της Διονυσίας Μουζάκη,

 

 

Με ποια κριτήρια μια ευφυέστατη προσωπικότητα οδηγείται στο έγκλημα; Πώς μπορεί μια εγκληματική συμπεριφορά να συμβάλει στην διαμόρφωση ιδεών; Μερικές απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δίνει η ιστορία του Theodore “John” Ted Kaczynski, γνωστού και ως “UNABOMBer” (UΝiversity and Αirline bomber), το όνομα του οποίου συνδέθηκε περισσότερο με τις αυτοσχέδιες βομβιστικές επιθέσεις στις οποίες επιδιδόταν επί είκοσι έτη λόγω του μίσους του προς την αμερικάνικη βιομηχανική κοινωνία, παρά με την εξαίρετη επιστημονική του πορεία.

 

 

1. Παιδί «θαύμα» - η πορεία προς το πανεπιστήμιο και την ανάληψη πανεπιστημιακής έδρας

 

Ο Theodore Kaczynski γεννήθηκε το 1942 στο Illinois του Σικάγο από Πολωνοαμερικάνους γονείς δεύτερης γενιάς. Ο πατέρας του είχε μια μικρή επιχείρηση παρασκευής αλλαντικών ειδών, ενώ η μητέρα του ως καθηγήτρια τον είχε μυήσει από νωρίς στην μελέτη επιστημονικών περιοδικών. Aπό την παιδική του ηλικία είχε χαρακτηριστεί ως «παιδί διάνοια» για τις εξαιρετικές επιδόσεις του στα μαθηματικά.  Ήδη από το δημοτικό διαγνώστηκε με IQ 167, γεγονός που του επέτρεψε να προβιβασθεί αμέσως σε ανώτερη τάξη. Το περιστατικό αυτό κατά τον ίδιο, επέδρασε καθοριστικά στην διαμόρφωση της προσωπικότητάς του και στην συμπεριφορά του εν γένει. Αδυνατώντας να συνυπάρξει με τους μεγαλύτερους συμμαθητές του, έπεφτε συχνά θύμα bullying από αυτούς. Ως παιδί είχε ιδιαίτερη φοβία με τους ανθρώπους και τα κτίρια, ενώ προτιμούσε να απομονώνεται παρά να συναναστρέφεται με τους γύρω του.

Ήδη από το λύκειο είχε αρχίσει να αποκτά εμμονή με τα μαθηματικά, τα οποία του φαίνονταν εξαιρετικά απλά στο πλαίσιο της σχολικής διδασκαλίας. Ανικανοποίητος από αυτά που διδασκόταν στο σχολείο, αφιέρωνε αμέτρητες ώρες κλειδωμένος στο δωμάτιό του στην επίλυση διαφορικών εξισώσεων. Στην ηλικία των δεκαέξι ετών έγινε δεκτός στο Harvard, όπου πραγματοποίησε τις πανεπιστημιακές του σπουδές στα μαθηματικά, και κατόπιν στο πανεπιστήμιο του Michigan, όπου απέκτησε το διδακτορικό του δίπλωμα. Η διατριβή του Kaczynski βασιζόταν σε μια πολύπλοκη θεωρία, γνωστή ως η θεωρία της «γεωμετρικής συνάρτησης». Οι καθηγητές του στο πανεπιστήμιο του Michigan, ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιασμένοι με την ευφυΐα του. Θεωρούσαν μάλιστα ότι το πρόβλημα που έλυσε στο πλαίσιο της διδακτορικής του διατριβής ήταν τόσο πολύπλοκο, που δύσκολα ακόμη και οι επιβλέποντες καθηγητές του μπορούσαν να καταλάβουν.

  

 

 

 

