Τι σπουδές έχετε κάνει και ποια είναι η σημερινή σας θέση;
Μαθηματικός είμαι. Τελείωσα το Πανεπιστήμιο Αθηνών, μεταπτυχιακά καμία σχέση με τον χώρο, στην Ιστορία και Φιλοσοφία της Επιστήμης, και στη συνέχεια εδώ.

Εδώ πώς βρεθήκατε;
Ψάχνω πολλές φορές κι εγώ, έχω δώσει διάφορες ερμηνείες αλλά δεν είμαι σίγουρος ακριβώς πώς έγινε. Δε νομίζω ότι ήταν τυχαίο. Θέλω να πιστεύω ότι ήταν μια διεργασία χρόνων, που ξεκινάει από τα παιδικά χρόνια, από τα εφηβικά, από τα πρώτα χρόνια έως καθηγητής. Κάθε χρόνο που τέλειωνα σαν φροντιστής, μετά από εκτοντάδες ώρες διδασκαλίας, ένιωθα ένα κενό. Παρόλο που δίδασκα δε μου άρεσε. Πιστεύω ότι ήμουν και είμαι καλός δάσκαλος, κι όμως δεν έβρισκα κάτι. Κι έλεγα ότι του χρόνου θα αφιερώσω κάποιες ώρες σε κάτι άλλο, θα πάω σε ένα ορφανοτροφείο, κάπου... Αυτό το «του χρόνου» δεν ερχόταν ποτέ. Μέχρι που έγινε ένα κλικ κάποια στιγμή...

Σε ποια ηλικία έγινε το κλικ;
Στα 38 μου.

 

Υπήρχαν τότε στη φυλακή παρόμοια σχολικά προγράμματα ή τα δημιουργήσατε εσείς;
Το κέντρισμα ήταν αυτό: μου λέει μια συνάδελφος «Πήγα την περασμένη βδομάδα με τους μαθητές μου στον Κορυδαλλό, στις γυναικείες φυλακές, να πάμε πράγματα» (εκεί ήταν παλιά και οι ανήλικοι). Και όπως περνούσαν από το διάδρομο, έβγαζαν τα παιδιά τα χέρια τους από τα κελιά για να τους πουν «χρόνια πολλά». Δεν τους ζήτησε κανένα παιδί να τους δώσουν από τα πράγματά μας, αυτό που ήθελαν ήταν «χρόνια πολλά». Θεωρώ ότι από εκείνη τη στιγμή έγινε κάτι και αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτά τα παιδιά που δίνανε το χέρι τους. Αυτό ήταν, έτσι ξεκίνησε.

Και πώς ξεκινήσατε;
Πήγα τότε στο Υπουργείο, γιατί δεν ήξερα και πολλά πράγματα, και ευτυχώς έπεσα πάνω σε μια πολύ δυνατή γυναίκα. Αφού της εξήγησα τι θέλω, κλείδωσε την πόρτα, κατέβασε το τηλέφωνο και επί 3-4 ώρες μου εξηγούσε το σύστημα των φυλακών και το σωφρονιστικό σύστημα. Στο τέλος μου λέει «Τώρα ξέρεις. Από πού θα ξεκινήσεις, δικαίωμά σου». Κι έτσι ξεκίνησα από το Αναμορφωτήριο των θηλέων, γιατί υπήρχε μια δομή εκεί. Ερχόντουσαν καθηγητές και τους κάνανε μαθήματα μέσα και μου φάνηκε πιο εύκολο να ξεκινήσω εκεί. Και έτσι δημιουργήθηκε μια ομάδα καθηγητών, έφτιαξα μια επιστολή, τους εξήγησα τι ακριβώς θέλω και τους ζήτησα να μου αφιερώσουν ένα πρωινό το δίμηνο ή το τρίμηνο. Έτσι ξεκίνησε όλη η ιστορία. Και ερχόντουσαν «βάλε κι εμένα, βάλε κι εμένα»... Και κάθε χρονιά κάναμε και κάτι παραπάνω, μέχρι που το ’97 χρειάστηκε να πάμε στις Φυλακές Ανηλίκων. Με παίρνει τηλέφωνο αυτή η κυρία από το Υπουργείο και μου λέει «Έχω ένα παιδί στις φυλακές ανηλίκων που θέλει να δώσει Πανελλήνιες, μπορείτε να το βοηθήσετε;». Οπότε άρχισε μια οργάνωση προς τις φυλακές ανηλίκων. Την επόμενη χρονιά ήταν 11 οι μαθητές, την επόμενη χρονιά ήταν 23. Αρχίσαμε να πιέζουμε για σχολείο, εν τω μεταξύ είχαν έρθει εδώ στον Αυλώνα. Και το 2000 έγινε το σχολείο.

