To the art of crime στο επειτειακό 20ο τεύχος την ελληνικής του έκδοσης έχει την χαρά και την τιμή να φιλοξενεί τον εμπνευστή και διευθυντή έκδοσης του, τον Καθηγητή Εγκληματολογίας κ. Νέστορα Κουράκη.

 

 

 

Ο κ. Κουράκης, φιλόξενος και ευγενικός όπως πάντα, μας άνοιξε τις πόρτες του στα δικηγορικά γραφεία JurisConsultus, όπου και διεξήχθη η συνέντευξη και επέλεξε να ξεκινήσει ευχαριστώντας όλοκληρη την ομάδα του περιοδικού για την δουλειά τους πάνω στα τεύχη της ελληνικής αλλά και της αγγλικής έκδοσης. Αναφέρθηκε μάλιστα εν πρώτοις στον Φώτη Σπυρόπουλο και τον Διονύση Χιόνη, οι οποίοι έχουν εδώ και πάνω από πέντε χρόνια την ευθύνη για την έκδοση του περιοδικού.

 

Προχωρώντας, έπειτα, στο κύριο μέρος της συνέντευξης και γνωρίζοντας την επιστημονική θέση που έχει λάβει ο κ. Κουράκης ως προς την αποποινικοποίηση των ναρκωτικών ουσιών, τον ρωτήσαμε ποιά είναι η άποψη του σε σχέση με τις πρόσφατες διαβουλεύσεις για την αποποινικοποίηση της απλής χρήσης. Ο κ. Κουράκης αποδεικνύοντας για άλλη μιά φορά τις βαθιές εγκληματολογικές αλλά και νομικές του γνώσεις, διατύπωσε την άποψη ότι η ελληνική νομοθεσία θα μπορούσε, χωρίς να τροποποιηθεί, να θεωρηθεί επαρκής ως προς τον τρόπο που αντιμετωπίζει τον απλό χρήστη. Και αυτό γιατί η μικρή ποινική απαξία της πράξης αλλά και οι δικαστηριακές αποφάσεις αποδεικνύουν ότι ο απλός χρήστης δεν αντιμετωπίζεται ως εγκληματίας ή αξιόποινη φιγούρα. Ως προς τους ανήλικους, δε, τα στατιστικά της Ελληνικής Αστυνομίας αποδεικνύουν ότι η χρήση ναρκωτικών ουσιών από μέρους τους τα τελευταία χρόνια έχει εξαπλασιαστεί. Και επειδή ακριβώς ως ανήλικοι δεν έχουν ακόμα πλήρη διαμορφωμένη προσωπικότητα, μία ενδεχόμενη αποποινικοποίηση είναι πολύ πιθανό να λειτουργήσει στα μάτια τους ως προτροπή. Ας μη ξεχνάμε δε ότι στις περισσότερες χώρες που υπήρξε αντίστοιχη προσπάθεια, αυτή εν τέλει δεν προχώρησε ενώ στο χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό της Ολλανδίας, η αποποινικοποίηση δεν έχει λάβει χώρα de jure αλλά μόνο de facto, ενώ γενικά ως θεσμός δεν έχει ωφελήσει στη μείωση της χρήσης αλλά το αντίθετο.

 

Σε ότι αφορά την ανάπτυξη νέων τρόπων τέλεσης εγκλημάτων εν όψει της ραγδαίας τεχνολογικής εξέλιξης, ο κ. Κουράκης ξεχωρίζει δύο μεγάλες κατηγορίες. Από την μία πλευρά τους "hackers" και ελληνιστί "παραβιαστές" και από την άλλη τους χρήστες που προβαίνουν σε άλλες παραβατικές ενέργειες. Στην πρώτη περίπτωση με χαρακτηριστικό παράδειγμα χάκερ τον Κέβιν Μίτνικ ανήκουν εκείνοι που το κίνητρο τους είναι η δόξα, η πρόκληση ή το "παιχνίδι". Υπάρχει όμως και μία κατηγορία χάκερ οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι τις νέες τεχνολογίες προβαίνουν σε παραβατικές πράξεις οι οποίες γίνονται με σκοπό το οικονομικό κέρδος, τη βιομηχανική κατασκοπεία ή την παραβίαση των πνευματικών δικαιωμάτων. Στη δεύτερη περίπτωση χαρακτηριστικά ανήκουν εκείνοι που με τη χρήση της τεχνολογίας προβαίνουν σε διακίνηση πορνογραφικού υλικού, στην παρενόχληση άλλου χρήστη, σε δυσφήμιση αντιπάλου κ.α. Τέλος μία νέα τάση που συνδέεται με τη χρήση τεχνολογικών μέσων είναι και τα οικονομικά εγκλήματα και ειδικά εκείνα τα οποία χαρακτηρίζονται από μία "νομιμοφάνεια". Χαρακτηριστική περίπτωση είναι οι παράκτιες εταιρείες.