Ο Theodore Kaczynski το 1971 μετακόμισε στο Lincoln στη Montana, όπου αποφάσισε να ζήσει σαν ερημίτης σε ένα απομακρυσμένο ξύλινο σπίτι χωρίς νερό και ηλεκτρισμό, με ελάχιστα χρήματα. Είχε αποφασίσει επίσης να εγκαταλείψει για πάντα την επιστημονική του καριέρα, σε μια προσπάθεια να γίνει αυτάρκης και να ζήσει αυτόνομα. Επιδόθηκε τότε στην εξάσκηση διάφορων μεθόδων επιβίωσης, μελετώντας παράλληλα κοινωνιολογία και πολιτική φιλοσοφία. Εκεί συνειδητοποίησε ότι ήταν αδύνατον να ζήσει κατ’ αυτόν τον τρόπο εξαιτίας της καταστροφικής επέμβασης που δεχόταν το φυσικό περιβάλλον γύρω του από τη βιομηχανία. Ξεκίνησε τότε μια «βομβιστική εκστρατεία (!)» ως μορφή αντίδρασης στην καταστροφή που δεχόταν η φύση από την ανάπτυξη και την βιομηχανοποίηση. Η βασική του ιδέα ήταν ότι μόνο με βίαιες μορφές επίθεσης είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα του μοντέρνου τεχνοκρατικού πολιτισμού. Είχε ήδη απολέσει την πίστη του στην ιδέα της κοινωνικής μεταρρύθμισης, θεωρώντας την βίαιη συντριβή τον μοναδικό τρόπο κατάρρευσης του τεχνικού και βιομηχανικού συστήματος.

 

 

 

Η ξύλινη καλύβα του Kaczynski αποτέλεσε και το αυτοσχέδιο χημικό εργαστήριο, όπου ο ίδιος πειραματιζόταν  επιδέξια με επικίνδυνες χημικές ουσίες μελετώντας την εκρηκτικότητα τους. Οι προθέσεις του Kaczynski έγιναν γνωστές στο FBI το 1978 με την έκρηξη της πρώτης αυτοσχέδιας βόμβας του. Μέσα στα επόμενα 17 έτη,  απέστελλε άλλοτε ταχυδρομικά άλλοτε δια χειρός, μια σειρά από αυτοσχέδιες, σύνθετες εκρηκτικές κατασκευές, πολύπλοκα δομημένες οι οποίες επέφεραν τον θάνατο σε 3 ανθρώπους, ενώ τραυμάτισαν άλλους 23.

Η πρώτη «βόμβα-γράμμα» στάλθηκε στον καθηγητή μηχανολογίας του Πανεπιστημίου Northwestern, Buckley Crist. To «πακέτο» με την βόμβα είχε

To "σπίτι" του Kaczynski στο Lincoln, όπου μετακόμισε το 1971 και "έστησε" το εργαστήριο κατασκευής βομβών. Σήμερα εκτίθεται στο "newseum" στο Washington D.C.,  παρά τις αντιρρήσεις του Kaczynski.

βρεθεί στο πάρκο του Πανεπιστημίου του Ilinois με αναγραφόμενη διεύθυνση αποστολέα, την διεύθυνση του καθηγητή. To γράμμα τότε «επεστράφη» στον Crist και ο ίδιος, αφού αντιλήφθηκε ότι δεν του ανήκε, κάλεσε την αστυνομία. Η βόμβα εξερράγη στα χέρια του αστυνομικού που επιχείρησε να ανοίξει το  δέμα, προκαλώντας σοβαρά τραύματα στο αριστερό του χέρι.

Οι επόμενες βόμβες στάλθηκαν σε υπηρεσίες αεροπορικών εταιρειών. Το 1979 αυτοσχέδια βόμβα του Kaczynski τοποθετήθηκε ως δέμα σε φορτίο αμερικανικού αεροπλάνου που πετούσε από το Σικάγο στην Ουάσιγκτον με αποτέλεσμα την έκθεση ορισμένων επιβατών στην εισπνοή καπνού. Η έκρηξη αποτράπηκε με την αιφνίδια προσγείωση του αεροπλάνου, όταν ο πιλότος αντιλήφθηκε τα σημάδια του καπνού. Μετά το περιστατικό αυτό, το F.B.I. ανέλαβε την εξιχνίαση του εγκλήματος, αποδίδοντας στην υπόθεση τον κωδικό-χαρακτηρισμό “UNABOMB” (UNiversity and Airline BOMBer). Η αποστολή που συστήθηκε για την διερεύνηση της υπόθεσης αποτελείτο από πλήθος ερευνητών και αναλυτών οι οποίοι επικεντρώθηκαν κατά κύριο λόγο στην μελέτη των συστατικών του εκρηκτικού υλικού, καθώς και στην εξέταση του κοινωνικού προφίλ των θυμάτων. Ωστόσο, η διαμόρφωση του προφίλ του υπόπτου δεν ήταν εύκολη υπόθεση, αφού οι αυτοσχέδιες βόμβες του Kaczynski κατασκευάζονταν κατά βάση από σίδερο και υλικά τα οποία ήταν διαθέσιμα στην αγορά και οποιοσδήποτε μπορούσε να τα προμηθευτεί. Τα θύματά του πάντως ήταν συγκεκριμένα και επιλεγμένα μετά από ενδελεχή έρευνα.

