Οι «Εγκληματολογικές αναπαραστάσεις στο κινηματογράφο» αποτελούν σεμινάριο προβολών κινηματογραφικών ταινιών εγκληματολογικού ενδιαφέροντος, το οποίο διοργανώνεται κατά το χειμερινό εξάμηνο στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, υπό την επιστημονική ευθύνη της Καθηγήτριας Εγκληματολογίας κ. Χριστίνας Ζαραφωνίτου, στο πλαίσιο συνεργασίας, για τέταρτη συνεχή χρονιά, του Τομέα Εγκληματολογίας του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου με το Εργαστήριο Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (επιστημ.υπεύθ. Καθηγητής Ν.Κουράκης) και το Σπουδαστήριο Κοινωνικών Μελετών του ΤΕΙ Μεσολογγίου (επιστημ.υπεύθ. Καθηγητής Χ.Τσουραμάνης). Κατά το εαρινό εξάμηνο, οι προβολές πραγματοποιούνται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, με υπεύθυνη την Επιστημονική Συνεργάτιδα του Τομέα Ποινικών Επιστημών κ. Φωτεινή Μηλιώνη.

Η εφετινή θεματική ενότητα του σεμιναρίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, με τίτλο «Ιστορίες εγκλήματος – ιστορίες ζωής», αποσκοπούσε στην παρουσίαση των αναπαραστάσεων του δρώντος υποκειμένου – εγκληματία, θύματος, δικαστικού λειτουργού, αστυνομικού, ενόρκου, μάρτυρα κ.λπ. – και στην ανάδειξη των σύνθετων όψεων του εγκληματικού φαινομένου, μέσα από την εστίαση στο μικρο-επίπεδο του ατόμου. Στο πλαίσιο αυτό, πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία συνολικά πέντε προβολές – τεσσάρων κινηματογραφικών ταινιών και ενός ντοκυμαντέρ - στις οποίες συμμετείχαν προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές, υποψήφιοι διδάκτορες και διδάκτορες Εγκληματολογίας, Καθηγητές, καθώς και επαγγελματίες δραστηριοποιούμενοι σε πεδία άμεσα συσχετιζόμενα με τα αντικείμενα της εγκληματολογικής επιστήμης.

Κατά την πρακτική των τεσσάρων προηγούμενων ετών πραγματοποίησης του σεμιναρίου, οι συμμετέχοντες λάμβαναν πριν από κάθε προγραμματισμένη προβολή ηλεκτρονικό ενημερωτικό μήνυμα αναφορικά αφενός με τον ακριβή τόπο και χρόνο διεξαγωγής της και αφετέρου με τα κεντρικά σημεία εγκληματολογικού ενδιαφέροντος της εκάστοτε κινηματογραφικής ταινίας. Παράλληλα, στο πλαίσιο κάθε προβολής διανεμόταν στους συμμετέχοντες έντυπο υλικό με συνοπτική παρουσίαση της κινηματογραφικής πλοκής, ανάπτυξη των κεντρικών εγκληματολογικών της αναπαραστάσεων και παράθεση βιβλιογραφικών παραπομπών, απαραίτητων για τη θεμελίωση ευρύτερων εγκληματολογικών προβληματισμών.

