Στις 16 Μαΐου 2011, διεξήχθη στο κτίριο "Κωστής Παλαμάς" του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών εκδήλωση με θέμα: "Σύγχρονες εξελίξεις στην αντεγκληματική πολιτική και την έρευνα στην Εγκληματολογία στις ΗΠΑ σήμερα", με κύριους ομιλητές τους Αμερικανούς Καθηγητές κκ. Valerie Jenness και Charles Tittle. Η εκδήλωση τέλεσε υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εταιρίας Εγκληματολογίας και του Εργαστηρίου Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών.

Η Valerie Jenness είναι Κοσμήτωρ της Σχολής Κοινωνικής Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο Ίρβαϊν της Καλιφόρνιας και Καθηγήτρια  στο Τμήμα "Εγκληματολογία, Δίκαιο και Κοινωνία" ενώ ο κ. Charles Tittle είναι Καθηγητής κοινωνιολογίας στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας. Οι εισηγήσεις τους έγιναν στην αγγλική γλώσσα. Η πρώτη εισήγηση της κας V. Jenness είχε ως θέμα τα εγκλήματα μίσους στην πολιτεία της Καλιφόρνια, την τοπική νομοθεσία γύρω από τα εγκλήματα αυτά αλλά και την πολιτική που εφαρμόζεται για την αντιμετώπισή τους. Στη δεύτερη εισήγηση, ο κ. Charles Tittle ανέπτυξε τα πορίσματα έρευνας που έγινε σε τρεις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, της Ρωσίας και της Ουκρανίας, ως προς το γιατί ορισμένοι τόποι εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά εγκληματικότητας από άλλους. Την εκδήλωση διεύθυναν η Ομ. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας κα. Καλλιόπη Δ. Σπινέλλη και η Επικ. Καθηγήτρια Εγκληματοογίας κα. Μαρία Κρανιδιώτη - παρευρέθηκε, δε, πλήθος κόσμου και ιδίως φοιτητών σχολών νομικών και κοινωνικών επιστημών.

Ειδικότερα, στο πρώτο μέρος της εκδήλωσης αναπτύχθηκε η ενότητα της κας Valerie Jenness με ακριβή τίτλο "Η Ανασύνταξη του Νόμου σε Τοπικό Επίπεδο: Σκέψεις ως προς το ρόλο του πλέγματος που συνδέει τις νομικές ρυθμίσεις με την κοινότητα στην αστυνόμευση των εγκλημάτων μίσους". Στην έναρξη της εισήγησης η κα. Jenness τόνισε την ανοδική αριθμητική πορεία των εγκλημάτων μίσους ως κοινωνικό πρόβλημα, που έχει σαν συνέπεια την εκδήλωση αυξημένου ενδιαφέροντος από διάφορες αρχές  (δικαστικές, αστυνομικές, κυβερνητικές) για την καταπολέμησή τους.

Στη συνέχεια η κα. Jenness ανέλυσε τη διαδραστικότητα μεταξύ των διαφόρων δυνάμεων  που παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της νομοθεσίας, αλλά έθεσε κι έναν  γόνιμο προβληματισμό, ως προς το ενδιάμεσο στάδιο, ανάμεσα στο "Νόμο στη Θεωρία" και το "Νόμο στην Πράξη", το πως δηλαδή θα εφαρμοσθεί πραγματικά ένας νόμος σε τοπικό επίπεδο από τους αρμόδιους φορείς. Σε αυτό το ενδιάμεσο στάδιο, σύμφωνα με την ομιλήτρια, μεσολαβούν διάφοροι παράγοντες, οι οποίοι εικάζεται ότι επηρεάζουν την υιοθέτηση οργανωτικών πολιτικών:  από τη μία είναι οι "Κοινοτικοί Παράγοντες", όπως το μέγεθος της κοινότητας και η ανομοιογένειά της, και από την άλλη οι "Οργανωτικοί Παράγοντες", όπως η δυναμική παρουσία των τοπικών οργανισμών που ασχολούνται με τα δικαιώματα του ανθρώπου και η επικοινωνία που έχουν με τους κυρίαρχους στο εξωτερικό περιβάλλον.