 

Οι αναλυτές στην μονάδα “Επιστημών Συμπεριφοράς” (“Behavioral Sciences Unit”) του FBI, επομένως, δυσκολεύονταν να καθορίσουν ένα συγκεκριμένο προφίλ για τον βομβιστή. Ενώ αρχικά θεώρησαν ότι ο δράστης  ήταν άτομο με επίπεδο ευφυΐας ανώτερο του μέσου όρου και άριστα καταρτισμένο ακαδημαϊκά, αργότερα, έκριναν ότι το προφίλ του έπρεπε να διαμορφωθεί με βάση τις ικανότητές του να συνθέτει εκρηκτικές κατασκευές, οπότε συνέδεσαν το επάγγελμά του με αυτό του τεχνίτη ή του μηχανικού αεροπλάνου.  

 

Ο πρώτος σοβαρός τραυματισμός από τις βομβιστικές επιθέσεις του Kaczynski επήλθε όταν το 1980 ο J. Hauser, απόφοιτος πανεπιστημίου και πρόεδρος αεροπορικής εταιρείας των Ηνωμένων Πολιτειών, έχασε τέσσερα δάχτυλα και την όρασή του στο ένα μάτι από επιστολή-βόμβα που στάλθηκε στην οικεία του.

 

Ακολούθησαν διαδοχικές «εκρηκτικές» επιθέσεις. Το 1981, μια βόμβα ανακαλύφθηκε εγκαίρως στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα και εξουδετερώθηκε από πυροτεχνουργούς.

 

Το 1982 βόμβα-δέμα απεστάλη σε Πανεπιστήμιο του Tennessee με παραλήπτη έναν καθηγητή του Πανεπιστημίου. Η έκρηξη τραυμάτισε την γραμματέα του καθηγητή που επιχείρησε να ανοίξει το δέμα.

 

Την ίδια χρονιά, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Berkeley τραυματίστηκε από έναν μεταλλικό πυροσωλήνα σε δέμα-βόμβα του Kaczynski.

 

Στο ίδιο Πανεπιστήμιο το 1985,  βόμβα του Kaczynski εξερράγη στην αίθουσα των ηλεκτρονικών υπολογιστών τραυματίζοντας έναν φοιτητή.

 

Το ίδιο έτος ένα πακέτο-βόμβα, ανευρίσκεται από υπαλλήλους της αεροπορικής εταιρείας Boeing χωρίς να τραυματιστεί κανείς.

 

Κατόπιν, το ίδιο έτος ο Hugh Scrutton, ιδιοκτήτης καταστήματος ηλεκτρονικών υπολογιστών, έχασε την ζωή του από βόμβα που τοποθετήθηκε στο πάρκινγκ του μαγαζιού του.

 

Παρόμοια επίθεση σε εταιρεία ηλεκτρονικών υπολογιστών έλαβε χώρα το 1987, τραυματίζοντας σοβαρά στα νεύρα το άτομο που προσπάθησε να μετακινήσει την βόμβα. Δεδομένου ότι οι βόμβες ήταν συνήθως καλά τοποθετημένες σε ξύλινες κατασκευές, τα θύματά τους δύσκολα αντιλαμβάνονταν τον εκρηκτικό μηχανισμό, ενώ μπορούσαν να θεωρήσουν  ότι πρόκειται για κομμάτι ξύλου.

 

Μετά από εξαετή αποχή, ο Kaczynski «χτύπησε» ξανά το 1993, αποστέλλοντας «γράμμα-βόμβα» στον D. Gelernter, γνωστό καθηγητή υπολογιστών και κορυφαίο στον τομέα τεχνητής νοημοσύνης στο Πανεπιστήμιο του Yale, τραυματίζοντάς τον σοβαρά.

 

Κατόπιν, νέα βόμβα στάλθηκε από τον "UNABOMBER" στον σπίτι του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας Charles Eipstein, ο οποίος έχασε τα δάχτυλά του όταν επιχείρησε να ανοίξει το γράμμα.