Μάθημα πού κάνατε τότε που δεν είχατε χώρο;
Σε μια αίθουσα εδώ απέναντι που είναι τώρα το γυμνάσιο. Δημοτικό υπήρχε τότε. Κι εκεί στηρίχτηκα εγώ, ότι μέχρι Τρίτη Γυμνασίου η εκπαίδευση είναι υποχρεωτική. Το 2003 έγινε και το Λύκειο.

Απ’ την αρχή ήσασταν εσείς ο διευθυντής;
Ναι.

Τι δυσκολίες έχει ένας διευθυντής στον Αυλώνα; Και ως προς τη σχέση με τη φυλακή, και με τους δασκάλους και τους μαθητές;
Έχει όλα τα προβλήματα που έχει ένας οποιοσδήποτε διευθυντής σε ένα οποιοδήποτε σχολείο, που πρέπει να επικοινωνήσει με τους μαθητές και τους καθηγητές και να βάλει να λειτουργήσει το όλο σύστημα. Εδώ προστίθεται ένας ακόμα τομέας, που είναι η επικοινωνία και η συνεργασία με τη διοίκηση των φυλακών, είναι ένα θέμα που δεν αντιμετωπίζει κανένα άλλο σχολείο. Και συγχρόνως τις επιπλέον δυσκολίες λόγω του ιδιαίτερου χώρου. Όλα τα προβλήματα που υπάρχουν σε ένα οποιοδήποτε σχολείο, εδώ είναι λίγο πιο διογκωμένα.

Οι μαθητές για να ‘ρθουν πρέπει να ξέρουν ελληνικά;
Για να έρθει κάποιος στο σχολείο, πρέπει να έχει απολυτήριο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Εάν έχει τέτοιο απολυτήριο είτε στη χώρα του είτε στην Ελλάδα, τότε μπορεί να εγγραφεί. Το τι θα συμβεί όμως με τους αλλοδαπούς που δε γνωρίζουν τη γλώσσα, αυτό είναι δικό μας πρόβλημα το πώς θα μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε.

Το πιο ωραίο πράγμα να είσαι διευθυντής σε ένα τέτοιο σχολείο ποιο είναι;
Είναι κάτι που το έχω επιλέξει, άρα για μένα από μόνο του είναι κάτι που με γοητεύει. Το πιο ωραίο θα μπορούσε να είναι ένα χαμόγελο, μια αναγνώριση... Εκείνο που λέω κάποιες φορές είναι ότι ορισμένα παιδιά μέσα στην πάροδο των μηνών μιας σχολικής χρονιάς γλυκαίνει το πρόσωπό τους και έχουν μια έκφραση πιο γλυκιά, πιο ήρεμη, πιο καθαρή. Αυτό μ’ αρέσει πάρα πολύ όταν μπορέσω να το δω.

Τους νιώθετε και λίγο σαν παιδιά σας;
Ναι. Είναι οι γιοι μου. Έχω και δυο κόρες... Εκείνο που σε κάνει να είσαι εδώ είναι το γαληνεμένο πρόσωπο κάποιων μαθητών.

