«Πολιτικά Εγκλήματα και Μεταβατική Δικαιοσύνη» («Political Crimes and Transitional Justice») ήταν το θέμα του διεθνούς εντατικού σεμιναρίου του Καθολικού Πανεπιστημίου του Leuven (ΚU Leuven) στο Βέλγιο, του παλαιότερου σωζόμενου καθολικού πανεπιστημίου στον κόσμο. Το εν λόγω σεμινάριο πραγματοποιείται κάθε χρόνο στην συγκεκριμένη βελγική πόλη και συγκεντρώνει πλήθος ακαδημαϊκών και φοιτητών από όλο τον κόσμο, οι οποίοι τρέφουν έντονο ενδιαφέρον για το ποινικό και ανθρωπιστικό δίκαιο.

 

Ως «πολιτικό έγκλημα» συνήθως νοείται το έγκλημα που υποκινείται από μία συγκεκριμένη ιδεολογία, η οποία εδράζεται σε ιδέες και αφηρημένα ιδανικά που θεωρείται ότι παρέχουν το πραγματικό νόημα της ζωής . Ο όρος «μεταβατική δικαιοσύνη» σημαίνει την απόδοση της δικαιοσύνης σε περιόδους πολιτικής αλλαγής και χαρακτηρίζεται από την νομική τάση να αντιμετωπιστούν αδικοπραγίες που διέπραξαν τα προηγούμενα κατασταλτικά καθεστώτα . 

Η διεξαγωγή του σεμιναρίου διαρθρώθηκε σε τρεις άξονες: στις διαλέξεις των καθηγητών, στην διήμερη επίσκεψη στην Χάγη (το κέντρο της διεθνούς νομικής κοινότητας που φιλοξενεί περισσότερους από 150 διεθνείς οργανισμούς) και τέλος στις παρουσιάσεις των ίδιων των φοιτητών.

 

Όσον αφορά στις ακαδημαϊκές διαλέξεις, αυτές στόχευσαν στο να εισάγουν το κοινό στο αντικείμενο του σεμιναρίου, με περιεκτικές αναφορές στο ποινικό δικαιοδοτικό σύστημα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, στο ζήτημα της θυματολογίας, της συμφιλίωσης και της επανορθωτικής δικαιοσύνης. Οι διαλέξεις συνοδεύθηκαν από οπτικοακουστικό υλικό το οποίο εισήγαγε τους συμμετέχοντες περισσότερο προσομοιωτικά στο κλίμα της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης .

 

Η εγκληματολογική προσέγγιση αφορούσε την τυπολογία των δραστών των διεθνών εγκλημάτων, με την οποία σκιαγραφήθηκε το προφίλ τους. Το εξαιρετικά ενδιαφέρον σημείο που αναδείχθηκε από την προκειμένη παρουσίαση ήταν πως ναι μεν υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα στους δράστες (άλλοι είναι «ηγέτες / leaders» και άλλοι «ουραγοί / followers») καθώς και διαφορετικά κίνητρα (εγκληματικά/σαδιστικά, κερδοσκοπικά, κ.ά.), αλλά ότι όλοι μας θα μπορούσαμε να μετατραπούμε σε δράστες κατόπιν της κατάλληλης εκπαίδευσης. «Για να υποκινήσει κανείς τις μάζες, χρειάζεται να προσελκύσει αυτούς που οδηγούνται από την ιδεολογία, αυτούς που οδηγούνται από τον φόβο και αυτούς που οδηγούνται από την απληστία».

 