 

Σε μια σειρά απανωτών επιθέσεων, ο Kaczynski απευθύνθηκε στον αδελφό του Gelernter, γενεαλόγο, με την φράση «είσαι ο επόμενος».

 

Δύο χρόνια αργότερα, και ο γενεαλόγος Phillip Sharp δέχτηκε απειλητικό γράμμα από τον Kaczynski. Ο Kaczynski απέστειλε επίσης γράμμα στην εφημερίδα New York Times, στο οποίο ανέφερε ότι η «ομάδα» του η οποία έφερε τα αρχικά «FC» (“Freedom Club”),  ήταν υπεύθυνη για τις βομβιστικές επιθέσεις.

 

Το έτος 1994, ο Thomas Mosser, διευθυντής μεγάλης εταιρείας τηλεπικοινωνιών και στέλεχος δημοσίων σχέσεων του δήμου της Νέας Υόρκης, έχασε τη ζωή του μετά από γράμμα-βόμβα που εστάλη στην κατοικία του. Ακολούθησε ο θάνατος το ίδιο έτος του Guilbert Murray, διευθυντή του σωματείου υλοτομίας της Καλιφόρνιας, με δέμα-βόμβα που απευθυνόταν στον πρώην διευθυντή του σωματείου που είχε αποχωρήσει.

 

Οι 16 βομβιστικές επιθέσεις του Kazcynski, επέφεραν τον θάνατο σε τρία άτομα και τον σοβαρό τραυματισμό 23 ατόμων. Οι περισσότερες εκρηκτικές συσκευές έφεραν τα αρχικά «FC», τα οποία αποδόθηκαν ως ονομασία της «ομάδας» που ήθελε να παρουσιάσει ως υποκείμενο της δράσης του ο Kazcynski, μολονότι δεν αποδείχτηκε ποτέ ότι δρούσε στο πλαίσιο μιας ομάδας. Τα αρχικά  σήμαιναν «Freedom Club» («Λέσχη Ελευθερίας»). Μέσα στα γράμματα-βόμβες που απέστελλε, άφηνε συχνά θρύμματα ξύλου, ή κομμάτια από κλαδί δένδρου έτσι που οι αναλυτές του FBI συνέδεσαν την εγκληματική του συμπεριφορά με την εμμονή του για την φύση και τα δέντρα.

 

 

 

Το 1995 ο Kaczynski απέστελλε μια σειρά από επιστολές αφενός σε προηγούμενα θύματά του, αφετέρου σε μεγάλα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στις οποίες ανέφερε τους στόχους του όπως ήταν διατυπωμένοι στο άρθρο που είχε συντάξει με τίτλο «Η βιομηχανική κοινωνία και το μέλλον της». Παράλληλα, απαιτούσε την δημοσίευση του άρθρου του, γνωστού και ως “Unabomber Manifesto” σε πλήθος εφημερίδων και περιοδικών. Την απαίτησή του αυτή έθετε ως όρο προκειμένου να δώσει τέλος στην βομβιστική του εκστρατεία.

Το άρθρο ήταν ένα πυκνογραμμένο μανιφέστο εκτάσεως 35.000 λέξεων, με πρόσκληση για παγκόσμια επανάσταση κατά των συνεπειών του βιομηχανικού και τεχνολογικού συστήματος για την καταστροφή της βιομηχανικής κοινωνίας, ώστε να σωθεί η ανθρωπότητα από την επικείμενη οικονομική και τεχνολογική «δουλεία».

 

Μετά από έντονη συζήτηση για το εάν θα έπρεπε να δημοσιευθεί το άρθρο και

Γελοιογραφία του Jim Huber για τη δημοσίευση του "Unabomber manifesto".

κατόπιν νεότερης απειλητικής επιστολής του Kaczynski, ότι εάν δεν δημοσιευθεί θα συνεχίσει τις εκρηκτικές του επιθέσεις, το Υπουργείο Δικαιοσύνης των Ηνωμένων Πολιτειών, έδωσε εντολή για την δημοσίευσή του για λόγους καταρχήν δημοσίας ασφάλειας και με την ελπίδα ότι η δημοσίευση θα βοηθούσε στον προσδιορισμό της ταυτότητας του δράστη.  Όταν μόνο το περιοδικό “Penthouse” προθυμοποιήθηκε να δημοσιεύσει το μανιφέστο, ο Kaczynski έστειλε εκ νέου απειλητική επιστολή απαιτώντας την πολλαπλή δημοσίευσή του. Εν τέλει, το μανιφέστο δημοσιεύθηκε σε δύο εφημερίδες τον Σεπτέμβριο του 1995.