Στο σημείο αυτό η ομιλήτρια παρέθεσε τη νομοθεσία της Καλιφόρνιας για τα εγκλήματα μίσους και τόνισε τη σημασία των πολιτικών επιβολής του νόμου για τη σωστή και αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου. Επίσης, προέβη σε μία εκτενή ανάλυση των μεταβλητών του κοινοτικού πλαισίου, όπως ο συνολικός πληθυσμός και η εθνική ομοιογένεια που εμφανίζει η περιοχή όπου εφαρμόζεται ο νόμος αλλά και των ανεξάρτητων μεταβλητών του οργανωτικού πλαισίου, όπως οι συναντήσεις φορέων με κοινοτικές ομάδες αλλά και οι πρακτικές αστυνόμευσης στην  επίμαχη περιοχή. Μέσα από αυτήν την ανάλυση, η Jenness καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η σύνθεση και η δυναμικότητα μίας κοινότητας ασκούν έντονη επιρροή στις διάφορες πρακτικές που θα ακολουθήσουν οι αρμόδιοι φορείς για την καταπολέμηση των εγκλημάτων μίσους.

Επίσης, η ομιλήτρια αναφέρθηκε στους ορισμούς του εγκλήματος μίσους, βάσει των γενικών αρχών που ακολουθούν οι φορείς επιβολής του νόμου στην πολιτεία της Καλιφόρνιας, στους μηχανισμούς που μετουσιώνουν τον ανώτερο νόμο σε τοπικό αλλά και στους παράγοντες που καθορίζουν το εάν η πολιτική που ασκείται σε τοπικό επίπεδο είναι ουσιαστικά λειτουργική ή απλώς έχει συμβολικό χαρακτήρα.

Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης ο Καθηγητής κ. Charles Tittle ανέπτυξε τη δική του εισήγηση με ακριβή τίτλο: "Γιατί ορισμένοι τόποι εμφανίζουν περισσότερο έγκλημα από άλλους; Μια συγκριτική έρευνα σε τρεις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας της Ρωσίας και της Ουκρανίας". Συγκεκριμένα, τα στοιχεία και τα πορίσματα που παρουσιάζει ο κ. Tittle προέρχονται από έρευνα (Tricountry Survey) που επικεντρώνεται σε μορφές εγκληματικής/ αποκλίνουσας συμπεριφοράς, όπως κλοπές και εγκλήματα βίας. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με ερωτηματολόγιο σε τυχαία (random) δείγματα νοικοκυριών, σε τρεις πόλεις διαφορετικών χωρών: την Αθήνα (Ελλάδα), το Νίζνι Νόβγκοροντ (Ρωσία) και το Λβίβ (Ουκρανία).

Στην έρευνα αυτή χρησιμοποιήθηκε ένας μεγάλος αριθμός μεταβλητών ώστε να εξηγηθεί γιατί η εγκληματικότητα, στις τρεις αυτές πόλεις, εμφανίζει μεγάλη διακύμανση. Σε ένα πρώτο επίπεδο, παρατίθενται ενδεικτικοί αριθμοί που αφορούν την κλοπή και τα εγκλήματα βίας καθώς και κάποιες μεταβλητές, που εν δυνάμει εξηγούν τις διαφορές στην εγκληματικότητα στους τρεις τόπους, μεταξύ αυτών το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, οι επίσημες ποινικές κυρώσεις, τα χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά την παιδική ηλικία, οι κοινωνικοί δεσμοί, ο ανεπίσημος κοινωνικός έλεγχος και η ηθικότητα.

Στη συνέχεια,ο κ. Tittle παρουσίασε τις διακυμάνσεις των μεταβλητών αυτών και ανέλυσε ποιές αλληλεπιδρούν (π.χ. οι ποινικές κυρώσεις και η ηθικότητα) και ποιές είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους (π.χ. η ηθικότητα και ο ανεπίσημος κοινωνικός έλεγχος) κατά την εξήγηση της εγκληματικότητας, ενώ στάθηκε ιδιαίτερα στο ρόλο που διαδραματίζει το κοινωνικοινομικό επίπεδο στην τέλεση του εγκλήματος. Από όλες τις μεταβλητές ο ομιλητής έδωσε ιδιαίτερο βάρος στην ηθικότητα των κατοίκων μίας περιοχής και τον ανεπίσημο κοινωνικό έλεγχο που ασκείται σε αυτή, προκρίνοντας την πρώτη ως τον πιο καθοριστικό παράγοντα για τη συμμόρφωση των ατόμων με τους νόμους. 

