του Πάνου Παναγιωτόπουλου,
φοιτητή Νομικής Αθηνών

 

Το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕ.Θ.Ε.Α.) αναπτύσσει τα τελευταία 10 περίπου χρόνια υποστηρικτικό και θεραπευτικό πρόγραμμα στις γυναικείες φυλακές Κορυδαλλού. Το πρόγραμμα αυτό ονομάζεται «Εν Δράσει» και εντάσσεται στο πλαίσιο των προσπαθειών για ενημέρωση, υποστήριξη, κινητοποίηση, ψυχική απεξάρτηση, σωματική αποτοξίνωση και επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο των κρατουμένων χρηστών.

 

Το θεραπευτικό πρόγραμμα «Εν Δράσει» μετρά ήδη 5-6 περίπου έτη λειτουργίας με τη σημερινή του μορφή και απευθύνεται σε έγκλειστες χρήστριες ουσιών ηλικίας 20-45 ετών, εξαιρουμένων όσων καταδικάσθηκαν για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως. Βασίζεται σε εκούσια διαδικασία εισαγωγής και λειτουργεί με θεραπευτική κοινότητα.

 

Το πρόγραμμα διαρθρώνεται σε τρία στάδια. Κατά το πρώτο στάδιο, στάδιο κινητοποίησης για την εισαγωγή στη θεραπευτική κοινότητα, πραγματοποιείται η πρώτη επαφή των κρατουμένων με το πρόγραμμα, ενημερώνονται σχετικά, συλλέγονται τα πρώτα δημογραφικά στοιχεία και καταχωρούνται στον ατομικό φάκελο του κάθε μέλους. Ακολουθεί η ενημέρωση για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μελών, η υπογραφή συμβολαίου συμμετοχής και η διάγνωση της κατάστασης του μέλους. Βάσει των προσωπικών στοιχείων του μέλους καθορίζονται και οι πρωταρχικοί προσωπικοί στόχοι. Η θεραπευτική ομάδα αξιολογεί τα δεδομένα, περιγράφει την κατάσταση του μέλους σύμφωνα με την κλίμακα των Diclemente και Prochaska και καταστρώνει σχέδιο θεραπευτικής παρέμβασης με σκοπό την επίτευξη των στόχων αυτών.

 

Η ένταξη στη θεραπευτική κοινότητα προϋποθέτει τη θετική ανταπόκριση του μέλους και την πραγμάτωση των θεραπευτικών στόχων μέσα από τον ατομικό θεραπευτικό σχεδιασμό. Για την επίτευξη των θεραπευτικών στόχων απαιτείται εμφάνιση και συνέπεια, ενεργός συμμετοχή, διενέργεια ιατρικών εξετάσεων, έλεγχος ούρων, τήρηση του συμβολαίου και του εβδομαδιαίου προγράμματος. Απαγορεύετεαι επίσης η άσκηση ή η απειλή βίας και η χρήση ουσιών νομίμων ή παρανόμων. Κατά το στάδιο της προετοιμασίας το μέλος συμμετέχει σε ομάδες όπως οι ομάδες αυτοβοήθειας, οικογένειας, δουλειάς και συζήτησης, παρακολουθεί εκπαιδευτικά σεμινάρια (ξένες γλώσσες, χορό, μουσική, υπολογιστές κ.α.) και ακολουθεί ασκήσεις προσωπικής ανάπτυξης και ατομική συμβουλευτική.

 

Μόλις διαπιστωθεί ότι το μέλος έχει γνώση των προβλημάτων που τον οδήγησαν στην χρήση, δύναται να ελέγξει τη συμπεριφορά του ως προς τη χρήση και τις παραβάσεις, αποδέχεται το μοντέλο θεραπευτικής κοινότητας ως βοήθεια για ψυχική απεξάρτηση και σωματική αποτοξίνωση και υποβάλλει αίτηση εισαγωγής, κρίνεται έτοιμο να ενταχθεί στην θεραπευτική κοινότητα.

 

Με την εισαγωγή στη θεραπευτική κοινότητα εισέρχεται και στην κύρια φάση του θεραπευτικού προγράμματος. Η λειτουργία της θεραπευτικής κοινότητας γίνεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο εκτός της πτέρυγας στον 1ο όροφο της φυλακής, κατάλληλο να παράσχει ένα θετικό περιβάλλον απαλλαγμένο από αρνητικές επιρροές. Τα μέλη μετέχουν σε ομάδες εργασίας: Στην ομάδα κουζίνας που μεριμνά για τη διατροφή των μελών και στην ομάδα καθαριότητας, υπεύθυνη για την καθαριότητα και διακόσμηση του χώρου. Ακολουθούν ημερήσιο πρόγραμμα που περιλαμβάνει συναντήσεις, συζητήσεις, εκπαίδευση και δημιουργικές δραστηριότητες και ολοκληρώνεται στις 5:45 μ.μ, οπότε τα μέλη επιστρέφουν στα κελιά τους. Τα μέλη παροτρύνονται μέσα από συζητήσεις να ενδιαφερθούν και να φροντίσουν την υγεία τους και να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με την οικογένειά τους.

 

Το τρίτο και τελευταίο στάδιο του θεραπευτικού προγράμματος (κέντρο υποδοχής και επανένταξης στην κοινωνία) ενεργοποιείται με την αποφυλάκιση του μέλους. Προϋπόθεση εισαγωγής στη φάση αυτή του προγράμματος αποτελεί η εύρεση εργασίας για την οποία τα μέλη δέχονται τις κατευθύνσεις και τη βοήθεια του κέντρου και η παρακολούθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων εκτός σωφρονιστικού καταστήματος σε φροντιστήρια, εκπαιδευτικά ιδρύματα ή άλλους φορείς υποδομής. Η θεραπεία και η παρακολούθηση της υγείας λαμβάνει χώρα εκτός φυλακής ενώ πραγματοποιούνται ομαδικές (ή ατομικές ανάλογα με το πρόγραμμα και τις υποχρεώσεις του μέλους) συναντήσεις.

 

Εάν κάποιο μέλος διακόψει το θεραπευτικό πρόγραμμα σε οποιοδήποτε στάδιο και επιθυμεί αργότερα να επανενταχθεί σ’ αυτό, οφείλει να εκκινήσει πάλι από την αρχή.

 

Το Εργαστήριο Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών της Νομικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών ανέλαβε την αξιολόγηση του προγράμματος, τα πορίσματα της οποίας αναμένεται να συγκεντρωθούν και να γνωστοποιηθούν στις αρχές Ιουνίου 2006.