Έχετε προσωπική επαφή με μαθητές που απολύονται από τη φυλακή;
Ναι, κάποιοι από αυτούς με παίρνουν τηλέφωνο και μου λένε τα προβλήματα που έχουν, τις δυσκολίες, την άσχημη πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν. Ως χώρα, έχουμε μεγάλα προβλήματα σε όλα τα μέτωπα: στην πρόληψη, στη διάρκεια της εκτέλεσης της ποινής αλλά και στο μετά. Ένα παιδί που θα έρθει εδώ, αν έχει μια άσχημη οικογενειακή ή κοινωνική θέση, όταν αποφυλακιστεί αυτά που άφησε θα έχουν μεγαλώσει. Θα πάει να αντιμετωπίσει όχι αυτά που άφησε, αλλά τα διπλάσια ή τριπλάσια, γιατί κανείς δεν ασχολήθηκε με αυτά. Αν δεν έχεις ένα υποστηρικτικό περιβάλλον βγαίνοντας, είναι δύσκολο να σταθείς στα πόδια σου. Και δυστυχώς δεν έχουμε υποστηρικτικά περιβάλλοντα. Και ίσως βρίσκω εκεί μια δικαιολογία να πω γιατί δε με παίρνουν τηλέφωνο όλοι. Είναι κάποιοι που χάνονται. Ένα παιδί με το οποίο είχαμε συζητήσει και είχε δώσει υποσχέσεις, είχε πει ότι «εγώ θα προσπαθήσω για τη ζωή μου» και βλέπει ότι ξανακυλάει κάπου, ντρέπεται να με πάρει τηλέφωνο. Αυτούς τους χάνω γιατί ντρέπονται. Όσοι προσπαθούν και είναι ακόμα ζωντανοί, με παίρνουν.

Έχει τύχει να συναντήσετε ποτέ κάποιον τυχαία στον δρόμο;
Ναι, στο τρένο μέσα. Έναν παλιό μου μαθητή. Φωτίστηκε το πρόσωπο και των δυο μας. Και μου είπε πώς πάει, τι κάνει, πού βρίσκεται, πού δουλεύει. Ήταν μια καλή περίπτωση. Δεν είναι όλες έτσι όμως.

Πώς σας αντιμετωπίζουν οι άλλοι εκπαιδευτικοί γενικά;
Υπάρχουν πολλές διαφορετικές και διάσπαρτες απόψεις. Η κυρίαρχη τάση είναι πολύ θετική έως ενθουσιώδης. Ορισμένες φορές φτάνουν σε χαρακτηρισμούς, τους οποίους εγώ τους λέω ότι είναι υπερβολικοί, διότι δε θεωρώ ότι κάνω κάτι υπερβολικό. Κάνω αυτό που πρέπει να κάνει ένας εκπαιδευτικός: μαθαίνω στα παιδιά γράμματα και τους δίνω τη δυνατότητα για το δικαίωμα που έχουν, όπως έχουν όλα τα παιδιά να έχουν κι αυτοί. Πολλοί συνάδελφοι θεωρούν ότι είναι πολύ πιο μεγάλο αυτό που κάνουμε εμείς εδώ πέρα. Θεωρώ όμως ότι υπάρχουν σε κάθε σχολείο δυσκολίες και υπάρχουν ηρωικοί άνθρωποι και έξω που βοηθούν παιδιά. Υπάρχουν νυχτερινά σχολεία, υπάρχουν σχολεία υποβαθμισμένων περιοχών... Ακόμα και στα σχολεία καλών περιοχών υπάρχουν χιλιάδες προβλήματα. Κάθε παιδί είναι μία διαφορετική περίπτωση και μια αυτόνομη προσωπικότητα που θέλει τη δική της προσοχή.

 

Πάντως, είναι θετική η αντιμετώπιση.
Ναι, και η συμπαράσταση που έχουμε από τους συναδέλφους μάς φορτίζει τις μπαταρίες. Νιώθουμε το γεγονός ότι είναι κοντά μας και ότι μας συμπαραστέκονται ηθικά τουλάχιστον. Γιατί σε ορισμένες περιπτώσεις μάς συμπαραστέκονται και υλικά. Παραδείγματος χάρη, μια χρονιά παραιτήθηκαν πολλά σχολεία από την επιχορήγηση κάποιων ευρωπαϊκών προγραμμάτων υπέρ του σχολείου μας (μιλάμε για 20-30 ευρώ κάθε πρόγραμμα, όχι τίποτα σπουδαίο), με αποτέλεσμα να μαζευτεί ένα δυνατό κονδύλι για να ενισχυθούν τα πολιτιστικά μας προγράμματα περισσότερο.

