ΤΡΕΧΟΝ ΤΕΥΧΟΣ      ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ      ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ... (2003-2015)      ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΤΕΥΧΗ    Τεύχος 1 - Μάϊος 2006  



ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Τεύχος 7 - Φεβρουάριος 2008


Εκτύπωση     Αποστολή     Σμίκρυνση  Μεγέθυνση Μέγεθος γραμμάτων



Share |



Μια ανάγνωση του έργου της Judith Butler

Νόμος, Κυριαρχία, Ισχύς: Αναοριοθετούν τη «ζωή».
Σκέψεις με αφορμή το έργο της Judith Butler (1)

                           Φωτεινή Α. Μηλιώνη,
Δικηγόρος, ειδ. Επιστ. Νομικής Αθηνών

Η Judith Butler θεωρείται σήμερα ως η διανοήτρια εκείνη η οποία έχει επηρεάσει σημαντικά τη φιλοσοφική και κοινωνιολογική σκέψη κυρίως μέσα από  τις εννοιολογήσεις για το φύλο ως διαδικασία (gender as process) και επιτελεστικότητα (gender as Perfotmativity) αναοριοθετώντας ζητήματα έμφυλων διαφορών με κεντρικό άξονα τη θέση του δικαίου. Αφορμή για αυτές τις σκέψεις απετέλεσε η ομιλία της Ε. Λοϊζίδου με θέμα «Δίκαιο, κυριαρχία, μορφές διακυβέρνησης και το ζήτημα της ζωής : μια ανάγνωση του έργου της Judith Butler».
 
Η Judith Butler πραγματεύεται συχνά το θέμα της ζωής, τόσο στο παλαιότερο έργο της (βλ. Gender Trouble, Bodies that Matter, Undoing Gender όπου η ζωή συνδέεται με την έμφυλη ζωή) όσο και στο νεότερο (Antogone’s Claim, Giving an account of Oneself, Precarious Life όπου διαστάσεις νομικής, ηθικής και πολιτικής χροιάς περιπλέκονται με ισχυρισμούς για τη ζωή) προκειμένου να αναζητήσει πρακτικές που περιορίζουν τη ζωή και τρόπους αντίστασης σ’ αυτές, ώστε η ζωή να γίνει πιο «βιώσιμη». Το κυριότερο μέλημα της Butler είναι η εύρεση μιας πιθανότητας βιώσιμης ζωής στις νέες πολιτικές συνθήκες όπου το δίδυμο κυρι-αρχία – κυβερνητικότητα παράγει μη υποφερτές και μη βιώσιμες ζωές. Μολονότι η ίδια η Butler δεν είναι απόλυτα πεπεισμένη για το αν η νομική τάξη μπορεί να διαμορφώσει καλύτερες συνθήκες ζωής για τους ανθρώπους, μέσα από μια συνολική θεώρηση του έργου της προκύπτει ότι εκείνη θεωρεί πως ένα πιο δυναμικό δίκαιο μπορεί να αναζωογονήσει τις συνθήκες μιας «βιώσιμης» ζωής.
Με την επίκληση του παραδείγματος της de facto ανακοίνωσης κατάστασης ανάγκης των ΗΠΑ μετά την 11η Σεπτεμβρίου, η οποία εισήγαγε μία νέα «πειθαρχική παραγωγή» επιδιώκει να δείξει πώς δημιουργήθηκε και ποια είναι τα αποτελέσματα ενός νέου είδους κυριαρχίας το οποίο χρησιμοποιεί την κυβερνητικότητα ως τεχνική.
 
Η κυβερνητικότητα κατά τον Φουκώ, είναι μία πρακτική διακυβέρνησης η οποία  σε αντίθεση με το μοναρχικό τρόπο εξουσίας, δεν αποσκοπεί στη διατήρηση της εξουσίας του ηγεμόνα, αλλά στη διοίκηση πληθυσμών και στην επιβίωση της πολιτείας. Επικαλούμενη το παράδειγμα του χειρισμού των πολιτικών κρατουμένων στην Κούβα εκ μέρους των ΗΠΑ η Butler ισχυρίζεται ότι οι δύο αυτές μορφές εξουσίας (η μοναρχία και η κυβερνητικότητα) έρ-χονται σε αντίθεση με την κυριαρχία του νόμου. Στο πολύ γνωστό άρθρο της Indefinite de-tention (επ΄ αόριστον εγκλεισμός) η ίδια διατείνεται «θα ήθελα να εισηγηθώ πως η παρούσα συνθετική αναπαράσταση της εξουσίας ισχύος, που αναφέρεται τόσο στη διοίκηση των πλη-θυσμών (χαρακτηριστικό γνώρισμα της govermentality) όσο και την άσκηση κυριαρχίας, οι πράξεις οι οποίες αναστέλλουν / καταργούν και περιορίζουν τη δικαιοδοσία του ίδιου του νόμου, επανασυντίθεται αναφορικά με τον νέο αιχμάλωτο». Σε αντίθεση με τον Φουκώ ο οποίος  ελάχιστα διαχωρίζει το νόμο από το μονάρχη, καθώς θεωρεί το νόμο εργαλείο της επιθυμίας του τελευταίου, η Butler διαχωρίζει τόσο αυτό το είδος εξουσίας όσο και την κυβερνητικότητα από το νόμο.
 
