ΤΡΕΧΟΝ ΤΕΥΧΟΣ      ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ      ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ... (2003-2015)      ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΤΕΥΧΗ    Τεύχος 1 - Μάϊος 2006  
ART & CRIME

Τεύχος 3 - Νοέμβριος 2006


Εκτύπωση     Αποστολή     Σμίκρυνση  Μεγέθυνση Μέγεθος γραμμάτων



Share |



Η "ΑΝΑΙΤΙΑ ΒΙΑ"
της Μαρίας Πουλάκη,
ψυχολόγου
 
Στην έρευνα η οποία παρουσιάζεται με το παρόν άρθρο, θελήσαμε να εξετάσουμε τη σχέση εγκλήματος και τιμωρίας μέσα από ένα κοινωνιοψυχολογικό πρίσμα και συγκεκριμένα μέσα από τις θεωρίες απόδοσης αιτίων στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Το αντικείμενο μελέτης μας ο σειριακός δολοφόνος και μάλιστα στην κινηματογραφική του εκδοχή- μια φιγούρα που σίγουρα προκαλεί το συλλογικό φαντασιακό με ένα μοναδικό τρόπο. Ενδιαφερθήκαμε να δούμε πώς η μορφή αυτή και η κοινωνική της αναπαράσταση σχηματίζουν ένα πεδίο στο οποίο αλληλεπιδρούν οι αφηγήσεις της επιστήμης με τις αφηγήσεις του μύθου, προετοιμάζοντας νέους δρόμους εγκληματολογικής σκέψης και πρακτικής αλλά και γενικά νέους τρόπους αντιμετώπισης του διαφορετικού.
 
Ο σειριακός δολοφόνος είναι ένα πρόσωπο-φάντασμα, με την έννοια ότι όλοι ξέρουμε πως υπάρχει αλλά αφορά ένα κομμάτι του κόσμου έξω από μας, μια φιγούρα σχεδόν γέννημα επιστημονικής φαντασίας. Ειδικά στην Ευρώπη η έννοια του «serial killer» μοιάζει να αποτελεί ένα ακόμα προϊόν εισαγόμενο από την Αμερική, μαζί με τις ταινίες του Hollywood και τα fast food. Και πράγματι, η κοινωνική αναπαράσταση του σειριακού δολοφόνου διαμορφώνεται  σε ένα σημαντικό –αν όχι στο μεγαλύτερο μέρος της- από την κινηματογραφική παραγωγή των ΗΠΑ.
 
Η παρούσα εργασία επικεντρώνει στις εξηγήσεις που προσφέρει η κινηματογραφική μυθοπλασία για το φαινόμενο των σειριακών δολοφόνων. Κάναμε την απόπειρα να δούμε τους σειριακούς δολοφόνους στον κινηματογράφο από ένα πρίσμα διαφορετικό από αυτό που έχουν ως τώρα θεωρηθεί: από το κοινωνιοψυχολογικό πρίσμα της απόδοσης αιτίων στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Το κυρίαρχο ερώτημα με το οποίο στέκεται κάποιος μπροστά στο φαινόμενο του σειριακού φόνου είναι το «γιατί». Το γιατί αυτό όπως είδαμε προσπαθούν να απαντήσουν και οι διάφοροι επιστημονικοί κλάδοι που έχουν καταπιαστεί με το πρόβλημα αλλά και η μυθοπλασία. Η μελέτη όμως του «γιατί» αποτελεί ένα εντελώς ξεχωριστό αντικείμενο της κοινωνικής ψυχολογίας, η οποία μελετά τον τρόπο που οι απλοϊκοί επιστήμονες, οι καθημερινοί άνθρωποι, προσπαθούν να ερμηνεύσουν τη συμπεριφορά των άλλων. Οι εξηγήσεις όμως που δίνουν δεν έχει φανεί να διαφέρουν σημαντικά από τις «επιστημονικές».
 