Από την πολιτεία ή άλλους φορείς έχετε ενίσχυση παρόμοιου τύπου;
Ναι, για παράδειγμα δεν αρνήθηκε ποτέ το Υπουργείο Δικαιοσύνης να μας χρηματοδοτήσει την εφημερίδα κάθε χρόνο. Υπάρχουν κάποια κονδύλια στο Υπουργείο που μένουνε και τα χρησιμοποιούμε εμείς, δεν το αρνήθηκαν ποτέ. Για γραφική ύλη, μολύβια, τετράδια, στυλό, οτιδήποτε θα χρειαστούμε είναι εκεί. Το Υπουργείο Παιδείας δεν έχει αρνηθεί αυτό που λέγαμε πριν με το θέμα της εγγραφής. Ή σε ένα πρόγραμμα που συμμετέχουν μόνο 5-6 παιδιά το εγκρίνει, δε μου λέει «Θέλω 20 για να γίνει». Αυτά είναι παροχές προς τα παιδιά αυτά από το Υπουργείο. Δηλαδή είναι πολλά τα προβλήματα που έχουμε και αυτά που πρέπει να γίνουν, αλλά κάποια γίνονται. Πριν 10 χρόνια δεν υπήρχε τίποτα. Και τώρα έχουμε κι άλλα 7-8 σχολεία σε όλη την Ελλάδα στις φυλακές.

Σε 10 χρόνια από σήμερα πώς το φαντάζεστε το θέμα των σχολείων;
Δε θεωρώ όραμα αυτό που θα πω, αλλά θεωρώ ότι θα γίνει, είναι μπροστά μας. Πιστεύω ότι στην επόμενη δεκαετία δε θα υπάρχει φυλακή που να μην έχει σχολείο, αλλά σχολείο με μια πιο ευρεία έννοια. Δηλαδή θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στο σχολείο όλοι οι αιτούντες και αυτό είναι ένα επόμενο στάδιο. Το πρώτο στάδιο είναι να χτίσουμε το σχολείο, αλλά όχι για 30 άτομα ή 50. Όταν μια φυλακή έχει 500 και ζητούν 200, θα πρέπει να έχουμε τη δυνατότητα να έχουμε εκπαίδευση για τους 200. Εγώ οραματίζομαι ένα σχολείο που μέσα στη διάρκεια της χρονιάς θα έχει τη διοίκηση και την ευελιξία να δημιουργεί θέσεις εκπαίδευσης συνεχώς, όχι ήρθαμε τον Σεπτέμβριο, πήραμε την αίτηση, ήρθαν 100 άτομα, πήραμε 5 καθηγητές, τελειώσαμε, τον άλλο Σεπτέμβριο μετά. Ένα σχολείο που θα αυξομειώνει τις ανάγκες του ανάλογα με τους μαθητές, αυτό το σχολείο οραματίζομαι. Και αυτό λίγο-πολύ το ‘χουμε, δηλαδή εγώ δεν έχω βάλει όριο στο πόσα άτομα θα είναι μέσα στο σχολείο. Τώρα έχουμε 100 και και το σχολείο έχει μια δυναμική για 150 άτομα περίπου.

Αν έρθουν 200 παιδιά;
Αν έρθουν 200 παιδιά, είναι δικό μου το πρόβλημα. Τι θα ‘πρεπε να κάνω; Τι θα ‘πρεπε να αλλάξω; Να πιέσω καταστάσεις... Εγώ αυτούς θα τους δεχτώ, δε θα τους πω «κλείσαμε». Αισθάνομαι μεγάλη ευθύνη.