Η εκδήλωση ξεκινούσε με την προβολή της κινηματογραφικής ταινίας, την οποία ακολουθούσε η ανάπτυξη της εγκληματολογικής της θεματολογίας από την υπεύθυνη συντονισμού του σεμιναρίου για το Πάντειο Πανεπιστήμιο υποψ.Δρ. κ. Ιω. Γουσέτη, μέσα και από σχετική προβολή διαφανειών παρουσίασης (powerpoint). Στη συνέχεια διεξαγόταν ο καθιερωμένος κύκλος συζήτησης μεταξύ των συμμετεχόντων στη βάση των βασικών ζητημάτων εγκληματολογικού ενδιαφέροντος, υπό τη διεύθυνση της επιστημονικής υπεύθυνης Καθηγήτριας κ. Χρ. Ζαραφωνίτου, και με την ουσιαστική συμβολή των συνεργαζόμενων Καθηγητών κ. Ν. Κουράκη και κ. Χρ. Τσουραμάνη, καθώς και προσκεκλημένων επιστημόνων με ειδικότερη γνώση στην κεντρική εγκληματολογική προβληματική, μεταξύ των οποίων οι κ.κ. Βίκυ Βλάχου, Λέκτορας στον Τομέα Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, Κική Πετρουλάκη, Ψυχολόγος στο  Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού και Πρόεδρος της ΜΚΟ «Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας», Σταυρούλα Σουκαρά, Δρ. Δικαστικής Ψυχολογίας, Καθηγήτρια Εθνικής Ακαδημίας Αστυνομίας, Στέλλα Νιώτη, Κοινωνιολόγος, υποψ. Δρ. Εγκληματολογίας, Γιάννης Ηλίας, Δ.Ν. Δικηγόρος, Δρ. Εγκληματολογίας, κ.ά.

Κατά το κλείσιμο κάθε προβολής, διδόταν στους συμμετέχοντες η δυνατότητα συμπλήρωσης των στοιχείων τους προκειμένου να λαμβάνουν τις σχετικές ενημερώσεις, ενώ για πρώτη φορά εφέτος διανεμήθηκαν, μετά τη λήξη του κύκλου προβολών του χειμερινού εξαμήνου, βεβαιώσεις παρακολούθησης σε όσους το επιθυμούσαν και είχαν συνεπή παρουσία στον εν λόγω κύκλο προβολών.

 

Η εφετινή θεματική των Εγκληματολογικών αναπαραστάσεων στον κινηματογράφο, «Ιστορίες εγκλήματος – ιστορίες ζωής», αναδείχθηκε μέσα από την προβολή και την εγκληματολογική προσέγγιση τεσσάρων κινηματογραφικών ταινιών και ενός ντοκυμαντέρ:

 The Accused (1988, Σκην.: Jonathan Kaplan, 133’). Στο επίκεντρο της - βασισμένης σε πραγματική ιστορία - κινηματογραφικής ταινίας, τίθεται αφενός η γυναίκα θύμα βιασμού και οι προσπάθειές της για δικαίωση και καταδίκη των ενόχων και αφετέρου η αντεισαγγελέας της υπόθεσης και οι προσπάθειές της για υπέρβαση των ‘ιδιαιτεροτήτων’ της ποινικής αντιμετώπισης τους εγκλήματος του βιασμού και απόδοση δικαιοσύνης.

 

Στο πλαίσιο αυτό, τα κεντρικά ζητήματα εγκληματολογικού ενδιαφέροντος αφορούν στις κοινωνικές και εγκληματολογικές αναπαραστάσεις του βιασμού, του δράστη και του θύματος, στις ‘έμφυλες’ διαστάσεις του εν λόγω εγκλήματος, στις ιδιαιτερότητες της άτυπης και της επίσημης κοινωνικής αντίδρασης απέναντι στο συγκεκριμένο έγκλημα και στους ‘πρωταγωνιστές’ του.

 The Woodsman (2004, Σκην.: Nicolle Kassell, 87’). Η κινηματογραφική πλοκή αποτελεί το χρονικό της κοινωνικής επανένταξης του υφ’ όρων απολυθέντος πρωταγωνιστή, μετά από έκτιση δωδεκαετούς ποινής στη φυλακή για σεξουαλική παρενόχληση ανήλικων κοριτσιών, και τις δυσχέρειες της, υπό την οπτική γωνία του ιδίου.

Οι βασικές εγκληματολογικές όψεις της κινηματογραφικής πλοκής, εν προκειμένω, αφορούν στη φαινομενολογία, τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις και τα ερευνητικά δεδομένα αναφορικά με το έγκλημα της παιδοφιλίας, στην ειδική ποινική πρόληψη ως σκοπιμότητα της ποινής, στο εγκληματικό στίγμα και στην ‘υποκειμενική’ και ‘αντικειμενική’ τιμωρητικότητα.