Η θεματική του ερωτηματολογίου, το οποίο αποτέλεσε το εργαλείο της εν λόγω έρευνας, επικεντρώνεται στην αυτομολογούμενη και προβαλλόμενη στο μέλλον εγκληματική/ αποκλίνουσα συμπεριφορά, στις επιδράσεις της οικογένειας στο άτομο, στους κοινωνικούς του δεσμούς, στις έννοιες της ηθικότητας και του ανεπίσημου κοινωνικού ελέγχου, κ.α. Ενδεικτικά, παρατίθενται ερωτήσεις και περιγραφές των μεταβλητών που περιλαμβάνονται στο ερωτηματολόγιο:

Κλοπή: 1) Οι ερωτώμενοι ανέφεραν τη συχνότητα με την οποία, κατά τα πέντε τελευταία χρόνια, πήραν χρήματα ή περιουσία από άλλους αξίας μικρότερης από πέντε ευρώ (στο νόμισμα της κάθε χώρας) καθώς επίσης και (2) εκτιμώμενες από τον ερωτώμενο πιθανότητες να πάρει στο μέλλον χρήματα ή περιουσία από άλλους, αξίας  μικρότερης από πέντε ευρώ (στο νόμισμα της κάθε χώρας), εφόσον [ο ερωτώμενος] έχει την ισχυρή επιθυμία ή την ανάγκη να το κάνει, όπως επίσης και την ευκαιρία.

Βία: 1) Οι ερωτώμενοι ανέφεραν αν χτύπησαν κάποιο πρόσωπο πάνω σε ένα ξέσπασμα οργής, τα τελευταία πέντε χρόνια καθώς επίσης και (2) εκτιμώμενες από τον ερωτώμενο πιθανότητες να χτυπήσει κάποιον στο μέλλον σκόπιμα, σε ένα ξέσπασμα οργής, εφόσον έχει [ο ερωτώμενος] ισχυρή επιθυμία ή την ανάγκη να το κάνει.

Επιδράσεις της οικογένειας: «Όταν μεγάλωνες, πριν από τα οκτώ σου χρόνια, εκείνοι που σε φρόντιζαν, πόσο συχνά, σου έδειχναν αγάπη και τρυφερότητα;»

Κοινωνικοί δεσμοί: Έγιναν ερωτήσεις σχετικά με τον αριθμό των διαφόρων ειδών κοινωνικών σχέσεων που είχε ο ερωτώμενος (συναισθηματικές δεσμεύσεις, γενετήσιες σχέσεις, αριθμός φίλων, γονείς, αδέρφια, γείτονες, συνεργάτες, συμμετοχή σε οργανώσεις).

Ηθικότητα:  Οι ερωτήσεις που έγιναν  αφορούν πολλά είδη αδικημάτων, από την απάτη, την κλοπή διαφόρων διαβαθμίσεων, μέχρι τη βία, π.χ. «Πόσο ηθικά αποδεκτό είναι για σένα: Το να πάρει κανείς από άλλους χρήματα ή ιδιοκτησία αξίας μικρότερης των 5 Ευρώ ή το να πάρει κανείς από άλλους χρήματα ή ιδιοκτησία μεγαλύτερης αξίας από 5 Ευρώ;»

Ανεπίσημος κοινωνικός έλεγχος: Για κάθε αδίκημα τα υποκείμενα ρωτήθηκαν αν 1) θα έχαναν το σεβασμό των φίλων τους και 2) θα τους αποδοκίμαζε η οικογένειά τους, εφόσον διέπρατταν κάποιο αδίκημα και αυτό αποκαλυπτόταν.

Κοινωνικοοικονομικό επίπεδο: Χρησιμοποιώντας μία αθροιστική κλίμακα από το μηδέν μέχρι το έξι, ελέγχθηκε η ικανότητα του ερωτώμενου να αγοράσει τα τρόφιμα που θέλει, τα φάρμακα που του είναι απαραίτητα, τα ρούχα που χρειάζεται, να ανακαινίσει το διαμέρισμά του ή το σπίτι του, να ταξιδέψει στο εξωτερικό για αναψυχή, να αγοράσει ένα διαμέρισμά του ή το σπίτι του.

Μετά τη λήξη των ομιλιών ακολούθησε πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση κατά την οποία οι ακροατές είχαν την ευκαιρία να εκφράσουν τις απορίες τους πάνω στα ζητήματα που αναλύθηκαν και να κουβεντιάσουν με τους ομιλητές, διατυπώνοντας κρίσεις και γνώμες. Στην εν λόγω συζήτηση αξιομνημόνευτες ήταν οι ερωτήσεις και παρεμβάσεις του Ομ. Καθηγητή Ποινικού Δικαίου κ. Δ. Σπινέλλη.