συνέντευξη στον Διονύση Χιόνη
Σε αυτό το πέμπτο τεύχος τού περιοδικού μας έχουμε την τιμή και τη χαρά να φιλοξενούμε τις απόψεις μιας καταξιωμένης εκπροσώπου της εγκληματολογίας, που παρά τις πολλές και σοβαρές υποχρεώσεις δεν αρνήθηκε την πρόσκλησή μας. Φίλες και φίλοι, η κα Βάσω Αρτινοπούλου:
Μπορείτε να μας παρουσιάσετε σύντομα τις σπουδές και τη σημερινή σας θέση (ή θέσεις);
Είμαι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εγκληματολογίας στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Βρίσκομαι σε ένα πανεπιστημιακό τμήμα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και πολύ καλό ακαδημαϊκό κλίμα. Η εγκληματολογία ως γνωστικό αντικείμενο σε ένα τμήμα ψυχολογίας έχει διττή σκοπιμότητα: αφενός τονίζει τον διεπιστημονικό χαρακτήρα της επιστήμης της εγκληματολογίας, και αφετέρου εμπλουτίζει το πρόγραμμα σπουδών των ψυχολόγων με γνώσεις χρήσιμες για την ακαδημαϊκή τους μόρφωση και την επαγγελματική τους εμπειρία. Το 1985 ήταν η χρονιά που αποφοιτήσαμε οι πρώτοι κοινωνιολόγοι από το Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Στο πλαίσιο των προπτυχιακών μου σπουδών είχα την τύχη να έχω εξαιρετικούς δασκάλους στα εγκληματολογικά μαθήματα του Τμήματος. Την αγαπητή κ. Α. Γιωτοπούλου –Μαραγκοπούλου, τον Ηλία Δασκαλάκη και τον Ιάκωβο Φαρσεδάκη. Και οι τρεις τους είχαν τεράστια επιρροή σε όλους τους φοιτητές, αλλά μόνο για τον εαυτό μου μπορώ να μιλήσω. Με γοήτευσε η εγκληματολογία και όλος ο περί αυτής λόγος. Οι θεματικές, η προβληματική, η βαθιά κοινωνική διάσταση της επιστήμης, ακόμα και οι ίδιοι οι καθηγητές που ξεχώριζαν για τις γνώσεις, το ακαδημαϊκό τους ήθος και το ενδιαφέρον τους για τους φοιτητές. Ετσι, έπειτα από εξετάσεις πέτυχα στο Μεταπτυχιακό Σεμινάριο Εγκληματολογικών Σπουδών και μετά την αποφοίτησή μου άρχισα την εκπόνηση της διδακτορικής μου διατριβής στον Τομέα Εγκληματολογίας του Παντείου, ως ειδική Μεταπτυχιακή Υπότροφος. Στη συνέχεια ολοκλήρωσα το θεωρητικό μέρος της διατριβής μου στο Universite Catholique de Louvain –la- Neuve, στο Βέλγιο, όπου είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω μαθήματα μεγάλων εγκληματολόγων όπως του C. Debyest, G. Houchon κ.α. Το 1997 εκλέχθηκα επίκουρη καθηγήτρια εγκληματολογίας στο Τμήμα Ψυχολογίας.
Πώς θα περιγράφατε το επίπεδο της εγκληματολογίας στην Ελλάδα σήμερα; Είναι ανώτερο από ότι παλαιότερα;
Σήμερα παρατηρείται αυξανόμενο ενδιαφέρον από την πλευρά των φοιτητών (προπτυχιακών και μεταπτυχιακών) για την εγκληματολογία. Υπάρχει θετική εξέλιξη για την εγκληματολογία, γιατί νέοι επιστήμονες έχουν εκλεγεί σε διάφορα πανεπιστημιακά τμήματα της χώρας και σιγά σιγά η εγκληματολογία υπεισέρχεται και καθιερώνεται σε όλες σχεδόν τις επιστήμες του ανθρώπου. Υπάρχουν οι pioneers Καθηγητές Εγκληματολογίας στη χώρα μας που έχουν συμβάλλει στην καθιέρωση και την ανάπτυξη της εγκληματολογίας. Οι κ.κ. Μαραγκοπούλου, Σπινέλλη, Κουράκης, Φαρσεδάκης, Πανούσης, και οι συνεχιστές που σε πνεύμα απόλυτης και αγαστής συνεργασίας προσπαθούμε να κάνουμε. Σήμερα οι νέοι εγκληματολόγοι εκπροσωπούν τη χώρα σε ευρωπαϊκά και διεθνή συνέδρια και έχουν μια αξιόλογη επιστημονική παρουσία στην εγκληματολογική έρευνα.