 

Το μανιφέστο του Kaczynski άρχιζε με μια διαμαρτυρία κατά των καταστροφικών συνεπειών της βιομηχανικής επανάστασης για το ανθρώπινο γένος. Στα πρώτα τμήματα του κειμένου, προέβαινε σε μια ψυχολογική και κοινωνιολογική ανάλυση των ομάδων των σύγχρονων αριστεριστών και των επιστημόνων, τους οποίους περιέγραφε ως άτομα «υπερκοινωνικά» και ματαιόδοξα που καταρρίπτουν κάθε ηθικό φραγμό προκειμένου να πετύχουν τον στόχο τους, επειδή εμφανίζουν συμπτώματα στέρησης σε σχέση με τις ομάδες των «ισχυρών». Αναφερόταν επίσης, στις ψυχολογικές επιπτώσεις που επιφέρει στα άτομα η βιομηχανοποίηση και η τεχνολογία, η ανάπτυξη των οποίων θεωρούσε ότι απέκοψε τους ανθρώπους από το φυσικό τους περιβάλλον, και τους «ανάγκασε να υιοθετούν πρότυπα συμπεριφοράς αντίθετα στην ανθρώπινη φύση».
Επισήμανε ότι στην σύγχρονη βιομηχανική κοινωνία η επιστημονική έρευνα εξελίσσεται «τυφλά» χωρίς στόχο να επιφέρει την κοινωνική ευημερία, αλλά για να εξυπηρετεί τις ψυχολογικές ανάγκες των επιστημόνων και να προωθεί τα κρατικά και εμπορικά συμφέροντα των επιχειρήσεων που χρηματοδοτούν την ακαδημαϊκή έρευνα. Το τεχνοκρατικό σύστημα πίστευε έχει ως στόχο να καλλιεργεί μεθόδους ελέγχου της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ώστε να μένουν άπραγοι οι άνθρωποι απέναντι στο αγχωτικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται εγκλωβισμένοι. Θεωρούσε ότι το μέλλον της βιομηχανικής κοινωνίας θα επιφέρει την ανθρώπινη ανελευθερία κάτω από τον απόλυτο έλεγχο μιας «ελίτ» που θα ελέγχει τις μάζες.

 

Στα τελευταία τμήματα του άρθρου του, ο  Kaczynski στοχαζόταν την επανάσταση κατά της βιομηχανοποίησης, η οποία πίστευε ότι θα επιφέρει ανθρώπινη ελευθερία. Υποδείκνυε μάλιστα τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε η επανάσταση να επιτευχθεί, όπως με τον παραμερισμό της «πολιτικής αλαζονείας», την καταπολέμηση της προπαγάνδας και της χειραγώγησης, την αποσύνδεση από τους αριστεριστές και την δημιουργία μιας ελεύθερης αγοράς η οποία θα προσάρμοζε την οικονομία σε ένα ενιαίο σύνολο.

 

Ως μορφή κριτικής στην τεχνολογική κοινωνία, το μανιφέστο του Kaczynski απηχούσε τις θέσεις των σύγχρονων κριτικών κατά της βιομηχανοποίησης, όπως μεταξύ άλλων του John Zerzan, του Herbert Marcuse, του Fredy Perlman, του Jacques Ellul, του Neil Postman, ενώ οι κοινωνιολογικές του θεωρίες σχετίζονταν με τις θεωρίες της «εκλογίκευσης» και της «εξιδανίκευσης» του Freud, καθώς και με αυτές που αποτυπώνονταν στο έργο του Freud «Πολιτισμός, πηγή δυστυχίας».