Τα όρια διάκρισης  μεταξύ των τριών τρόπων εξουσίας: του νόμου, της πειθαρχικής εξουσίας και κυβερνητικότητας αποτελούν αντικείμενο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος των Agamben, Φουκώ και Butler των οποίων οι συμβολές τους είναι εξαιρετικά σημαντικές. Ενώ οι Agamben και Butler ισχυρίζονται πως η αντιθετική σχέση της μοναρχικής και κυβερνητικής εξουσίας έναντι του νόμου εμφανίζεται όταν αναστέλλεται η νόρμα ή αποσύρεται ο νόμος, ο Φουκώ περιγράφει την απόσυρση ή αναποτελεσματικότητα του νόμου, όταν εμφανίζονται νέες μορφές εξουσίας. Μάλιστα η Butler διατείνεται ότι η δήλωση/διατύπωση της κατάστα-σης ανάγκης ενεργοποιεί την εξουσιαστική κυριαρχία. Στην περίπτωση της έκτακτης ανάγκης η άρση του νόμου φέρει τα χαρακτηριστικά μιας επιτελεστικής πράξης με την έννοια ότι υποστασιοποιεί αυτό το οποίο θα θεωρούσαμε ότι ήδη θα υπήρχε εκεί ενώ ταυτόχρονα μετα-φέρει η ίδια αυτή τον τρόπο εξουσίας σε πρακτικές διακυβέρνησης (όπως είναι η διοίκηση των κρατουμένων, οι αποφάσεις των στρατιωτικών δικαστηρίων κλπ.). Ως εκ τούτου η κυβερνητικότητα η οποία σχετίζεται με πρακτικές διοίκησης ανθρώπων τώρα ενεργοποιείται ως πρακτική κυριαρχίας με χαρακτηριστικά ανάλογα με εκείνα της μοναρχικής εξουσίας.
 
Προχωρώντας ένα βήμα παρακάτω, η Butler θεωρεί ότι για το σύγχρονο αμερικανικό γίγνεσθαι αυτή η δήλωση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης σχηματίζει μια μοναρχική κυβερνητικότητα με τα χαρακτηριστικά ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος. Υποστηρίζει λοιπόν πως η αρχή του νόμου στο καθεστώς της έκτακτης ανάγκης έχει τα χαρακτηριστικά μιας επι-τελεστικής πράξης.
 
Αυτή η νέα μορφή κυριαρχίας, η νέα συμμαχία μεταξύ κυριαρχίας και βιοπολιτικής που προκύπτει όταν αποσύρεται η εφαρμοστικότητα του νόμου, έχει ως σκοπό την επαύξηση της κρατικής ισχύος κυρίως με δύο τρόπους: με την ίδρυση των στρατιωτικών δικαστηρίων και με τον περιορισμό των κρατουμένων επ΄ αόριστον στον Κόλπο του Γκουαντάναμο.  Αναλύοντας το παράδειγμα των πολιτικών κρατουμένων, εξηγεί πώς ο νόμος μετατρέπεται σε εργαλείο, σε τεχνική της κυβερνητικότητας. Οι κρατούμενοι δε θεωρούνται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ κοινοί εγκληματίες αλλά αντιμετωπίζονται ως επικίνδυνα άτομα η δε υποτιθέμενη αυτή επικινδυνότητά τους οδηγεί στην απόσυρση του νόμου. Η επίκληση του «επικίνδυνου» ατόμου επιτρέπει στο κράτος να χρησιμοποιήσει το νόμο ως τεχνική της κυριαρχικής εξουσίας. Η επιτελεστική πράξη ομιλίας όπως είναι η επίκληση του κινδύνου και του επικίνδυνου ανθρώπου δημιουργεί τις προϋποθέσεις για έναν εξωνομικό χώρο στον οποίο ασκείται επ΄ αόριστον η εξωνομική ισχύς. Η δημοσιοποίηση δε εικόνων των κρατουμένων μέσω φωτογραφιών τους, στοχεύει στην ενδυνάμωση των επιδράσεων της επιτελεστικής πράξης «υπάρ-χει μια απομείωση αυτών των ανθρώπινων όντας στην κατάσταση του ζώου, όπου το ζώο παρουσιάζεται σα να βρίσκεται εκτός ελέγχου, σε ανάγκη τιθάσευσης»  διαχωρίζοντας με αυτό τον τρόπο μια κατηγορία ανθρώπων που την εξισώνει με τα ζώα, με απλά ζώντα όντα σε υποκείμενα δηλαδή τα οποία βρίσκονται εκτός του «βίου πολιτικού» (2).  Η απλή βιώσιμη ζωή είναι αυτή που επιφυλάσσει η διοίκηση των ΗΠΑ για τους κρατούμενους του Γκουαντάναμο και τους ψυχικά ασθενείς δηλ για εκείνους που είναι νεκροί χωρίς να έχουν θυσιαστεί.
 
