Εκδήλωση αφιερωμένη στη μνήμη του Καθηγητή Γιάννη Μανωλεδάκη
της Μάρθας Λεμπέση,
Kοινωνιολόγου, υπ. Δρ. Εγκληματολογίας
τμήματος ΜΜΕ Πανεπιστημίου Αθηνών
Το Σύνταγμα και οι νόμοι καταπατούνται από τους ίδιους τους θεσμικούς φορείς υποστήριξής τους (…) Φτάνει πια η «νομιμοποίηση» από τους νομικούς αυτού του εμπαιγμού των ελλήνων πολιτών. Ως εδώ. (Ιωάννης Μανωλεδάκης στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 10/05/2009 στον ιστότοπο
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=267462)
Το ζήτημα των ατομικών ελευθεριών, που κατοχυρώνονται συνταγματικά για όλους τους ανθρώπους, αλλά και το ζήτημα της διατήρησης ή της αλλοίωσης του νομικού μας πολιτισμού δεν τίθενται σε ψηφοφορία, και μάλιστα υπό καθεστώς φοβίας ή άλλων συναισθημάτων.
(Ιωάννης Μανωλεδάκης σε: Αντώνης Μανιτάκης-Ανδρέας Τάκης: ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, σελίδα 25, Εκδόσεις ΣΑΒΒΑΛΑΣ, 2004).
Στις 27 Ιουνίου 2011 έφυγε από τη ζωή ο κατά κοινή παραδοχή κορυφαίος Έλληνας Ποινικολόγος Καθηγητής Ιωάννης Μανωλεδάκης. Ο Ιωάννης Μανωλεδάκης υπήρξε εξέχουσα μορφή της ακαδημαϊκής κοινότητας και πρότυπο επιστήμονα και δασκάλου. Ίδρυσε μια ολόκληρη σχολή στο ποινικό δίκαιο, αφιερώνοντας την επιστημονική του προσπάθεια στην προώθηση ενός ποινικού δικαίου που σέβεται χωρίς συμβιβασμούς τις ελευθερίες του πολίτη, τους θεσμούς και το πολίτευμα. Υπερασπίστηκε ως έμπρακτη αξία ζωής την ελευθερία, την αξιοπρέπεια, την ασφάλεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία.[1]
Ο καθηγητής Μανωλεδάκης υπήρξε ένας βαθιά δημοκρατικός άνθρωπος που πάσχισε να αναδείξει τη φιλελεύθερη λειτουργία του ποινικού δικαίου ως μέτρου προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός ενός κράτους δικαίου. Ζώντας μέσα σε μια εποχή, όπου η λατρεία του χρήματος αποθεώνεται και οι αξίες διαστρέφονται, παρέμεινε πιστός στο Πανεπιστημιακό του έργο χωρίς να χάνει την επαφή του με την κοινωνική πραγματικότητα στην οποία παρενέβαινε συστηματικά- με άρθρα του ή με διαλέξεις και με πολύτιμες θεσμικού χαρακτήρα δημόσιες εισηγήσεις, με τις οποίες στηλίτευε με γνώμονα πάντα την αλήθεια και τη δικαιοσύνη τις κάθε είδους εκτροπές, ερχόμενος σε σύγκρουση με την εκάστοτε εξουσία, χωρίς να υπολογίζει προσωπικό κόστος. Όπως αναφέρει και ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ Γρηγόρης Καλφέλης, ο Ιωάννης Μανωλεδάκης ενδιαφερόταν πάντα για τους αδύνατους αυτής της κοινωνίας και κήρυττε παθιασμένα την ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η απουσία του θα είναι ακόμη πιο εμφανής, ιδίως σήμερα που η Ελλάδα βιώνει και μια απίστευτη χρεοκοπία αξιών.[2]
Η εκδήλωση
Στις 2 Νοεμβρίου 2011 στην αίθουσα εκδηλώσεων της ΕΣΗΕΑ, το "Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου-Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου" διοργάνωσε ανοικτή εκδήλωση με θέμα: «
Τα ατομικά δικαιώματα απέναντι στην κρίση», αφιερωμένη στη
μνήμη του Καθηγητή και Ακαδημαϊκού Ιωάννη Μανωλεδάκη, με εκλεκτούς προσκεκλημένους ομιλητές, τον καθηγητή του ΕΚΠΑ κ.