 

 

 

Μπορεί η επιθυμία του Unabomber για δημοσίευση του έργου του να εκπληρώθηκε, ήταν ωστόσο η αρχή της πορείας για την σύλληψή του. Ήδη πριν την δημοσίευση του μανιφέστου, ο αδελφός του Kaczynski David Kaczynski, οδηγήθηκε, μετά από παραίνεση της συζύγου του, σε βάσιμες υποψίες ότι ο αδελφός του ήταν ο Unabomber. Οι υποψίες του επιβεβαιώθηκαν αφού διάβασε το μανιφέστο του. Απέστειλε τότε στις εφημερίδες γράμματα του αδελφού του χρονολογημένα το 1970, στα οποία ο Kaczynski διατύπωνε την διαμαρτυρία του κατά του τεχνολογικού πολιτισμού με εκφράσεις παρόμοιες με αυτές του άρθρου του Unabomber.

 

Μετά από αντιπαραβολή και γραφολογική ανάλυση των επιστολών αυτών, ήταν σχεδόν βέβαιο ότι ο συγγραφέας των εγγράφων αυτών ήταν το ίδιο άτομο που συνέταξε το μανιφέστο. Μια συνδυαστική ανάλυση βασισμένη στα περιστατικά των βομβιστικών επιθέσεων και της ζωής του Kaczynski, ήταν η βάση για να διενεργηθεί έρευνα. Ο αδελφός του Kaczynski προσπάθησε να παραμείνει ανώνυμος από την αρχή της έρευνα, αλλά τελικά η ταυτότητά του αποκαλύφθηκε οπότε συνέδραμε περαιτέρω την έρευνα του FBI με αποδεικτικά στοιχεία και γράμματα του αδελφού του στους φακέλους των οποίων αναγράφονταν και οι ημερομηνίες, ώστε να καθορισθούν τα χρονικά σημεία επέλευσης των ενεργειών του Kaczynski και να συσχετισθούν με τον χρόνο δράση του Unabomber.

 

O Kaczynski συνελήφθη τελικά τον Απρίλιο του 1996 στο σπίτι του στο Lincoln της Montana, όπου βρέθηκε τελείως παραμελημένος. Στο σπίτι του ανευρέθηκαν και τα συστατικά των βομβών, καθώς και 40.000,00 αποσπάσματα εφημερίδων με πειράματα σε αυτοσχέδιες βόμβες και περιγραφές των εγκλημάτων του Unabomber. Επίσης, εκεί βρέθηκε μια έτοιμη βόμβα προορισμένη να αποσταλεί σε επόμενο θύμα.

 

Μέχρι εκείνο το σημείο, ο Unabomber αποτέλεσε την πιο ακριβή έρευνα στην ιστορία του FBI, αφού παρέμεινε για 17 ολόκληρα χρόνια ασύλληπτος, ανενόχλητος στην εγκληματική του δράση κατά της πανεπιστημιακής κοινότητας των ΗΠΑ. O David Kaczynski που άλλοτε είχε θαυμάσει τον μεγάλο αδελφό του, έπαιξε ρόλο –κλειδί στην σύλληψή του, ενώ χάρισε τα περισσότερα χρήματα της αμοιβής που έλαβε από το FBI στις οικογένειες των θυμάτων του αδελφού του (ο Unabomber ήταν ήδη επικηρυγμένος για ένα εκατομμύριο δολάρια). 
 

 

 

Στο δικαστήριο, οι δικηγόροι του Kaczynski βάσισαν την υπερασπιστική τους γραμμή στην συνειδησιακή διατάραξη του Kaczysnki, κάτι το οποίο ο ίδιος αρνήθηκε. Το δικαστήριο διέταξε ιατρική πραγματογνωμοσύνη, δυνάμει της οποίας ο Kaczynski διαγνώσθηκε ότι έπασχε από παρανοϊκή σχιζοφρένεια, ήταν ωστόσο ικανός να παρακολουθήσει την δίκη. Ο Kaczynski τελικά καταδικάστηκε για παράνομη μεταφορά, αποστολή και χρήση εκρηκτικών υλικών 10 φορές, καθώς και για την ανθρωποκτονία τριών ατόμων. Αρχικά, η κυβερνητική ομάδα δίωξης υπέδειξε την επιβολή της ποινής του θανάτου στον Kaczynski μετά από πρόταση του Γενικού Εισαγγελέα  των Ηνωμένων Πολιτειών Janet Reno. Τότε, ο δικηγόρος του David Kaczynski, ζήτησε τον αντιπρόσωπο του FBI να κάνει αίτηση χάριτος, προκειμένου να αποφύγει ο «Ted» την θανατική ποινή, καθώς ο David δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι ο ίδιος  «έστελνε» τον αδελφό του στον θάνατο. Τελικά, ο Kaczynski απέφυγε την θανατική ποινή ομολογώντας την ενοχή του σε όλες τις κατηγορίες που του αποδόθηκαν. Ο Kaczynski εκτίει σήμερα την ποινή της ισόβιας κάθειρξης που του επιβλήθηκε. Μέσα στη φυλακή επιδίδεται σε πλούσια συγγραφική δραστηριότητα. Μάλιστα το 2010 μια συλλογή των συγγραμμάτων του μαζί με μια βελτιωμένη έκδοση του μανιφέστο του, δημοσιεύθηκαν με τον τίτλο “Τεχνολογική Υποδούλωση”. Όταν ρωτήθηκε αν φοβάται την φυλακή, απάντησε χαρακτηριστικά: «Το μόνο που με στενοχωρεί είναι το ενδεχόμενο να προσαρμοσθώ σε αυτό το περιβάλλον και να επαναπαυτώ σε αυτό, χωρίς να μπορώ να αντιδρώ πια. Φοβάμαι ότι με την πάροδο του χρόνου, θα σβήνονται οι αναμνήσεις μου από τα βουνά και τα δέντρα και θα χάσω την επαφή μου με την φύση. Αλλά δεν φοβάμαι ότι θα απολέσω το πνεύμα μου…».