Πέρα λοιπόν απ’ αυτά, βασικό μέλημα της Butler είναι πώς θα γίνει η ζωή μας υποφερ-τή και βιώσιμη. Όσον αφορά τους κρατούμενους, παρόλο που εν πολλοίς θεωρεί το νόμο ανεπαρκή και είναι αντίθετη με μια δίκη η οποία βασίζεται σε κανόνες που βρίσκονται στα χέρια της κυριαρχίας - κυβερνητικότητας, πιστεύει ότι μόνο μέσω του νόμου (στη διαδικασία μιας δίκης) μπορούν αυτοί να παλέψουν για τις συνθήκες μιας υποφερτής και βιώσιμης ζωής. Ωστόσο, για να πετύχει ο νόμος μια πιο ανθρώπινη ζωή, απαιτείται αναθεώρηση του τι ση-μαίνει άνθρωπος. Η ίδια ισχυρίζεται ότι «το να είναι κάποιος άνθρωπος σημαίνει πολλά πράγματα, ένα από τα  οποία είναι πως είμαστε τα είδη των όντων, τα οποία πρέπει να ζήσουν σε έναν κόσμο όπου εμφανίζονται και θα εμφανίζονται συγκρούσεις αξιών και όπου οι συγκρούσεις αυτές είναι ένα σημάδι του τι αποτελεί μιαν ανθρώπινη κοινωνία» (3). Επίσης προ-χωρώντας παραπέρα διατείνεται ότι «το πως αντιμετωπίζουμε τις συγκρούσεις αυτές, αποτελεί σημάδι της ανθρώπινης ιδιότητάς μας, ένα στοιχείο το οποίο βρίσκεται, και είναι πολύ σημαντικό αυτό, εν τω γίγνεσθαι» (4).
 
Προχωρώντας παραπέρα η ίδια προσπαθεί να ανεύρει τρόπους ή δυνάμεις που θα περιόριζαν τις αποκτηνωτικές επιρροές της ισχύουσας κατάστασης. Σε αντίθεση με τον Agamben, ο οποίος καλεί σε ωμή βία η Butler στα τελευταία έργα της  διατείνεται ότι ερευνά την άντληση πιθανών απαντήσεων μέσα από το πλαίσιο των φιλοσοφιών της ειρήνης αλλά και μία νέα μορφή βίας η οποία να μην σκοτώνει αλλά να αναζωογονεί τη ζωή.
 