Χρήστο Μυλωνόπουλο, τον καθηγητή του ΕΚΠΑ κ.
Γιάννη Πανούση, τον καθηγητή του ΑΠΘ κ.
Νίκο Παρασκευόπουλο, τον καθηγητή του ΕΚΠΑ κ.
Γιώργο Σωτηρέλη και τον Ομότιμο καθηγητή κ.
Κωνσταντίνο Τσουκαλά. Τη συζήτηση συντόνισε ο πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων, ο κ.
Χριστόφορος Αργυρόπουλος.
Ο κος Αργυρόπουλος πήρε πρώτος το λόγο και τόνισε τη σημασία της εκδήλωσης μέσα στους χαλεπούς και δύσκολους καιρούς που περνάει η Ελλάδα και εξήρε τον κορυφαίο θεωρητικό του Ποινικού Δικαίου, Γιάννη Μανωλεδάκη, για την ευαισθησία του πρωτίστως ως ενσυνείδητου πολίτη. Για την αντίληψη του δικαίου και την κοινωνία. Για τον Μανωλεδάκη όπως ανέφερε, το κράτος δικαίου δεν είναι ούτε πραγματικότητα, ούτε φενάκη, είναι μία συνεχής διεκδίκηση.
Εν συνεχεία το λόγο πήρε ο καθηγητής του ΕΚΠΑ κ. Χρήστος Μυλωνόπουλος ο οποίος ασχολήθηκε κατά κόρων με την κρίση των ατομικών δικαιωμάτων κάνοντας, μέσα από την παράθεση σύντομων παραδειγμάτων, μία περιπλάνηση στην τοπολογία των ρυθμίσεων που αφορούν τα ατομικά δικαιώματα όπου και παρατηρούνται κρούσματα αποδόμησης της αναγνώρισής τους, διάσταση και ασυμβατότητες στις ρυθμίσεις που αφορούν τα ατομικά δικαιώματα (ιδιαίτερα σε αυτές που είναι αμερικάνικης εμπνεύσεως). Τέλος μίλησε για το μεγάλο δίδαγμα που έδωσε στις επόμενες γενεές ο καθηγητής Γιάννης Μανωλεδάκης και δεν είναι άλλο από την αντίσταση σε κάθε μορφή αυθαιρεσίας και καταπάτησης των αρχών του δικαίου.
Έπειτα ήρθε η σειρά του καθηγητή του ΕΚΠΑ κ. Γιάννη Πανούση ο οποίος έθιξε ένα σημαντικό πρόβλημα της συγκυρίας όπου η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τείνει (ενώ δεν πρέπει) να νομιμοποιεί ξεσπάσματα βίας. Σύμφωνα λοιπόν με τα λεγόμενα του καθηγητή κ. Πανούση η κρίση της δημοκρατίας ή ακόμη και τα λάθη της δεν νομιμοποιούν την ένοπλη κατάλυσή της από αυτόκλητους σωτήρες. Η διαφωνία είναι προφανώς συστατικό στοιχείο της Δημοκρατίας. Καμία όμως διαφωνία δεν νομιμοποιείται να γίνει ένοπλη εξέγερση για να λύσει τη διαφορά της με Δημοκρατία. Η βία επιφέρει αλλοιώσεις στα νοήματα της ελευθερίας και των δικαιωμάτων, στις χρήσεις και καταχρήσεις, στην επιδείνωση και όχι στη βελτίωση της ζωής του συνόλου. Η κοινωνική ελευθερία προϋποθέτει νομικό οπλισμό δικαιωμάτων και ελεύθερη δραστηριότητα του ενός που δεν εμποδίζει την ελεύθερη δραστηριότητα του άλλου ή του συνόλου. Δεν μπορεί συνεπώς η ελευθερία να είναι χωρίς όρια και χωρίς ρυθμιστή. Προσοχή. Χρειαζόμαστε εκπαίδευση στη δημοκρατία και στη μη-βίαιη αντίσταση. Δει δη κανόνων και ορίων. Χωρίς κανόνες και όρια ούτε υπακοή ούτε ανυπακοή νοούνται. Ούτε βέβαια Ελευθερία ή Ελευθερίες.