Οι μαθητές είναι διαφόρων εθνικοτήτων;
Χρόνο με το χρόνο παρουσιάζονται κρατούμενοι με διάφορες εθνικότητες, προερχόμενοι από Αφρική, Ανατολική Ευρώπη, Μέση Ανατολή, αλλά το μεγάλο ποσοστό είναι Αλβανοί. Μεταξύ αλλοδαπών και ελλήνων υπάρχει και αντιπαλότητα και συνεργασία. Από σεβασμό προς το σχολείο κι εδώ συνεργάζονται και δεν θα ήθελαν να δημιουργήσουν προβλήματα στο σχολείο. Τους έχουμε μεταδώσει το ότι το σχολείο είναι ένας ιερός χώρος και το σέβονται. Υπάρχουν και κάποιες αστοχίες καμιά φορά, όπως συνέβη πριν από ένα μήνα μετά από μια μεγάλη γιορτή στις 25 Μαρτίου με συμμετέχοντες πάνω από 25 άτομα, με χορωδία, παραδοσιακούς χορούς και με μεγάλο ποσοστό αλλοδαπών, που συνεργάστηκαν πολύ καλά με τους καθηγητές. Για ασήμαντη αφορμή δημιουργήθηκε επεισόδιο, αλλά είναι παιδιά, μην το ξεχνάμε. Μας στενοχώρησε παρά πολύ το περιστατικό, παρόλο που τέτοια συμβαίνουν σε όλα τα σχολεία, πόσο μάλλον σε ένα περιβάλλον εγκλεισμού. Κλείσαμε το Σχολείο για δυο ημέρες και συνεδριάζαμε, παρουσιάστηκαν όλοι οι εμπλεκόμενοι στο επεισόδιο, «βρήκαμε» τι ακριβώς έγινε και πώς κι αποφασίσαμε να δώσουμε αποβολές σε κάποια παιδιά, που καταλάβαμε ότι συμμετείχαν ενεργά. Οι αποβολές δεν ήταν απομάκρυνση από το Σχολείο, αλλά ήταν η υποχρεωτική προετοιμασία της εισήγησής τους για μια ημερίδα που θα γινόταν μετά από μερικές μέρες με θέμα «Η βία στο σχολικό περιβάλλον», με εισηγητές καθηγητές και μαθητές. Αυτό ήταν το πρώτο κομμάτι της «ποινής», ενώ το δεύτερο ήταν η συμμετοχή των εμπλεκομένων σε ένα εργαστήριο μη βίας, όπου θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους (εικαστικής, αθλητικής, θεατρικής φύσης) συλλογικά στην τελετή λήξης της σχολικής χρονιάς.

Ο αριθμός των μαθητών είναι σταθερός;
Υπάρχει έντονη κινητικότητα μαθητών. Κάποιοι σταματάνε να έρχονται, κάποιοι σταματάνε μόνο για ένα διάστημα γιατί δεν έχουν διάθεση (περιμένοντας ένα δικαστήριο ή απογοητευμένοι από την έκβαση ενός δικαστηρίου), άλλοι μετάγονται. Ακόμα κι αν κάποιος δεν περάσει την τάξη, είναι καλύτερα να βρίσκεται εδώ παρά στο κελί. Παίρνουν κανονικά απουσίες, όπως σε όλα τα σχολεία. Εμείς έχουμε ευρύ ωράριο, ξεκινάμε στις 8.30 ώρα και τελειώνουμε ό,τι ώρα τελειώσουμε, ανάλογα τα προγράμματα, η φυλακή όμως έχει συγκεκριμένο ωράριο. Την ώρα που είναι ανοιχτή η φυλακή προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε με κάποιους που έχουμε χάσει και κάποιους τους επαναφέρουμε.

Η κοινωνική υπηρεσία σάς βοηθά στην επικοινωνία με τους κρατούμενους;
Η κοινωνική υπηρεσία προσπαθεί πάρα πολύ, είναι ένας συνεργάτης μας δυνατός, με την έννοια ότι λέει αυτά που πρέπει για να πείσει τους μαθητές να έρθουν στο σχολείο, να τους κεντρίσουν το ενδιαφέρον. Το ίδιο κι οι ψυχολόγοι. Αν με ρωτούσαν "κάνει καλή δουλειά ή κοινωνική υπηρεσία;" θα απαντούσα ότι παρ΄όλο που είναι λίγοι, οι άνθρωποι κάνουν ό,τι μπορούν. Έχουμε του κόσμου τα προβλήματα σαν σχολείο, αλλά θέλω να πω ότι έχουμε καλή συνεργασία με τα δυο Υπουργεία, με την κοινωνική υπηρεσία και με τους λοιπούς φορείς και θέλω να πιστεύω ότι χρόνο με το χρόνο θα πετυχαίνουμε περισσότερα πράγματα και θα τα πηγαίνουμε καλύτερα.

Με τους γονείς έχετε επαφή;
Σπάνια. Είναι γεγονός ότι κάποιοι γονείς ενδιαφέρονται και με έχουνε βρει κι έξω από το σχολείο, αλλά το ποσοστό είναι πάρα πολύ μικρό.