Πώς προ-βλέπετε την εξέλιξη της εγκληματολογίας στην Ελλάδα;
Εκτιμώ ότι θα πρέπει να ιδρυθεί ένα Τμήμα Εγκληματολογίας σε ελληνικό πανεπιστήμιο για να αναπτυχθεί περαιτέρω και σε πιο συγκροτημένη βάση η εγκληματολογία στη χώρα μας. Επίσης, προτείνω την ίδρυση ενός Επιμελητηρίου προκειμένου να πιστοποιείται η ειδικότητα και να διευκολύνει στην κατοχύρωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των εγκληματολόγων. Αυτό το υπόβαθρο μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη της εγκληματολογικής έρευνας και τη χάραξη πολιτικών πρόληψης και αντιμετώπισης του εγκληματικού φαινομένου. Γενικώς είμαι αισιόδοξη για την εξέλιξη και την πορεία της εγκληματολογίας στη χώρα μας γιατί το ανθρώπινο δυναμικό και οι νέοι εγκληματολόγοι είναι καταρτισμένοι, έχουν όνειρα, παρακολουθούν τα εγκληματολογικά δρώμενα, συμμετέχουν και αρθρώνουν επιστημονικό λόγο.
Μπορείτε να μας περιγράψετε με λίγα λόγια τις δράσεις και τη φιλοσοφία του Κ.Ε.Θ.Ι.;
Το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας είναι Ν.Π.Ι.Δ. υπό την εποπτεία του ΥΠΕΣΔΔΑ. Είχα τη θέση της Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου από το 2001-2004. Στο διάστημα αυτό αναπτύχθηκαν οι σχετικές με την ισότητα των φύλων δράσεις και κυρίως ενδυναμώθηκε η κοινωνική έρευνα. Οι δράσεις του ΚΕΘΙ αναπτύχθηκαν σε δύο άξονες: την έρευνα και την παροχή υπηρεσιών προς τις γυναίκες. Στον πρώτο άξονα διεξήχθησαν κοινωνικές έρευνες σχετικά με την κακοποίηση των γυναικών, τη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο της εργασίας, το κοινωνικο-ψυχολογικό προφίλ της σύγχρονης ελληνίδας, την ανεργία, τη συμφιλίωση μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, κ.α. Στον δεύτερο άξονα, τα πέντε παραρτήματα του ΚΕΘΙ στην ελληνική περιφέρεια προσέφεραν κοινωνική, ψυχολογική και νομική στήριξη σε κακοποιημένες γυναίκες και υλοποίησαν τις σχετικές με την ισότητα των φύλων δράσεις του Γ’ ΚΠΣ και άλλων ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Συγκεκριμένα υλοποιήθηκαν ολοκληρωμένες δράσεις για την ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας και πανελλήνιο πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών της Βθμιας εκπαίδευσης για την ισότητα των φύλων και την άρση των φυλετικών στερεοτύπων στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Είστε ευχαριστημένη από το έργο του Κ.Ε.Θ.Ι. μέχρι σήμερα;
Εκτιμώ ότι διαχρονικά το ΚΕΘΙ έχει αναπτύξει σημαντικό έργο για την καθιέρωση της ισότητας των φύλων στην καθημερινή πράξη-δράση και την διερεύνηση των σχετικών με την ισότητα ζητημάτων. Ωστόσο, θα έπρεπε κατά τη γνώμη μου να αναπτυχθούν ευρύτερες κοινωνικο-υποστηρικτικές δομές για τις γυναίκες στην ελληνική περιφέρεια και να υπάρχει συνεργασία και συντονισμός μεταξύ των κρατικών και μη κυβερνητικών οργανισμών για την ισότητα.
