της Ράνιας Λύκου,

 

 

Την Πέμπτη 27 και την Παρασκευή 28 Μαΐου 2010, η Επιστημονική Εταιρεία Κοινωνικής Πολιτικής και το Εργαστήριο Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποίησαν στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών και στο Κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών συνέδριο με θέμα «Μετανάστευση και μεταναστευτική πολιτική». Οι διαλέξεις, χωρισμένες σε θεματικές ενότητες, κράτησαν έντονο το ενδιαφέρον των παρευρισκομένων.

 

Η πρώτη ημέρα του συνεδρίου άνοιξε με χαιρετισμούς από τον κ. Νέστορα Κουράκη, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντή Ε.Π.& Ε.Ε καθώς και από τον κ. Απόστολο Δεδουσόπουλο, Καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Πρόεδρο Ε.Ε.Κ.Π. Συντονιστής της πρώτης ενότητας με θέμα «το μεταναστευτικό ζήτημα από το παρελθόν στο παρόν» ήταν ο Καθηγητής κ. Ν. Κουράκης. Στην πρώτη ενότητα, εισήγηση παρουσίασε ο κ. Ανδρέας Τάκης, Γενικός Γραμματέας Μεταναστευτικής Πολιτικής, ο οποίος ανέλυσε τις βασικές κατευθύνσεις της ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής, που, όπως εξήγησε, στηριζόταν σε επίπεδο προσωρινότητας επί είκοσι χρόνια. Εν συνεχεία, την σκυτάλη πήρε η κ. Αντιγόνη Λυμπεράκη, Καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου μιλώντας για τις επιπτώσεις της μετανάστευσης στην ελληνική οικονομία πριν από την κρίση, για την συνεισφορά της στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας, για το πώς αυτή καθυστέρησε την εμφάνιση της κρίσης και, τέλος, για την συνεισφορά των μεταναστών στην έξοδο από αυτή. Παρόλα αυτά, η ύπαρξη του ανθρώπινου παράγοντα που σχετίζεται όχι με την οικονομία αλλά με τις προκαταλήψεις στοιχίζει, όπως τόνισε, στο ελληνικό κράτος ένα σημαντικό αναπτυξιακό πόλο, όπου σήμερα στον καιρό της κρίσης, θα είναι πιο έντονο πρόβλημα από ποτέ. Ως συμπλήρωμα, ο κ. Κουράκης επεσήμανε ότι οι μετανάστες βοήθησαν πάρα πολύ στην οικονομία και στα ταμεία όντας ένα ενεργό κομμάτι του παραγωγικού εργατικού δυναμικού και στην ανανέωση του πληθυσμού μέσω των μικτών γάμων. Έπειτα, ο κ. Δανιήλ Εσδράς, Αρχηγός της ελληνικής αποστολής του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (Δ.Ο.Μ.) ενημέρωσε το κοινό αναφορικά με το τον οργανισμό και την διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος. Έχοντας ασχοληθεί είκοσι πέντε χρόνια με μεταναστευτικά θέματα τα προβλήματα που είδε πως αντιμετωπίζουν όσοι απευθύνονται στον Δ.Ο.Μ., είναι είτε σχετικά με την παραμονή τους είτε η αδυναμία επιστροφής στη χώρα τους. Επιπλέον, αναφέρθηκε στις τρεις περιόδους στις οποίες χωρίζεται η μετανάστευση στην Ελλάδα: κατά τα έτη 1952-1975 η Ελλάδα υπήρξε χώρα εξαγωγής  μεταναστών, μεταξύ 1975-1980 εξελίχθηκε σε χώρα «περαστικών» (transit),ενώ από το 1990 και στο εξής κατέστη μία χώρα υποδοχής μεταναστευτικού ρεύματος.

 

