"Η πλειοψηφία των ανθρώπων γνωρίζει για τον κόσμο του εγκλήματος ό,τι διαβάζει και ό,τι βλέπει"
(Πανούσης Γ., 2006).


Το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Εφηρμοσμένης Επικοινωνίας και το Τμήμα Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών διοργάνωσε την Τρίτη 23 Φεβρουαρίου 2010, στο Κεντρικό Κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Αμφιθέατρο «Ιωάννης Δρακόπουλος», εκδήλωσή με θέμα: «Αστυνομικό μυθιστόρημα: λαϊκή ή επιστημονική λογοτεχνία;» στο πλαίσιο της σειράς διαλέξεων «Ζητήματα Επικοινωνίας» που διοργανώνονται με επιτυχία για πέμπτη χρονιά. Τη συζήτηση συντόνισε ο Καθηγητής Εγκληματολογίας του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιάννης Πανούσης.

 

Ο Καθηγητής Γ. Πανούσης ανοίγοντας την εκδήλωση μίλησε για το αστυνομικό μυθιστόρημα το οποίο έχει κατηγορηθεί ως λογοτεχνία του "τίποτα" ή του "ντόρου", που έχει κυνηγηθεί πολύ αλλά την ίδια στιγμή έχει αγαπηθεί ίσως γιατί κάνει λόγο για μια σκοτεινή πλευρά της ζωής. Κατά τα λεγόμενα του, η ιστορία ως επιστήμη και η λογοτεχνία ως τέχνη συναντώνται συχνά στο αστυνομικό μυθιστόρημα. Μέσα από έναν καθρέφτη μ’ αινίγματα αντανακλώνται οι φανταστικές αναπλάσεις και οι μυθοπλασίες γύρω από το έγκλημα, την τιμωρία, τον εγκληματία ή και το θύμα. Η εγκληματολογική θεωρία «παντρεύεται» με τη θεωρία και τη λογοτεχνία και οι δυο μαζί ρίχνουν φως στα κοινωνικά μυστήρια και τα άδυτα της ψυχής των αστυνομικών ιστοριών. Συνεχίζοντας τόνισε ότι, ο εγκληματίας δεν εκφράζει μια αταξία απέναντι σε μια ηθική τάξη -γι’ αυτό και ο αστυνομικός δεν ηθικολογεί αλλά χρησιμοποιεί μεθόδους εξιχνίασης- και ο φόνος ως ολοκλήρωση μιας πορείας, δεν αναζητεί μόνο δεδομένα αλλά κυρίως ερμηνείες. Το αστυνομικό μυθιστόρημα δεν είναι μόνο ένα «σταυρόλεξο» αλλά και μια κοινωνική αναπαράσταση. Στην ανα-παράσταση εμφανίζονται άλλωστε τα «αποτυπώματα» ως αδέξια υπογραφή του δράστη.

Εν συνεχεία το λόγο πήρε ο Πέτρος Μαριόλης (Φιλόλογος, συνεργάτης του Περιοδικού «Σύγχρονη Εκπαίδευση») με θέμα της εισήγησής του: «Το αστυνομικό μυθιστόρημα: λόγος περί δικαίων και αδίκων». Μίλησε για τη σχέση δράσης-ανάδρασης που κυριαρχεί στο αστυνομικό μυθιστόρημα, μίλησε για τη σύγκρουση των αντιθέτων, το κυρίαρχο μοτίβο με τις δύο ευθείες ερωτήσεις και ένα σχόλιο τονίζοντας ότι στην αστυνομική γραφή υπάρχουν δύσκολες ερωτήσεις αλλά όχι υπεράνω πάσης εικασίας. Για τον κ. Μαριόλη στη συγγραφή του αστυνομικού μυθιστορήματος η αλήθεια της πραγματικότητας ενυπάρχει με την αλήθεια της μυθοπλασίας και αξίζει να παραθέσουμε τους κανόνες περιεχομένου συγγραφής του αστυνομικού «παιχνιδιού».    

Επόμενη ομιλήτρια ήταν η Μαριλένα Πολιτοπούλου (Συγγραφέας και δημοσιογράφος) η οποία είχε ως βασικό τίτλο της εισήγησής της: «Η επιστήμη στην υπηρεσία της λογοτεχνίας: συγγραφικές ευγενείς κλοπές στο σύγχρονο αστυνομικό μυθιστόρημα». Ξεκινώντας, έθεσε βασικά ερωτήματα, όπως τι είναι αστυνομικό μυθιστόρημα; τι είναι λαϊκή λογοτεχνία; τι είναι επιστημονική λογοτεχνία; και προσπαθώντας να δώσει απαντήσεις κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει αστυνομικό μυθιστόρημα που δεν ακουμπάει στην επιστήμη. Δανειζόμενοι τα λόγια της κάτι συμβατό πρέπει τελικά να υπάρχει ανάμεσα στην αστυνομική λογοτεχνία και την επιστήμη. Όλη η αστυνομική λογοτεχνία αρδεύεται από επιστημονικά κανάλια και έτσι γίνεται όχημα μεταφοράς γνώσης με τρόπο γοητευτικό.  