Μετά από το καθηγητή κ. Γιάννη Πανούση πήρε το λόγο ο καθηγητής του ΑΠΘ κ. Νίκος Παρασκευόπουλος ο οποίος ανέδειξε τη σχέση της κρίσης με τα ατομικά δικαιώματα σ’ ένα χώρο προνομιακό, στο χώρο της ποινικής καταστολής. Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Παρασκευόπουλο στη μετανεωτερική εποχή με τη στροφή που παρατηρήθηκε με την παγκοσμιοποίηση και με τον ερχομό της οικονομικής κρίσης σε ότι αφορά τα ατομικά δικαιώματα τίποτα δεν είναι το ίδιο. Σε παλαιότερες εποχές κόλαση ήταν οι άλλοι. Όταν όμως στην κόλαση πλέον βρισκόμαστε όλοι τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Υπάρχει ανασφάλεια. Ο ύποπτος πλέον είναι άνευ προσδιορισμών. Ύποπτος είναι αυτός που υποψιαζόμαστε και στο βωμό της ασφάλειας παρατηρείται μία ανοχή σε θεσμούς που εκφεύγουν τελείως των αρχών του ποινικού διακαίου. Σε περιόδους οικονομικής κρίσης όπου ο φόβος και η ανασφάλεια εντείνονται τα ατομικά δικαιώματα των πολιτών τίθενται σε δοκιμασία και αλλάζει και ρόλος της δικαιοσύνης. Από δικαιοσύνη καθεστώς οδηγούμαστε στην εποχή όπου η δικαιοσύνη θα αποτελεί αίτημα και διεκδίκηση.
Στη συνέχεια τη σκυτάλη από τον καθηγητή Παρασκευόπουλο πήρε ο καθηγητής του ΕΚΠΑ κ. Γιώργος Σωτηρέλης ο οποίος είπε λίγα λόγια για τον καθηγητή Μανωλεδάκη, για τον καθηγητή πρότυπο δημοκρατικού ήθους, επιστημοσύνης, συνέπειας και αξιοπρέπειας. Ύστερα από αυτή τη σύντομη εισαγωγή ο καθηγητής κ. Σωτηρέλης αναφέρθηκε στην ιστορία των ατομικών δικαιωμάτων που είναι ένα πεδίο διαχρονικής σύγκρουσης του χώρου της ελευθερίας και του χώρου της εξουσίας. Τα ατομικά δικαιώματα αποτέλεσαν μία προωθημένη θέση μάχης του χώρου της ελευθερίας αλλά μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου τα πράγματα άλλαξαν άρδην. Έτσι έχουμε πλέον τις αγορές κόντρα στη δημοκρατία (οι πολίτες υποκαθίστανται από καταναλωτές) και την ασφάλεια κόντρα στην ελευθερία. Επίσης παρατηρείται ριζικός μετασχηματισμός των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών και ο μόνος τρόπος για να προστατευτούμε είναι ο συνταγματικός πατριωτισμός, η οχύρωση των ατομικών δικαιωμάτων.
Τέλος την εκδήλωση έκλεισε με το μεστό λόγο του ο Ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ κ. Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ο όποιος με τη σειρά του αφού αναφέρθηκε σύντομα στον άνθρωπο Μανωλεδάκη που συνδύασε κατά τρόπο υποδειγματικά αρμονικό την ιδιότητα του επιστήμονα και του πνευματικού δασκάλου με τη συνεχή και μαχητική υπεράσπιση των θεμελιωδών ελευθεριών και των συνταγματικών δικαιωμάτων, αναφέρθηκε σ΄ έναν κόσμο, στον σύγχρονο κόσμο που αναπαράγεται ερήμην των λαών και εις πείσμα των πολιτών. Ο κυρίαρχος λαός σύμφωνα με τον καθηγητή Τσουκαλά καλείται να αντιμετωπίσει πρωτοφανείς προκλήσεις απέναντι σε μία Δημοκρατία σωτηριολογίζουσα. Η οικουμένη ολόκληρη άρα και η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σ΄ ένα σταυροδρόμι πρωτόγνωρο. Ανοίγεται μπροστά μας ένας καινούριος κόσμος δίχως κοινωνίες και κοινωνική συνέχεια. Αλλά δεν πρέπει να απογοητευόμαστε. Πρέπει να είμαστε απαισιόδοξοι. Για τον καθηγητή κ. Τσουκάλα φαίνεται ένα φως στο τούνελ της κρίσης από το οποίο θα βγούμε κάποια στιγμή.