 

 

 

Πώς αποτυπώνεται τελικά το προφίλ του Ted Kaczynski μέσα σε λίγες γραμμές; Ήταν ένας παράφρων εγκληματίας – ιδιοφυΐα ή ένας τρομοκράτης; Μήπως ήταν ένας μεγαλομανής ιδεολόγος που αποπειράθηκε να απαλλάξει την ανθρωπότητα από την τεχνοκρατική ανελευθερία, έστω και με τον νοσηρό του χαρακτήρα; Με ποια κριτήρια οδηγήθηκε στο έγκλημα και σε ποιο βαθμό  επηρέασε η υψηλή του μόρφωση στην εγκληματική του δραστηριότητα;

 

Η πολυσχιδής προσωπικότητα του, όπως αποτυπώθηκε στην εγκληματική του δράση και στο μανιφέστο του, αφήνει έδαφος για πλούσια εγκληματολογική «ανησυχία». Καταρχήν, θα μπορούσε να ανατρέξει κανείς στις μαρξιστικές θεωρήσεις για την εγκληματικότητα. Στο έργο του «Theorien über den Mehhrwert”, ο Μαρξ αποδίδει με σκωπτικό τρόπο την εγκληματικότητα στο καπιταλιστικό σύστημα και στην εμπορευματοποίηση των πάντων. Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι «…ο εγκληματίας δεν παράγει μόνο εγκλήματα αλλά και το ποινικό δίκαιο καθώς και τον καθηγητή που διδάσκει το ποινικό δίκαιο και μαζί με αυτόν αναπόφευκτα το σύγγραμμα στο οποίο αυτός ο ίδιος καθηγητής «ρίχνει» τις παραδόσεις του στην αγορά ως εμπόρευμα…Ο εγκληματίας παράγει ολόκληρο τον μηχανισμό της αστυνομίας και της ποινικής δικαιοσύνης, αστυνομικούς, δικαστές, δήμιους, ενόρκους…δεν παράγει μόνο το ποινικό δίκαιο και τον ίδιο τον ποινικό νόμο, αλλά και τους νομοθέτες καθώς και την τέχνη, την φιλολογία, τα διηγήματα και τα τραγικά δράματα που έχουν για θέμα τους την εγκληματικότητα». Βιώνοντας εντόνως την βιομηχανική επανάσταση και την δημιουργία μεγάλων βιομηχανικών μονάδων με χιλιάδες άτομα να εργάζονται κάτω από άθλιες συνθήκες, ο Marx μαζί με τον Engels κατέληξαν ότι η καπιταλιστική κοινωνία μαζί με την οικονομική ανισότητα «γεννά» τις εγκληματικές συμπεριφορές. Με βάση την μαρξιστική θεωρία, οι Αμερικανοί εγκληματολόγοι των μέσων του 20ου αιώνα, όπως ο Quinney, απέδωσαν την εγκληματικότητα στην αμερικανική οικονομία του ύστερου καπιταλισμού. Βαθμιαία ορισμένοι εγκληματολόγοι θεώρησαν ότι το σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης λειτουργούσε ως μηχανισμός ελέγχου των κατώτερων τάξεων και διατήρησης του status quo. Ωστόσο, τα έργα των πρώτων μαρξιστών εγκληματολόγων αποδοκιμάστηκαν, γιατί θεωρήθηκαν περιγραφικά και όχι επιστημονικά τεκμηριωμένα. Η κοινωνιολογική θεωρία της «απόκλισης» που προσπάθησαν να διατυπώσουν δεν θεωρήθηκε ολοκληρωμένη, καθώς επικρίθηκε η αναγωγή του καπιταλιστικού συστήματος σε γενεσιουργό αιτία του εγκληματικού φαινομένου, αφού κατ΄αυτόν τον τρόπο δεν αφήνεται έδαφος για την αιτιολόγηση των εγκλημάτων των «ισχυρών». Έτσι, θεωρήθηκε άστοχη η ανάλυση του εγκλήματος των μαρξιστών εγκληματολόγων με κέντρο των θεωριών για το έγκλημα και τον έλεγχό του, την εξουσία και το κράτος.