 

Ο δεύτερος κύκλος της συνέντευξης μας με τον κ. Κουράκη αφιερώθηκε εξ΄ ολοκλήρου στους ανήλικους δράστες μέσα στον οποίο συζητήσαμε για τα σημαντικότερα θέματα που αφορούν τα εγκλήματα των ανηλίκων, τον τρόπο τέλεσης τους καθώς και την απάντηση της πολιτείας σε τέτοιου είδους παραβατικές πράξεις.

 

Ως προς το προφίλ του ανήλικου δράστη ο κ. Κουράκης αναφέρθηκε σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Η πρώτη αφορά την συντριπτική πλειονότητα (περίπου 90%) των ανηλίκων, των οποίων οι παραβατικές πράξεις θα χαρακτηρίζοντας τελείως περιστασιακές και με δίχως ιδιαίτερα κίνητρα. Η δεύτερη, στην οποία θα άξιζε περισσότερο να μιλήσουμε για κάποιο προφίλ, είναι εκείνη η κατηγορία στην οποία ανήκουν ανήλικοι οι οποίοι δεν μένουν απλώς σε περιστασιακές πράξεις αλλά ακολουθούν και μία περαιτέρω εγκληματική πορεία. Σε αυτή την κατηγορία συναντώνται κυρίως ανήλικοι οι οποίοι συνήθως δεν έχουν καλές σχέσεις με την οικογένεια, χαμηλές αποδόσεις στο σχολείο και αναζητούν παρέες με παρόμοια χαρακτηριστικά, όπου και συνήθως γίνεται χρήση ναρκωτικών ουσιών. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, αυτό το 10% απαντάται σχεδόνσε κάθε σχολείο.

 

Τα κυριότερα αδικήματα που διαπράττεί αυτή η κατηγορία είναι κυρίως οι διαρρήξεις, κλοπές και οι σωματικές βλάβες από πρόθεση. Στην ερώτηση μας αν τα εγκλήματα αυτά μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους, η απάντηση του κ. Κουράκη ήταν ότι υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής που σχετίζεται με την ανία ή την περιέργεια των παιδιών καθώς και με την επιθυμία τους να αποκτήσουν μία δική τους κοινωνική ταυτότητα.

 

 

Στη συζήτηση μας, φυσικά, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στην κοινωνικοοικονομική κρίση και πως αυτή σχετίζεται με τους ανήλικους. Κατά τον κ. Κουράκη, λοιπόν, κατ΄ αρχήν μία αντίδραση απέναντι στις εν λόγω συνθήκες μπορεί να χαρακτηριστεί υγιής. Από εκεί και πέρα όμως, είναι λογικό μέσα σε μία κοινωνική αναστάτωση να χαλαρώνουν οι όποιοι κοινωνικοί δεσμοί ανάμεσα στα μέλη μιας κοινωνίας. Σε αυτό ακριβώς το λόγο οφείλεται εν μέρει και ο βίαιος τρόπος με τον οποίον τελείται από ανήλικο κάποιο έγκλημα το οποίο σε προηγούμενες συνθήκες θα τελούνταν με πολύ μικρότερη βιαιότητα. Σε ότι αφορά, ακόμα, τις καταλήψεις που γίνονται στα σχολεία αυτό που μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι τα παιδιά φαίνεται να μην βλέπουν κάποια διέξοδο από τα υπάρχοντα προβλήματα, να μην ονειρεύονται. Σε κάθε περίπτωση η αντιμετώπιση πρέπει να γίνεται στα πλαίσια της σωστής παιδείας και της εύρεσης των πραγματικών προβλημάτων πίσω από τέτοιες αντιδράσεις.