Η δεύτερη ενότητα είχε θέμα «θεσμικές διαστάσεις του μεταναστευτικού ζητήματος» και ρόλο συντονιστή είχε ο κ. Γεράσιμος Κουζέλης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε η ομιλία της κ. Eda Gemi, πολιτικής επιστήμονος και Υπ. Διδάκτορος του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα «οι προοπτικές δομικής ένταξης μεταναστριών ενόψει της εφαρμογής του νέου νόμου για την ιθαγένεια και την πολιτική συμμετοχή». Κατά τις δεκαετίες του 1960 και 1970, όπως είπε, η γυναικεία μετανάστευση ήταν ενσωματωμένη στην ανδρική, ενώ στην δεκαετία του 1990 έγινε συμπλήρωμα της ανδρικής μετανάστευσης. Σήμερα, με τις σύγχρονες θεωρίες της μετανάστευσης δεν αγνοείται η γυναίκα μετανάστρια αυτή η ίδια, αλλά η γυναίκα μετανάστρια ως πολιτικό υποκείμενο λόγω έκφυλων προκαταλήψεων. Τα στοιχεία  από το Υπουργείο Εσωτερικών σχετικά με την μεταναστευτική πολιτική μας δείχνουν ότι από σύνολο 518.675 μεταναστών το 57% είναι άνδρες μετανάστες, ενώ το 43% αυτών είναι γυναίκες. Ως επίλογο, επέλεξε να τονίσει το γεγονός ότι δυστυχώς η γυναίκα μετανάστρια ακόμα και στην εποχή που διανύουμε θεωρείται υποδεέστερη διπλά, και λόγω της γυναικείας της φύσης και ως μετανάστρια, οδηγούμενη στην περιθωριοποίηση. Εν συνεχεία, ο κ. Σπύρος Κουλοχέρης, Συντονιστής της Νομικής Υπηρεσίας του Ελληνικού Συμβουλίου για τους πρόσφυγες, ανέλυσε το ζήτημα των sans papiers προσφύγων στην Ελλάδα. Χαρακτηριστικά ανέφερε το παράδειγμα μίας Σομαλής μάνας που είχε απευθυνθεί στην υπηρεσία καθώς προσπαθούσε επί δύο εβδομάδες να θάψει των σαράντα ημερών παιδί της, επειδή εκείνη και το παιδί της δεν είχαν χαρτιά. Όπως είπε, ένας άνθρωπος χωρίς χαρτιά αδυνατεί να αποδείξει πότε και πού γεννήθηκε, δεν μπορεί ούτε καν να πεθάνει αξιοπρεπώς, να ταφεί. Οι λόγοι που πολλοί πρόσφυγες δεν έχουν χαρτιά ποικίλουν, από την πιθανότητα να μην πρόλαβαν να τα πάρουν μαζί τους μέχρι το ενδεχόμενο να τα αποκρύπτουν από φόβο μήπως εξαναγκαστούν σε επιστροφή στην χώρα από την οποία προήλθαν. Αυτό, όμως, που δύσκολα γίνεται αντιληπτό από την διοίκηση είναι το γεγονός ότι η ιδιότητα του πρόσφυγα αναγνωρίζεται και δεν αποδίδεται. Αποδεικτικό μέσο της ύπαρξης ενός ανθρώπου για το ποιος είναι και τι έχει υποστεί είναι ο λόγος του και το ίδιο του το σώμα, η κίνησή του. Ωστόσο, είναι καταγεγραμμένο από το Συμβούλιο για τους πρόσφυγες αλλά και από το Συνήγορο του Πολίτη ότι η διοίκηση διακόπτει συχνά με κακόπιστο τρόπο την διαδικασία ασύλου, αν και η Δικαιοσύνη παρεμβαίνει και διορθώνει τέτοιου είδους παρανομίες της διοίκησης.

Στην ενότητα που ακολούθησε με θέμα «μετανάστευση και ποινικό φαινόμενο»  ο κ. Νίκος Κουλούρης, Επίκουρος Καθηγητής του Δ.Π.Θ. και Εγκληματολόγος Δ.Φ. Κορυδαλλού ανέλυσε το ζήτημα της παραμονής αλλοδαπών υπό  δικαστική απέλαση στις φυλακές υπό τον τίτλο «ο Ξένιος Δίας σε ‘ειδικούς χώρους’ κράτησης». Όπως ενημέρωσε το ακροατήριο, με μάλλον καυστικό τόνο, στους πίνακες των φυλακών συναντά κανείς τον όρο «φιλοξενούμενοι» που ξενίζει αρκετά λόγω του χώρου. Έως το ν.2721/1999, το θέμα κράτησης των αλλοδαπών που ανέμεναν έπειτα από την αποφυλάκισή τους χορήγηση άδειας παραμονής ήταν αμφιλεγόμενο, ενώ είχαν προταθεί διάφορες λύσεις από αστυνομικά κρατητήρια μέχρι εγκαταλελειμμένα στρατόπεδα. Παρόλα αυτά, η σώρευση των αλλοδαπών και η παραμονή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα έθεσε προβλήματα, αφού τα αστυνομικά κρατητήρια δεν προσφέρονται για μακρό χρόνο παραμονής. Τον γρίφο ήρθε να «λύσει» ο νόμος μεταφέροντας το πρόβλημα στις φυλακές. Το πρόβλημα δεν λύθηκε αλλά μεταφέρθηκε στους «ειδικούς χώρους» των φυλακών που αν και προβλέπονταν να χωρούν έως πενήντα άτομα έχουν βρεθεί να φιλοξενούν εκατόν είκοσι ανθρώπους, ίσως και περισσότερους.

Σημαντική ήταν και η συμβολή του κ. Nicodemus Maina Kinioua Peter, Εκπρόσωπου της MKO Asante που έκλεισε την πρώτη ημέρα του συνεδρίου μιλώντας απλά και θέλοντας να εκφράσει τις σκέψεις όλων των παιδιών των μεταναστών που μετέχουν στην κοινωνία ενεργά. Όπως είπε, η θέση τους είναι ότι δεν αποτελούν παιδιά μεταναστών, αλλά τη νέα γενιά, μια γενιά Ελλήνων που επιθυμούν και μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά. Η οργάνωσή τους δεν αποτελείται από μετανάστες, αλλά από Έλληνες που γεννήθηκαν στην Αφρική, στην Καλαμάτα, στην Θεσσαλονίκη, στην Κυψέλη. Τόνισε «Δεν είμαστε εκτός συστήματος, είμαστε στα σχολεία, στα πανεπιστήμια, στους χώρους εργασίας και έτσι η διαφορετικότητά μας παύει να είναι μία θεωρία, μία άσχημη έννοια. Πιστεύω πως είμαστε μία νέα γενιά Ελλήνων πολιτών… Ο όρος δεύτερης γενιάς δεν μας εκφράζει.»