Παίρνοντας την σκυτάλη ο επόμενος ομιλητής, ο Δημήτρης Παπαχαραλάμπους (Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών), μας ταξίδεψε στον σκοτεινό νουάρ κόσμο της αμερικανικής hard-boil αστυνομικής λογοτεχνίας και πιο συγκεκριμένα στην απλή τέχνη του φόνου του Raymond Chandler. Με θέμα της εισήγησής του «Αστυνομικό μυθιστόρημα: του ύψους ή του βάθους; Η περίπτωση του Raymond Chandler», ο κ. Παπαχαραλάμπους μίλησε για έναν συμμέτοχο του μοντερνισμού, έναν συνοδοιπόρο του νεωτερικού λογοτεχνικού κινήματος, που επιθυμούσε να γίνει ο πρώτος κλασικός του είδους με ένα είδος γραφής που δε δημιουργείται υπό τη σκιά του παρελθόντος.

Τελευταίος ομιλητής ο Ανδρέας Μήτσου (Πεζογράφος, Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών) έχοντας ως θέμα της εισήγησής του «Ο ένοχος και ο αφηγητής: το παιχνίδι της απόκρυψης, έθεσε το ερώτημα γιατί παίζουμε;» Δίνοντας την ίδια στιγμή τη Φροϋδική απάντηση γιατί το αντίθετο του παιχνιδιού είναι η πραγματικότητα. Μίλησε για τη φόρμα του αστυνομικού μυθιστορήματος που απαιτεί μεστό λόγο, για την βαθύτερη γνώση που αναιρείται σε κάθε έργο της λογοτεχνίας, για το γεγονός πως κάθε αστυνομικό διήγημα ή μυθιστόρημα προσομοιάζει ή αναπαριστά ένα φόνο και πως η μέθοδος του φόνου αλλάζει κάθε φορά σύμφωνα με τα θέλω του καταχθόνιου αφηγητή.  

Έχοντας παρακολουθήσει μετά προσοχής όλους τους εισηγητές ο Καθηγητής Γ. Πανούσης έκλεισε τη βραδιά ανακεφαλαιώνοντας τα σημαντικότερα σημεία των αναφορών που έγιναν και αναφέρθηκε σε κάποια καταληκτικά συμπεράσματα. Σε μια εποχή που μόνον οι πέτρες είναι αθώες (ρήση που αποδίδεται στον Χέγκελ), αλλά κανείς δεν θέλει να τιμωρηθεί ένας αθώος, είναι εύκολο να κατηγορήσεις κάποιον όταν δεν τον καταλαβαίνεις. Ένα πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι τα χαρτιά δεν μιλάνε για τους ανθρώπους• για να κατανοήσουμε το πώς έγιναν τα πράγματα πρέπει να γνωρίζουμε πως είχαν• το να τιμωρείς ένα έγκλημα είναι σημαντικό αλλά να το προλάβεις είναι ακόμη σημαντικότερο τη στιγμή μάλιστα που η  αλήθεια ξεπερνά συχνά το έγκλημα και τον ένοχο.


Βιβλιογραφικές Πηγές
Chandler, Raymond. Η απλή τέχνη του φόνου, μετάφραση Χίλντα Παπαδημητρίου. - 1η έκδ. - Αθήνα : Λυχνάρι, 2006.
Μήτσου, Ανδρέας. Ο σκύλος της Μαρί : Μυθιστόρημα - 1η έκδ. - Αθήνα : Καστανιώτη, 2004.
Μήτσου, Ανδρέας. Ο κύριος Επισκοπάκης : Η εξομολόγηση ενός δειλού: Νουβέλα - 1η έκδ. - Αθήνα : Καστανιώτη, 2007.
Πανούσης, Γιάννης. Εγκληματολογικές επιστήμες και αστυνομικό μυθιστόρημα- 1η έκδ. - Αθήνα : Σάκκουλας Αντ. Ν., 2006.  - (Μedia+Έγκλημα)
Πολιτοπούλου, Μαριλένα. Η μνήμη της πολαρόιντ - 1η έκδ. - Αθήνα : Μεταίχμιο, 2009. (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)
Πολιτοπούλου, Μαρλένα. Δώδεκα θεοί τρεις φόνοι - 1η έκδ. - Αθήνα : Κέδρος, 2005. - (Αστυνομικό Μυθιστόρημα)