Αξιοσημείωτες ήταν δύο διαλέξεις αναφορικά με τις γενοκτονίες στην Ρουάντα και στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, από καθηγητές καταγόμενους από τις εν λόγω χώρες, τον κ.  Alphonse Mulefu και τον κ. Felix Ndahinda αντίστοιχα. Η γενοκτονία στην Ρουάντα, το 1994, διήρκησε 3 μήνες και είχε ως θλιβερό απότοκο 1.000.000 νεκρούς ιθαγενείς, 3.000.000 μετανάστες και 25.000 παιδιά γεννηθέντα από βιασμό. Η μαζική παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων γέννησε την ανάγκη ενός δικαιοδοτικού μηχανισμού, ο οποίος δεν είναι άλλος από το «Ποινικό Δικαστήριο για την Ρουάντα» (ΙCTR). Στα δεκαεπτά χρόνια ζωής του το  «Ποινικό Δικαστήριο για την Ρουάντα» έχει δικάσει λιγότερο από 100 υποθέσεις, ενώ ως μειονεκτήματά του θεωρήθηκαν το χρονοβόρο της διαδικασίας, ότι τα θύματα δεν συμμετέχουν στην διαδικασία της δίκης παρά μόνο ως απλοί μάρτυρες, ενώ επίσης δεν τους παρέχεται υποστήριξη ή χρηματική αποζημίωση, καθώς και ότι η αναζήτηση της αλήθειας είναι ιδιαιτέρως δυσχερής. Δεν θα πρέπει να παραλειφθεί ότι ο κ. Alphonse Mulefu διοργανώνει κάθε καλοκαίρι ένα εβδομαδιαίο σεμινάριο στην Ρουάντα υπό τον οργανισμό «Together Against Impunity in the Great Lakes Region» (TAI/GLR), σχετικά με τους μηχανισμούς μεταβατικής δικαιοσύνης που υιοθετήθηκαν στην Ρουάντα μετά την γενοκτονία του 1994 .

 

Το δεύτερο σκέλος του σεμιναρίου αφορούσε το εκπαιδευτικό ταξίδι στην Χάγη, οπότε και δόθηκε στο κοινό η ευκαιρία να επισκεφθεί το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (International Criminal Court), το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY), το Καταπιστευματικό Ταμείο για τα Θύματα (Trust Fund for Victims) και την Eurojust. Διαπιστώνοντας πως λειτουργεί η «Μεταβατική Δικαιοσύνη» στην πράξη, η θεωρητική προσέγγιση η οποία είχε λάβει χώρα ως ανωτέρω αναφέρθηκε συμπληρώθηκεμε αποκορύφωμα την παρακολούθηση της δίκης «Karadzic (ΙΤ -95-5/18-Ι)» στο ICTY.

Τέλος το εντατικό σεμινάριο ολοκληρώθηκε με τις παρουσιάσεις των φοιτητών οι οποίες μέσα σε μόλις δύο μέρες προέβησαν σε μια πλήρη εποπτεία των ανά την υφήλιο πολιτικών εγκλημάτων. Κάθε ομιλών διεξήγαγε μία παρουσίαση αντλώντας υλικό από την εμπειρία που έχει η χώρα του πάνω στην μεταβατική δικαιοσύνη. Ο πόλεμος στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η γενοκτονία στην Srebrenica, η διαμάχη σε Παλαιστίνη και Ισραήλ, η γενοκτονία υπό το Khmer Rouge, η διαμάχη ανάμεσα σε Βόρεια και Νότια Κορέα, η τρομοκρατία στην Ισπανία (G.A.L.), τα παιδιά-στρατιώτες στην Σιέρα Λεόνε, οι δίκες του Τόκυο, είναι μόνο μερικά από τα θέματα που ταξίδεψαν το κοινό ανά την υφήλιο, για να διαπιστωθεί στο τέλος ότι κάθε γωνιά του πλανήτη έχει βιώσει μία μαζική καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων και ότι «στον πόλεμο η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα».

Ως απόσταγμα από τον εν λόγω σεμιναριακό κύκλο, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι αντίστοιχες πρωτοβουλίες εκτός από την προφανή τους πολύτιμη εκπαιδευτική λειτουργία, περικλείουν κάτι ακόμα πιο κεφαλαιώδες. Αυτό δεν είναι άλλο από το «αντάμωμα» νέων και μεγαλύτερων επιστημόνων από την διεθνή κοινότητα με ευαισθητοποιημένη κρίση πάνω στο ανθρωπιστικό δίκαιο. Μέσα από την διαδικασία ανταλλαγής νομικών, αλλά και ανθρώπινων, εμπειριών μπορεί να επιτευχθεί η ουσία της μεταβατικής δικαιοσύνης: ήτοι ένας ασφαλέστερος κόσμος για τις επόμενες γενιές στον οποίο δεν θα έχουν θέση τα παιδιά-στρατιώτες, οι ακρωτηριασμοί, τα βασανιστήρια, οι βιασμοί ۟۬ ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων δεν θα γνωρίζει διακρίσεις φύλου, χρώματος ή εθνικότητας.