Νομίζετε ότι είναι εφικτή η βελτίωση της κατάστασης που επικρατεί στα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας μας;
Είναι λυπηρό να παρακολουθούμε ως πολίτες και ως κοινωνικοί επιστήμονες τις εκθέσεις των ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών για την κατάσταση που επικρατεί στα σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας. Ως εγκληματολόγοι γνωρίζουμε πολύ καλά την παθογένεια του εγκλεισμού, τις συνέπειες της ιδρυματοποίησης και τις επιπτώσεις του κοινωνικού αποκλεισμού. Ως εγκληματολόγοι επίσης με κοινωνική ευαισθησία και ευθύνη έχουμε προσπαθήσει να βελτιώσουμε την κατάσταση αυτή, από διάφορες θέσεις ευθύνης. Η βελτίωση απαιτεί πολυεπίπεδες παρεμβάσεις και κυρίως πολιτική βούληση. Όσο οι πολιτικοί μας δεν ασχολούνται ουσιαστικά με τα σωφρονιστικά καταστήματα και τα αφήνουν στην καθημερινότητά τους, πέρα και έξω από μας, τόσο θα αναπαράγεται ο φαύλος κύκλος του αποκλεισμού και της απομόνωσης. Αντίθετα, εάν πράγματι αποφασίσουν να ενσκήψουν στο πρόβλημα, διαθέτοντας ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους, δημιουργώντας δομές μετα-σωφρονιστικής μέριμνας και εφαρμόζοντας πολιτικές κοινωνικής επανένταξης και αποκατάστασης των αποφυλακισμένων, τότε θα αρχίσουμε να συζητάμε για βελτίωση του σωφρονιστικού συστήματος.
Είστε υπέρ ή κατά της δημιουργίας ιδιωτικών Α.Ε.Ι. στην Ελλάδα;
Αυτό που πρωταρχικά θα πρέπει να τονισθεί είναι η ενίσχυση του δημοσίου πανεπιστημίου. Η βελτίωση του ακαδημαϊκού κλίματος, η εξασφάλιση υλικοτεχνικής υποδομής, η ενίσχυση της ακαδημαϊκής έρευνας και η αναγνώριση των προσπαθειών που καταβάλλουν όλα τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας για τη γνώση και την πρόοδο.
Πού οφείλεται κατά τη γνώμη σας η έξαρση των κρουσμάτων βίας που παρατηρείται τον τελευταίο καιρό στους αθλητικούς χώρους και γύρω από αυτούς;
Θα ήταν ουτοπικό να υπάρχουν απόλυτα ειρηνικοί αθλητικοί χώροι ή απόλυτα ειρηνικά σχολεία σε μια βίαιη κοινωνία. Δυστυχώς παρατηρείται κοινωνική αποδοχή της βίας και υιοθέτησή της ως κώδικα επικοινωνίας, ως μέσο επίλυσης των συγκρούσεων και των διαφορών μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας. Η ευρύτερη κοινωνική βία αντανακλάται και ταυτόχρονα αναπαράγεται στους κοινωνικούς θεσμούς, την οικογένεια, το σχολείο, την τοπική κοινωνία, τον αθλητισμό. Αυτή η διαπίστωση μπορεί να αντιστραφεί με πολλούς τρόπους, όπως π.χ. μέσα από την καθιέρωση προγραμμάτων εκμάθησης της διαμεσολάβησης και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών από την πολύ μικρή ηλικία και σε όλα τα στάδια της εκπαίδευσης.
Πώς αξιολογείτε το ρόλο των ελληνικών Μ.Μ.Ε. όσον αφορά την παρουσίαση της εγκληματικότητας στο κοινό;
Επιδερμικό και παραπλανητικό. Νομίζω ότι δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση. Ο καθένας μπορεί να καταλάβει. Η εμπειρία μου από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, (ως τακτικό μέλος από το 1998-2002) έδειξε πόσο δύσκολο είναι να εφαρμοσθεί η αυτορρύθμιση στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο και να τηρηθεί η δεοντολογία.
Πώς βλέπετε τη νέα γενιά των εγκληματολόγων;
Είμαι αισιόδοξη. Η νέα γενιά έχει προσδοκίες και όνειρα, όπως όλοι μας. Γιατί τελικά όλοι μαζί στοχεύουμε στην κοινωνική πρόοδο, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την κοινωνική μεταβολή προς όφελος όλων των συνανθρώπων μας.