Η απόδοση ευθύνης και η τιμωρία είναι δυο έννοιες που συνδέονται άμεσα με την απόδοση αιτίων στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Οι σειριακοί δολοφόνοι έχουν όμως δικαίωμα στην «άφεση αμαρτιών»; Οι πράξεις τους θεωρούνται εμπρόθετες ή αθέλητες; Και ποια είναι η κατάληξή τους ως κινηματογραφικών χαρακτήρων; Αυτά και άλλα ερωτήματα μας απασχόλησαν όσο προχωρούσε η εργασία. Αν οι άνθρωποι θέλουν να πιστεύουν πως ζουν σε ένα δίκαιο κόσμο, αναρωτηθήκαμε ποια θέση θα μπορούσε να βρει μέσα σε αυτόν ο σειριακός δολοφόνος, μια φιγούρα που μέσα από τη δράση της καταλύει τη λογική και το αίσθημα δικαιοσύνης. Αλλά και πόσο καταλυτικό ρόλο θα μπορούσε να παίξει η ταύτιση μαζί της, δεδομένου ότι ο κινηματογράφος είναι ένα μέσο που λειτουργεί κατεξοχήν μέσα από την ταύτιση του θεατή με την κάμερα αλλά και τους ήρωες.
 
Στο θεωρητικό λοιπόν πλαίσιο της απόδοσης αιτίων και ιδιαίτερα στην αρκετά αντισυμβατική θεωρία του B. F. Malle εντάξαμε τη δολοφονική συμπεριφορά των φιλμικών σειριακών δολοφόνων και διατυπώσαμε τις ερευνητικές μας υποθέσεις. Οι υποθέσεις αυτές αφορούν τις εξηγήσεις που δίνονται από τις  κινηματογραφικές αφηγήσεις στην δράση των σειριακών δολοφόνων και πώς αυτές αλληλεπιδρούν με άλλους παράγοντες, όπως αυτόν της προωθούμενης ταύτισης με τον σειριακό δολοφόνο καθώς και εκείνον της κατάληξής του. Θελήσαμε ακόμα να ελέγξουμε και την επιρροή άλλων παραγόντων όπως  της διαφορετικότητας του σειριακού δολοφόνου αλλά και της ταύτισης με τα θύματά του.
 
Για το σκοπό αυτό συγκεντρώσαμε ένα σύνολο από τις 21 πιο επιτυχημένες εισπρακτικά κινηματογραφικές ταινίες με σειριακούς δολοφόνους που κυκλοφόρησαν από το 1990 έως τις αρχές του 2005. Σ’ αυτό περιελήφθησαν μεταξύ άλλων οι ταινίες που βασίστηκαν στην μυθιστορηματική τριλογία του Thomas Harris (Red Dragon, The Silence of the Lambs, Hannibal) με ήρωα τον διάσημο πλέον Hannibal Lecter, ο οποίος στη μεγάλη οθόνη βρήκε σάρκα και οστά στο πρόσωπο του Anthony Hopkins, η ταινία Basic Instinct, μια από τις σπάνιες απεικονίσεις γυναίκας (Sharon Stone) σε ρόλο serial killer, καθώς και το Seven του David Fincher, με τον Kevin Speicy να ερμηνεύει τον John Doe, έναν από τους πιο σκοτεινούς σειριακούς δολοφόνους που εμπνεύστηκαν ποτέ οι σεναριογράφοι του Hollywood. Ακολουθώντας τη μεθοδολογία της ανάλυσης περιεχομένου εντάξαμε τους σειριακούς δολοφόνους του συνόλου των ταινιών αυτών σε κατηγορίες που αντιστοιχούν στις υποθέσεις μας. Τις κατηγορίες αυτές τις υποβάλαμε κατόπιν σε στατιστική ανάλυση, προκειμένου να γίνει δυνατή, πέρα από την περιγραφή του ερευνητικού corpus, η ανάδειξη των συσχετίσεων και αλληλεπιδράσεων που  αναδύονται μέσα από αυτό.
 
Τα αποτελέσματα φάνηκε να επιβεβαιώνουν ένα σημαντικό μέρος των ερευνητικών υποθέσεων, με τη φανέρωση της πιο έντονης αλληλεπίδρασης στη συσχέτιση μεταξύ των αποδιδόμενων εξηγήσεων στη συμπεριφορά του σειριακού δολοφόνου με το αφηγηματικό σημείο όπου τοποθετείται η ταύτιση μαζί του. Συγκεκριμένα φάνηκε ότι όσο περισσότερο προωθείται ταύτιση με τον σειριακό δολοφόνο, τόσο η εξήγηση που αφηγηματικά αποδίδεται στις πράξεις του τείνει να άρει την ευθύνη από το πρόσωπό του και να την μεταθέσει σε πρόσωπα και καταστάσεις του περιβάλλοντός του. Αντίθετα όταν η ταύτιση είναι παραπλανητική και προωθείται προς το δολοφόνο όταν ακόμα δεν έχει φανερωθεί στους θεατές η ταυτότητά του, τότε η κατοπινή απόδοση αιτίων στη συμπεριφορά του θα είναι περισσότερο «εσωτερική», αποδίδοντάς του μεγαλύτερο μέρος ευθύνης. Όταν όμως ο δολοφόνος παρουσιάζεται απόλυτος κύριος των πράξεών του, η ταύτιση μαζί του τείνει να απουσιάζει εντελώς.
 