Το συνέδριο συνεχίστηκε την Παρασκευή στο Αμφιθέατρο Δρακοπούλου του Κεντρικού κτιρίου του Πανεπιστημίου Αθηνών με ομιλίες αναφορικά με την μετανάστευση και την σχέση της με την εκπαιδευτική πολιτική, την αγορά εργασίας και τις διακρίσεις στις εργασιακές σχέσεις. Μεταξύ των άλλων σημαντικών ομιλητών, η κ. Δέσποινα Παπαδοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ανέπτυξε το θέμα της νομιμοποίησης του μετανάστη στη διαδικασία κοινωνικής ένταξης στην ελληνική κοινωνία. Αξιοσημείωτο είναι ότι μεταξύ των μεταναστών υπάρχουν εκείνοι που απολαμβάνουν την οικογενειακή συνένωση ως αποτέλεσμα της άδειας παραμονής τους και της νομιμοποίησης που αυτή συνεπάγεται, ενώ άλλοι –οι περισσότεροι- ζουν μακριά από συζύγους και  παιδιά συμβιώνοντας με φίλους ή μόνοι καθώς στερούνται νομιμοποίησης. Όλοι, όμως, έχουν να αντιμετωπίσουν τις ίδιες δυσκολίες, όπως εκείνη της εύρεσης κατοικίας και εργασίας, επικοινωνίας στην ελληνική γλώσσα, προσαρμογή σε μία νέα και άγνωστη κοινωνία. Συμπεραίνουμε, συνεπώς, ότι η νομιμοποίηση δεν παίζει θετικό ρόλο αυτόματα από μόνη της. Αν και είναι βέβαιο ότι βοηθάει την συμμετοχή των παιδιών στο ελληνικό σχολείο, στην συνολική οργάνωση της καθημερινότητας του μετανάστη και πολλές φορές ίσως και στο να μην χάσει την δουλειά του, όταν μπαίνουμε στο κομμάτι της εύρεσης εργασίας συναντούμε σε πολλή μεγάλο βαθμό έναν εγκλωβισμό, μία ομηρία σε εργασία. Ένας μετανάστης δεν κάνει μία μόνο εργασία, η ασφάλιση δεν θεωρείται κάτι σίγουρο, ενώ η μαύρη εργασία ανθεί.

Έπειτα, ο κ. Μίλτος Παύλου, Κοινωνιολόγος και Διευθυντής του Παρατηρητηρίου του Ρατσισμού HLHR-KEMO/i-RED μίλησε σχετικά με την οικονομική κρίση, τους μετανάστες και τις διακρίσεις στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Υποστήριξε ότι σχετικά με το πώς θα επηρεάσει η κρίση το μεταναστευτικό κύμα είναι ήδη κάτι που γνωρίζουμε μέσω παλαιότερων εμπειριών. Το παράδειγμα της κρίσης του ’30 είχε ως αποτέλεσμα την  ταυτόχρονη διακοπή μεγάλων κυμάτων μετανάστευσης, συγκυρία αρκετά δραματική -κυρίως στις ΗΠΑ-  οδηγώντας στην ολοκλήρωση του πρώτου μεγάλου κύματος μετανάστευσης στην Αμερικανική Ήπειρο. Εκείνη η διακοπή, όπως τόνισε, σχετιζόταν, βέβαια, με εθνικιστικές τάσεις και αποθετικές στάσεις της μετανάστευσης που είχαν ήδη εμφανιστεί από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δυστυχώς, η συνύπαρξη και η συχνά ταυτόχρονη ανάδειξη με την εμφάνιση οικονομικής κρίσεως δυσανοιχτικών τάσεων στην κοινωνία ξέρουμε πως είναι κάτι που δεν είναι καθόλου τυχαίο. Το ένα κύμα συνοδεύει το άλλο. Έτσι και σήμερα, στην Ελλάδα της κρίσης γίνονται εμφανείς τέτοιες τάσεις.

Το συνέδριο έκλεισε με συζήτηση την οποία συντόνισε ο κ. Απόστολος Δεδουσόπουλος, Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Πρόεδρος Ε.Ε.Κ.Π., ενώ η κ. Σοφία Βιδάλη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Δ.Π.Θ. και Γενική Γραμματέας Ε.Ε.Κ.Π. από κοινού με την κ. Πάρη Ζαγούρα, Νομικό- Εγκληματολόγο και Συνεργάτιδα Ε.Π.& Ε.Ε. έκαναν εύστοχες παρατηρήσεις ολοκληρώνοντας με συμπεράσματα από της ομιλίες που είχαν προηγηθεί τις δύο αυτές ημέρες.