 

Στη συνέχεια, έχοντας σαν αφορμή τις πρόσφατες συλλήψεις της "Συμμορίας με τα Καλάσνικοφ" στην οποία φέρεται ότι συμμετείχαν και ανήλικοι, ένας προβληματισμός που θέσαμε προς απάντηση στον κ. Καθηγητή ήταν αν εν έτει 2011 οι ανήλικοι παραβάτες έχουν γίνει πιο "άγριοι" ως προς τα εγκλήματα που τελούν. Επικαλούμενος και πάλι τα στατιστικά της ΕΛ.ΑΣ ο κ. Κουράκης συμφώνησε με τον προβληματισμό μας, αφού τα ίδια αυτά στατιστικά δείχνουν μία αυξητική τάση στην τέλεση βαρύτερων εγκλημάτων. Ο λόγος αυτής της αύξησης μπορεί να εντοπιστεί και στο περιβάλλον των ανηλίκων, όπως είναι και οι συνθήκες κατάληψης ενός σχολείου οπότε και ο ανήλικος αναγκάζεται για ένα διάστημα να ζει σε ένα παραβατικό περιβάλλον. Σκοπός μας, λοιπόν, είναι να βρισκόμαστε κοντά στους ανήλικους αποτρέποντας τους από την τέλεση πράξεων που δημιουργούν περιβάλλον παραβατικότητας.

 

Στην πορεία της συνέντευξης μας μία άλλη "απορία προς απάντηση" προς τον κ. Καθηγητή ήταν η ωφελιμότητα της πρόσφατης τροποποίησης του άρθρου 126 του Ποινικού Κώδικα που αυξάνει το ελάχιστο όριο ηλικίας του ανηλίκου για τον ποινικό σωφρονισμό καθώς και η τροποποίηση του άρθρου 127 που θέτει αυστηρότερες προϋποθέσεις για την εισαγωγή ανηλίκου σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων. Κατά τον κ. Καθηγητή -ο οποίος μάλιστα συμμετείχε μαζί με την κ. Α. Πιτσελά στην εν λόγω τροποποίηση- η τροποποίηση αυτή υπήρξε για καιρό αίτημα πολλών συναδέλφων λόγω της εξαιρετικής αοριστίας των προηγούμενων καταργηθέντων άρθρων και των ρευστών κριτηρίων που έθετε ο νόμος. Όντως υπάρχουν περιπτώσεις ανηλίκων οι οποίοι χρήζουν εγκλεισμού σε φυλακή όμως ας μην ξεχνάμε ότι σύμφωνα και με την ΕΣΔΑ ο αποκλειστικός σκοπός του εγκλεισμού του ανηλίκου πρέπει να είναι η διαπαιδαγώγηση.

 

Στη συνέχεια, και αφού παρακολουθήσαμε σχετικό βίντεο, συζητήσαμε με τον κ. Κουράκη τα αποτελέσματα μίας έρευνας στη Βρετανία σύμφωνα με την οποία οι Βρετανοί πολίτες θεωρούν ως πιο πρόσφορη απάντηση στα εγκλήματα ανηλίκων πρώτα την αποκαταστατική δικαιοσύνη, έπειτα την ποινική συνδιαλλαγή και τέλος τον εγκλεισμό σε κατάστημα κράτησης. Σχολιάζοντας αυτά τα αποτελέσματα ο κ. Κουράκης διατύπωσε την άποψη ότι ναι μεν η αποκαταστατική δικαιοσύνη είναι ένας ορθός τρόπος για απάντηση στο έγκλημα, δεν μπορούμε όμως ωστόσο να θέτουμε στα τρία αυτά μέσα γενικούς βαθμούς καταλληλότητας αφού η χρησιμότητα τους θα πρέπει να κρίνεται κατά περίπτωση. Συμφωνεί όμως με την άποψη ότι ο εγκλεισμός του ανηλίκου πρέπει να γίνεται μόνο ως ακραία λύση.