 Science of Interrogation (2007, Σκην.: Stuart Tunner, Παραγωγή: National Geographic Channel, 57’). Κεντρικό αντικείμενο ανάπτυξης τους εν λόγω ντοκυμαντέρ αποτελεί η ανακριτική διαδικασία και τα ‘όρια’ της, υπό των πρίσμα και των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Η παρουσίαση του εν λόγω θέματος στο πλαίσιο του ντοκυμαντέρ, διενεργείται μέσα από το σχολιασμό του από ειδικούς επιστήμονες και επαγγελματίες, καθώς και μέσα από την ανάλυση βιντεοσκοπημένων αποσπασμάτων πραγματικών ανακρίσεων.

Εν προκειμένω, ο εγκληματολογικός σχολιασμός εστιάζεται, μεταξύ άλλων, στις ανακριτικές μεθόδους και στους φορείς διεξαγωγής της ανάκρισης, στην Ανακριτική ως κλάδο της επιστήμης της Εγκληματολογίας, στο ζήτημα των ψευδών ομολογιών, στο ρόλο των νέων τεχνολογιών στην ανακριτική διαδικασία.

 12 Angry Men (1957, Σκην.: Sidney Lumet, 96’). Το χρονικό της συνεδρίασης των δώδεκα ενόρκων για την αθώωση ή την καταδίκη του νεαρού κατηγορουμένου για τη δολοφονία του πατέρα του συνιστά το επίκεντρο της κινηματογραφικής πλοκής. Η υπόθεση δείχνει αρχικά εύκολη. Η εξέλιξη, ωστόσο, της συνεδρίασης καταδεικνύει τις υποκειμενικές διαστάσεις της «αλήθειας».

Στο πλαίσιο αυτό, οι εγκληματολογικές αναπαραστάσεις της κινηματογραφικής ταινίας εστιάζονται στις αρμοδιότητες, τις συμβολικές διαστάσεις και τους εγκληματολογικούς προβληματισμούς αναφορικά με το θεσμό των ενόρκων και το ρόλο του κατά την ποινική δίκη, στα νομικά και τα «εξωνομικά» κριτήρια επίδρασης στην κρίση των λαϊκών δικαστών, στις ιστορικές καταβολές και το φιλοσοφικό υπόβαθρο του θεσμού των ορκωτών δικαστηρίων, στις βασικές αρχές της ποινικής δικονομίας και τη λειτουργία τους στην πράξη.

 Dead Man Walking (1995, Σκην.: Tim Robbins, 122’). Η κινηματογραφική ταινία – βασισμένη σε πραγματικά περιστατικά και στο ομώνυμο αυτοβιογραφικό βιβλίο της μοναχής και ακτιβίστριας για την κατάργηση της θανατικής ποινής Helen Prejean – πραγματεύεται το ζήτημα της ‘ποινής’ του θανάτου, μέσα από την ιστορία ενός άνδρα καταδικασθέντος για τη δολοφονία ενός νεαρού ζευγαριού, τις προσπάθειες του για απόδοση χάριτος και τη γνωριμία του με την Helen.

Οι εγκληματολογικός όψεις της κινηματογραφικής πλοκής, εν προκειμένω, αφορούν στην πολιτική εκμετάλλευση του εγκληματικού προβλήματος, στις στιγματιστικές συνέπειες του εγκλήματος για το περιβάλλον του εγκληματία και του θύματος, στους «γενεσιουργούς» της εγκληματικής συμπεριφοράς παράγοντες, στο φιλοσοφικό υπόβαθρο και τις σύγχρονες διαστάσεις της θανατικής ‘ποινής’.

 

Το εγχείρημα των Εγκληματολογικών αναπαραστάσεων στον κινηματογράφο αναμένεται να συνεχιστεί για πέμπτη χρονιά κατά το χειμερινό εξάμηνο του ερχόμενου ακαδημαϊκού έτους (2011-2012) στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ενώ κατά το εαρινό εξάμηνο του τρέχοντος ακαδημαϊκού έτους (2010-2011), το σεμινάριο προβολών θα πραγματοποιηθεί, όπως προαναφέρθηκε, στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.