Κυρίως αυτές αλλά και άλλες πτυχές των αποτελεσμάτων μάς έδωσαν την ελπίδα, παρά τους πολλούς και σημαντικούς περιορισμούς της έρευνάς μας, πως η προσέγγιση της κοινωνικής ψυχολογίας μπορεί να προσφέρει πολλές ακόμα γόνιμες εφαρμογές στο χώρο των πολιτισμικών προϊόντων και να αναδείξει κι άλλες κρυμμένες πλευρές της κατασκευής των κοινωνικών αναπαραστάσεων, που δομούν όχι μόνο τον λόγο της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου αλλά και της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, της πολιτικής και της ιδεολογίας.
 
 
Κατεβάστε ολόκληρη τη μελέτη (anaitia via) 

Emeritus Professor Calliope Spinellis
 
"Today, there are several well-qualified criminologists in Greece".


διαβάστε περισσότερα...
Victim offender mediation in family violence cases
The greek experience


by Vasso Artinopoulou,
Ass. Professor of Criminology,  Panteion University (GR) 
 
 
The article describes the implementation of victim offender mediation as provided by law in cases of domestic violence in Greece


διαβάστε περισσότερα...
Improving prison conditions in Greece
 
... by Nestor E. Courakis
Professor of Criminology & Penology
Faculty of Law, University of Athens (GR)
 
"This editorial is dedicated to prisons and the Greek penal system since we believe it is the duty of any society to give priority to correctional topics and have as its main objective to improve prison conditions.
How might this improvement be achieved, however?
 
...
 
With this issue we celebrate the English-language edition of the Greek electronic journal “The Art of Crime”. It would be trite to discuss here emotions such as elation and hope that of course are called for at a time like this. The overwhelming emotion, at least to me, is gratitude to the main protagonists of this first criminological electronic magazine in our country, i.e. to Fotios Spyropoulos and Dionysis Chionis ..."
 
διαβάστε περισσότερα...

Scientific colloquium on:
“Criminological Aspects of Migration in Greece”


"EPANODOS" (“Return” back to the society)
Rehabilitation Center for ex-prisoners
Presentation, challenges and objectives


Congress of the Greek Society of Criminology:
"Criminology and current challenges"


Combating discrimination and social exclusion:
the “EPAFI” (“CONTACT”) program, where young Law students meet young inmates...




Innocent prisoners and deceived offenders
"punishing somebody who is innocent is a crime"
 
Have you ever considered what it would be like to be wrongly arrested by the authorities, detained on remand, and after a few months it was proved that you had been wrongly accused and had nothing to do with the case? The issue of wrongful remand of prisoners came to light again in Greece with the case of a young man from the greek island of Mytilene who was arrested and prosecuted for rape and attempted serial rape of 5 women...
 
διαβάστε περισσότερα...

Constantine Gardikas
 
Constantine Gardikas, the son of George Gardikas, Professor of Philosophy at the University of Athens, was born in the city of Patras in 1896. Constantine Gardikas developed into a prolific scientist with a solid classical education.

He studied law in Athens, and he continued his studies in Zurich and Geneva specializing in criminal law and criminology.  He received his doctorate degree at the age of 22 and then started lecturing at the University of Geneva, Switzerland. ...
 
διαβάστε περισσότερα...

Advice on the use of credit cards

"Plastic money" has replaced cash as the dominant method of payment in our everyday transactions.
 
 
We are familiar, therefore, with the use of credit cards, but how well do we know to protect ourselves from credit card fraud?
 