Ακόμα, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου οι Έλληνες θεωρούνται ποιό αυστηροί σε ότι αφορά τον σκοπό της ποινής σε αντιδιαστολή με τους Βρετανούς, παρουσιάζοντας τους πρώτους ως περισσότερο τιμωρητικούς. Αυτή ακριβώς η άποψη των ερωτηθέντων Ελλήνων όπως είναι φυσικό δεν μπορεί να βοηθήσει ώστε και ο νόμος να γίνει ηπιότερος. Τα δικαστήρια, παρόλα αυτά, τείνουν να αντιμετωπίζουν στην πλειονότητα τους τους ανήλικους ως περιστασιακούς εγκληματίες με αποτέλεσμα λιγότεροι ανήλικοι να καταλήγουν έγκλειστοι φυλακών.

 

Σε ότι αφορά το θέμα της πρόληψης των παραβατικών πράξεων των ανηλίκων δραστών και ειδικά των υπότροπων, θα πρέπει να εμβαθύνουμε κυρίως στον τρόπο με τον οποίο οι ίδιοι οι ανήλικοι προσλαμβάνουν της κοινωνικοποιητικές δομές μίας κοινωνίας, το πως δηλαδή υπακούουν και αντιδρούν στους κανόνες που θέτει η κοινωνία και κυρίως σε ότι αφορά τις τρεις βασικές κοινωνικές δομές δηλαδή την οικογένεια, το σχολείο και στη συνέχεια την εργασία. Κυρίως σε επίπεδο οικογένειας είναι αναγκαίο να αυξηθούν οι δεσμοί ανάμεσα στον γονιό και το παιδί, σε επίπεδο σχολείου αντίστοιχα να υπάρχει σύμβουλος για το μαθητή καθώς και περισσότερα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, ενώ είναι σημαντικό να μπορεί και η κοινωνία να προσφέρει καλύτερες και περισσότερες ευκαιρίες εργασίας. Τέλος είναι σημαντικό τα παιδιά έπειτα από τον εγκλεισμό τους να μπορούν να επιστρέψουν στην γονεϊκή στέγη και αν αυτό δεν είναι εφικτό, να μπορούν να λειτουργούν θεσμοί όπως αυτός των ανάδοχων οικογενειών ή κάποιος αντίστοιχος με τα "χωριά sos". Περισσότερες λεπτομέρειες για την εφαρμογή τέτοιων πρακτικών πρόληψης στη Βρετανία μπορεί να βρει κανείς σε άρθρο του καθηγητή κ. Φάρινγκτον όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ποινικός Λόγος το 2003. Τέλος, σε χώρες όπως η Γερμανία και η Βρετανία, η υιοθέτηση τέτοιων πρακτικών πρόληψης έχει δείξει σταδιακή μείωση των φαινομένων παραβατικότητας και αυτό ίσως να οφείλεται ιδιαίτερα στο θεσμό του κοινωνικού λειτουργού σε σχολεία και νηπιαγωγεία.

 

Αν και το ζήτημα της παραβατικότητας των ανηλίκων αποτελεί λαβή για πολύωρη συζήτηση, η κουβέντα μας διήρκησε λιγότερο από μία ώρα. Κλείνοντας ευχαριστήσαμε τον κύριο Κουράκη για την πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που μας παρείχε καθώς και για τη φιλοξενία του. Τέλος και εκείνος με τη σειρά του μας ευχαρίστησε, τονίζοντας ότι είναι μεγάλη του χαρά το γεγονός ότι πριν από την εν λόγω συνέντευξη προηγήθηκαν πολύ αξιόλογες συνεντεύξεις και ιδιαίτερα συνεντεύξεις, όπως για παράδειγμα του π. Γερβάσιου Ραπτόπουλου ή του κ. Κλεάνθη Γρίβα, οι οποίες υποδεικνύουν ότι σαν περιοδικό το the art of crime επιθυμεί να ακούγονται επιστημονικά όλες οι απόψεις ώστε ο αναγνώστης τελικά να μπορεί να έχει μια πληρέστερη εικόνα για θέματα που αφορούν το ποινικό δίκαιο και την εγκληματολογία.