Όπως ο Φουκώ φαντάζεται την πειθαρχία να μάχεται ενάντια στη δικαιική τάξη γεγονός που προωθεί μιαν εννόηση της νόρμας η οποία γεννάται μέσω του κοινωνικού και πολιτιστικού σώματος και όχι εντός του νόμου, έτσι και η Butler χρησιμοποιεί την πειθαρχική δύναμη για να προσφέρει μια κατανόηση του πώς ορισμένα φύλα καθίστανται νοητά μέσω της ιδέας της επιτελεστικότητας του φύλου σύμφωνα με την οποία το φύλο είναι μια επιτελεστικότητα μια πρακτική εμφυλοποίησης, μια επιτελεστική πράξη που απλώς ονοματίζει αυτό το οποίο υποστασιοποιεί. Με αυτήν την έννοια για τη Butler οι νόρμες αποτελούν  όπλο για πρόκληση του δικαιικού νόμου τις οποίες χρησιμοποιεί για να δείξει πως το κανονιστικό δε συμπίπτει πάντα με το νόμο, πως οι νόρμες δεν είναι στατικές. Η επανερμηνεία της νόρμας, μέσω της αντίστασης σ’ αυτή, δημιουργεί τις συνθήκες για τη δυνατότητα κάποιου να επιβιώνει, αναδιαμορφώνοντας το έδαφος της κατανοησιμότητας. Όταν, με λίγα λόγια, οι νόρμες δεν καθίστανται ο νόμος, μπορούμε να αντισταθούμε σ’ αυτές, ενώ όταν οι νόρμες και ο νόμος καθίστανται ένα, υπάρχει ελάχιστος χώρος για αντίδραση. Επομένως, ο νόμος μέσω της δίκης είναι ο μόνος τρόπος για αντίσταση.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Η ομιλία της Έλενας Λοϊζίδου, senior Lecturer στη Νομική Σχολή του Bitkbeck College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου με θέμα «Δίκαιο, κυριαρχία, μορφές διακυβέρνησης και το ζήτημα της ζωής: μια ανάγνωση του έργου της Judith Butler πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 20 Δεκεμβρίου 2007 στη σειρά των διαλέξεων του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών (ΘΕ.ΦΥΛ.ΙΣ) με αφορμή την κυκλοφορία του νέου βιβλίου της Judith Butler “Ethics, Law, Politics” εκδ. Routledge – Cavendish στη σειρά ΝΟΜΙΚΟΙ / Critical Legal Thinkers, Αθήνα, 2007.
 
(2) Από το φωτοτυπημένο κείμενο που διανεμήθηκε στην ομιλία.
 
(3) Ε. Λοϊζίδου «Η Butler και η Ζωή : Νόμος, Κυριαρχία, Ισχύς» κείμενο πολυγραφημένο εις χείρας της γράφουσας σελ. 14.
 
(4) ο.α.

Emeritus Professor Calliope Spinellis
 
"Today, there are several well-qualified criminologists in Greece".


διαβάστε περισσότερα...
Victim offender mediation in family violence cases
The greek experience


by Vasso Artinopoulou,
Ass. Professor of Criminology,  Panteion University (GR) 
 
 
The article describes the implementation of victim offender mediation as provided by law in cases of domestic violence in Greece


διαβάστε περισσότερα...
Improving prison conditions in Greece
 
... by Nestor E. Courakis
Professor of Criminology & Penology
Faculty of Law, University of Athens (GR)
 
"This editorial is dedicated to prisons and the Greek penal system since we believe it is the duty of any society to give priority to correctional topics and have as its main objective to improve prison conditions.
How might this improvement be achieved, however?
 
...
 
With this issue we celebrate the English-language edition of the Greek electronic journal “The Art of Crime”. It would be trite to discuss here emotions such as elation and hope that of course are called for at a time like this. The overwhelming emotion, at least to me, is gratitude to the main protagonists of this first criminological electronic magazine in our country, i.e. to Fotios Spyropoulos and Dionysis Chionis ..."
 
διαβάστε περισσότερα...

Innocent prisoners and deceived offenders
"punishing somebody who is innocent is a crime"
 
Have you ever considered what it would be like to be wrongly arrested by the authorities, detained on remand, and after a few months it was proved that you had been wrongly accused and had nothing to do with the case? The issue of wrongful remand of prisoners came to light again in Greece with the case of a young man from the greek island of Mytilene who was arrested and prosecuted for rape and attempted serial rape of 5 women...
 
διαβάστε περισσότερα...

Constantine Gardikas
 
Constantine Gardikas, the son of George Gardikas, Professor of Philosophy at the University of Athens, was born in the city of Patras in 1896. Constantine Gardikas developed into a prolific scientist with a solid classical education.

He studied law in Athens, and he continued his studies in Zurich and Geneva specializing in criminal law and criminology.  He received his doctorate degree at the age of 22 and then started lecturing at the University of Geneva, Switzerland. ...
 
διαβάστε περισσότερα...

Advice on the use of credit cards

"Plastic money" has replaced cash as the dominant method of payment in our everyday transactions.
 
 
We are familiar, therefore, with the use of credit cards, but how well do we know to protect ourselves from credit card fraud?
 
διαβάστε περισσότερα...
Διημερίδα: Σύγχρονα Προβλήματα Ποινικού Δικαίου

Ο Τομέας Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης σας προσκαλεί σε Διημερίδα που διογρανώει στη μνήμη του Ομότ. Καθηγητή Κώστα Κωνσταντινίδη με θέμα: "Σύγχρονα Προβλήματα του Ποινικού Δικαίου". 3 & 4 Δεκεμβρίου 2015 Κομοτηνή, Αμφιθέατρο Νομικής Σχολής Παν/μιούπολη



4o Συνέδριο eLife 2015

Στις 6 & 7 Νοεμβρίου 2015 διοργανώνεται στην Αθήνα το 4ο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό Συνέδριο με Διεθνή Συμμετοχή "eLife 2015".