διαβάστε περισσότερα...
Διημερίδα: Σύγχρονα Προβλήματα Ποινικού Δικαίου

Ο Τομέας Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης σας προσκαλεί σε Διημερίδα που διογρανώει στη μνήμη του Ομότ. Καθηγητή Κώστα Κωνσταντινίδη με θέμα: "Σύγχρονα Προβλήματα του Ποινικού Δικαίου". 3 & 4 Δεκεμβρίου 2015 Κομοτηνή, Αμφιθέατρο Νομικής Σχολής Παν/μιούπολη



4o Συνέδριο eLife 2015

Στις 6 & 7 Νοεμβρίου 2015 διοργανώνεται στην Αθήνα το 4ο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό Συνέδριο με Διεθνή Συμμετοχή "eLife 2015".

To Συνέδριο διοργανώνεται από την Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο και η συμμετοχή θα είναι Δωρεάν για το κοινό.



4o Συνέδριο eLife 2015

Στις 6 & 7 Νοεμβρίου 2015 διοργανώνεται στην Αθήνα το 4ο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό Συνέδριο με Διεθνή Συμμετοχή "eLife 2015".

To Συνέδριο διοργανώνεται από την Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο και η συμμετοχή θα είναι Δωρεάν για το κοινό.



Τριήμερο Εγκληματολογικό Συνέδριο προς τιμήν του Ομότιμου Καθηγητή κ. Νέστορα Κουράκη

Τριήμερο Εγκληματολογικό Συνέδριο προς τιμήν του ομότιμου Καθηγητή Νέστορα Κουράκη διοργανώνεται στην  Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο, 2 - 4/4/2015.

Το συνέδριο θα λάβει χώρα στην Αίθουσα Τελετών του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών (Ακαδημίας 60) με κεντρικό θέμα «Κρίση, Έγκλημα και Σύστημα Ποινικής Καταστολής»



Problems of reoffending of young detainees
 
Conclusions of the follow-up research of the Center for Penal and Criminological Research (University of Athens)
 
 by Nestor E. Courakis
       Professor of Criminology
       University of Athens (GR)
 
This research was characterized as a follow-up because its main purpose was to discover first, what happened to Greek juvenile detainees with whom we had run interviews in the previous stage of the research (1993) ...
 
διαβάστε περισσότερα...

“Asking people…”
Interesting questions and even more interesting responses


The events that took place in late 2008, in Greece, in the state correctional facilities, the hunger strike of prisoners and the widespread violent protests concerning prison conditions didn’t leave us unaffected. So we found the opportunity to ask people’s opinion on this important issue. We take the recorder into the street ... and ask YOUR opinion:

"Do you believe there must be changes in the conditions of imprisonment in our country and if so, what should they be?”

διαβάστε περισσότερα...
A case study of a recidivist criminal
 
This is the interesting story of a recidivist criminal (Elias) who is incarcerated in a Greek prison. We managed to interview him, unattended, in late May 1999 in a special area in the guardhouse yard. The main topic of our conversation was his life story, the life of a young man through the prison bars… 
 
διαβάστε περισσότερα...
Σωματείο Εργαζομένων Καταστήματος Κράτησης Κορυδαλλού

Περιοδικό "Κοινωνικές Επιστήμες"

Κωνστάντειον - Κέντρο εγκληματολογικών ερευνών

Ομοσπονδία Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος

Καθηγητής Νέστωρ Κουράκης

Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη

Νιώθω Ασφαλής

Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Άρειος Πάγος

Κέντρο Επανένταξης Αποφυλακισμένων "ΕΠΑΝΟΔΟΣ"

Καθηγητής Γιάννης Πανούσης

Κέντρο Ψυχαναλυτικών Ερευνών

Τομέας Ποινικών Επιστημών Τμήματος Νομικής Ε. Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών

Σύλλογος Ελλήνων Εγκληματολόγων Παντείου Πανεπιστημίου

Σπουδαστήριο Κοινωνικών Μελετών Τ.Ε.Ι. Μεσολογγίου

Τομέας Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου

Τομέας Ποινικών & Εγκληματολογικών Επιστημών Τμήματος Νομικής ΑΠΘ

Αναζήτηση νομολογίας του Ε.Δ.Δ.Α.

Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Τμήμα Νομικής Eθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Εργαστήριο Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών

Όροι Χρήσης  :    Πείτε μας τη γνώμη σας  :    Developed & hosted by Nomiki Bibliothiki SA