Έχουνε μπει μαθητές στο Πανεπιστήμιο ή σε ΤΕΙ κι όταν είναι κρατούμενοι τι γίνεται;
Είναι η καλύτερη περίπτωση. Έχουμε δύο τέτοια παραδείγματα. Ας πούμε ότι έχουμε ένα παιδί που πάλεψε, αγωνίστηκε και δεν είναι κι εύκολο και δεν είναι και το ζητούμενο – για μένα το θέμα δεν είναι να βάλω τα παιδιά στο Πανεπιστήμιο – αλλά  αν συμβεί κάτι τέτοιο είναι ευπρόσδεκτο και με μεγάλη χαρά το δεχόμαστε. Αυτό σημαίνει ότι εκτός από εμάς κι οι υπόλοιποι φορείς θα πρέπει να δώσουν στο παιδί μια ευκαιρία και του εξασφαλίσουν άδεια. Αν δεν κάνει καλή χρήση της άδειας θα το δούμε μετά, αλλά τουλάχιστον σαν πρώτη επαφή να μην το εμποδίσουμε. Στην πρώτη περίπτωση πήγαν όλα καλά. Το παιδί πήγαινε στις εξεταστικές όσο καιρό βρισκόταν εδώ, αλλά και μετά τη μεταγωγή του κοντά στον τόπο της Σχολής του. Η δεύτερη περίπτωση δεν πήγε καλά. Έφυγε αμέσως. Δεν φταίει τούτο εδώ το Κατάστημα, γιατί έφυγε αμέσως για άλλο Κατάστημα πλησίον του τόπου φοίτησης. Σας πληροφορώ ότι μέχρι την αποφυλάκισή του δεν πήρε καμία άδεια. Δε βοηθήθηκε. Δεν είναι ο νόμος που θα του δώσει την άδεια, είναι οι άνθρωποι που θα σκύψουν στη συγκεκριμένη περίπτωση και θα ενδιαφερθούν για αυτόν που αγωνίστηκε και για αυτόν που ξεχώρισε.

Στο πλαίσιο της βελτίωσης, ποια είναι τα άμεσα σχέδια της επόμενης χρονιάς;
Θα σας περιγράψω τι συνέβη φέτος. Εχουμε να αντιμετωπίσουμε το ωρολόγιο πρόγραμμα, το οποίο είναι ίδιο με όλα σχολεία, για να έχουμε ισοτιμία απολυτηρίου. Τους βοηθάμε με ενισχυτική διδασκαλία σε διάφορα μαθήματα, για μαθητές που δεν τα πηγαίνουν καλά, είτε είναι Έλληνες, είτε αλλοδαποί. Επιπλέον, φτιάχνουμε σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Ανατολικής Αττικής αρκετά προαιρετικά προγράμματα, που έχει το δικαίωμα να κάνει οποιοδήποτε σχολείο σε όλη την Ελλάδα. Φέτος είχαμε 16 πολιτιστικά προγράμματα. Θα φανεί υπερβολικό που έχουμε τόσα προγράμματα, δεδομένου ότι έχουμε σχετικά λίγα παιδιά. Είναι το εκπαιδευτικό μας εργαλείο. Ξεκίνησαν δειλά δειλά από τα πρώτα χρόνια, είδαμε ότι είναι κάτι που έχει ανταπόκριση και το στηρίξαμε όσο μπορούσαμε, το υπερ-τροφοδοτήσαμε. Γιατί εμείς θέλαμε ο κρατούμενος να γίνει μαθητής και θέλαμε να κοινωνικοποιηθεί με την ομάδα του σχολείου. Προσφέρουμε επομένως πολλά πολιτιστικά προγράμματα, ώστε να τον βάλουμε κάπου να μπει, να του δώσουμε ένα κίνητρο να μπει και να ενσωματωθεί με την ομάδα, να συνεργαστεί με την ομάδα, να συνεργαστεί με τον καθηγητή και μετά, αφού δημιουργηθεί μια ωραία ομάδα σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα λίγο πιο χαλαρό, όχι στυγνό πρόγραμμα τάξης και διδασκαλίας, τότε αρχίζει και νιώθει καλύτερα με το χώρο και του είναι πιο εύκολο να καθίσει στην τάξη και να κάνει τελικά το μάθημά του. Πιστεύουμε ότι έτσι μετατοπίζουμε κατά κάποιο τρόπο τις κυρίαρχες έννοιες και τον κρατούμενο συγκρατούμενο τον κάνουμε μαθητή συμμαθητή, όσο το καταφέρνουμε αυτό και σε όσα ποσοστά μπορεί να γίνει.