To Συνέδριο διοργανώνεται από την Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο και η συμμετοχή θα είναι Δωρεάν για το κοινό.



4o Συνέδριο eLife 2015

Στις 6 & 7 Νοεμβρίου 2015 διοργανώνεται στην Αθήνα το 4ο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό Συνέδριο με Διεθνή Συμμετοχή "eLife 2015".

To Συνέδριο διοργανώνεται από την Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο και η συμμετοχή θα είναι Δωρεάν για το κοινό.



Τριήμερο Εγκληματολογικό Συνέδριο προς τιμήν του Ομότιμου Καθηγητή κ. Νέστορα Κουράκη

Τριήμερο Εγκληματολογικό Συνέδριο προς τιμήν του ομότιμου Καθηγητή Νέστορα Κουράκη διοργανώνεται στην  Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο, 2 - 4/4/2015.

Το συνέδριο θα λάβει χώρα στην Αίθουσα Τελετών του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών (Ακαδημίας 60) με κεντρικό θέμα «Κρίση, Έγκλημα και Σύστημα Ποινικής Καταστολής»



Problems of reoffending of young detainees
 
Conclusions of the follow-up research of the Center for Penal and Criminological Research (University of Athens)
 
 by Nestor E. Courakis
       Professor of Criminology
       University of Athens (GR)
 
This research was characterized as a follow-up because its main purpose was to discover first, what happened to Greek juvenile detainees with whom we had run interviews in the previous stage of the research (1993) ...
 
διαβάστε περισσότερα...

“Asking people…”
Interesting questions and even more interesting responses


The events that took place in late 2008, in Greece, in the state correctional facilities, the hunger strike of prisoners and the widespread violent protests concerning prison conditions didn’t leave us unaffected. So we found the opportunity to ask people’s opinion on this important issue. We take the recorder into the street ... and ask YOUR opinion:

"Do you believe there must be changes in the conditions of imprisonment in our country and if so, what should they be?”

διαβάστε περισσότερα...

The profile of a famous greek criminal through the eye of a camera, the lyrics of a song and his autobiography

 
A book, a song, and a movie with the same protagonist…
Nikos Koemtzis, a famous Greek criminal who killed three people and stabbed seven more, all because he wanted to dance to a song he had "ordered" from the musicians in a music hall. He transferred the story of his life to a book. Dionysis Savvopoulos (a famous Greek singer-songwriter) read the book and turned it into a song. Pavlos Tassios (a well known Greek director) heard the song and made a film. And now we present a criminologist’s scientific analysis of this artistic triptych.
 
διαβάστε περισσότερα...
A case study of a recidivist criminal
 
This is the interesting story of a recidivist criminal (Elias) who is incarcerated in a Greek prison. We managed to interview him, unattended, in late May 1999 in a special area in the guardhouse yard. The main topic of our conversation was his life story, the life of a young man through the prison bars… 
 
διαβάστε περισσότερα...
Σωματείο Εργαζομένων Καταστήματος Κράτησης Κορυδαλλού

Περιοδικό "Κοινωνικές Επιστήμες"

Κωνστάντειον - Κέντρο εγκληματολογικών ερευνών

Ομοσπονδία Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος

Καθηγητής Νέστωρ Κουράκης

Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη

Νιώθω Ασφαλής

Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Άρειος Πάγος

Κέντρο Επανένταξης Αποφυλακισμένων "ΕΠΑΝΟΔΟΣ"

Καθηγητής Γιάννης Πανούσης

Κέντρο Ψυχαναλυτικών Ερευνών

Τομέας Ποινικών Επιστημών Τμήματος Νομικής Ε. Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών

Σύλλογος Ελλήνων Εγκληματολόγων Παντείου Πανεπιστημίου

Σπουδαστήριο Κοινωνικών Μελετών Τ.Ε.Ι. Μεσολογγίου

Τομέας Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου

Τομέας Ποινικών & Εγκληματολογικών Επιστημών Τμήματος Νομικής ΑΠΘ

Αναζήτηση νομολογίας του Ε.Δ.Δ.Α.

Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Τμήμα Νομικής Eθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Εργαστήριο Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών

Όροι Χρήσης  :    Πείτε μας τη γνώμη σας  :    Developed & hosted by Nomiki Bibliothiki SA