 

Η προσωπικότητα του Unabomber ωστόσο, καθώς και το περίφημο μανιφέστο αντανακλούν μεταξύ άλλων απόψεις του Μαρξ, όπως την βασική του θέση ότι «η καπιταλιστική παραγωγή γεννά την ίδια της την άρνηση… είναι η άρνηση της άρνησης», στην βάση της κριτικής που άσκησε κατά των σύγχρονων μορφών της  τεχνολογίας και της βιομηχανικής κοινωνίας, προκρίνοντας την «επανάσταση» αντί της μεταρρύθμισης ως τρόπο καταπολέμησης της βιομηχανοποίησης.

 

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή… Αναφέρθηκε ότι ο Kaczynski από μικρή ηλικία είχε πέσει θύμα bullying. Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες του σχολικού τραμπουκισμού που υπέστη, επηρέασαν ουσιαστικά την ψυχική του υγεία ως ενήλικα αφού συνέβαλαν στην κοινωνική του απομόνωση, όπως και ο ίδιος εξέφρασε. Αν ληφθεί υπόψη η επιστημονική διαπίστωση ότι τα θύματα bullying στην παιδική τους ηλικία, αναζητούν ενδεχομένως ως ενήλικες θύματα να ασκήσουν «εκφοβιστική συμπεριφορά», μπορεί να συναχθεί ότι ο σχολικός τραμπουκισμός που δέχτηκε ήταν ένα «πρώτο βήμα» που τον οδήγησε στην παραβατικότητα. Όπως με βάση και την θεωρία της «διαφοροποιούσας συναναστροφής» του Sutherland, η εγκληματική συμπεριφορά μαθαίνεται με την συναναστροφή, την διάδραση με τα άτομα που ο εγκληματίας επικοινωνεί, το άτομο που δέχεται «επιθέσεις» μάλιστα πολλές φορές λόγω της ιδιαιτερότητάς του, που στην προκείμενη περίπτωση συνίστατο στην ευφυΐα του θύματος, συχνά αναπαράγει επιθετική συμπεριφορά. Μεταξύ των βασικών θέσεων της εν λόγω θεωρίας του Sutherland, ένα άτομο γίνεται παραβάτης εφόσον οι αντιλήψεις που ευνοούν την παράβαση των νόμων, υπερτερούν των αντιλήψεων που ευνοούν τον σεβασμό προς τους νόμους και την υπακοή σε αυτούς. Έτσι και στην προκείμενη περίπτωση, οι βασικές ιδέες που «πυροδότησαν» την παραβατικότητα του Kaczynski πίστευε ότι υπερτερούσαν των κοινωνικών κανόνων στο μέτρο που θα οδηγούσαν κατά τον ίδιο στην ελευθερία του ανθρώπου από την «τεχνοκρατική σκλαβιά».
 

Κυρίως όμως η θεωρία της έντασης του Merton μπορεί να δώσει ικανά ερεθίσματα για την «ερμηνεία» της συμπεριφοράς του Unabomber. Εμπνευσμένος από τον Durkheim, o οποίος χαρακτήρισε την εγκληματικότητα ως «φυσιολογική παθογένεια της κοινωνίας», η οποία μάλιστα αναπτύσσει την κοινωνική πρόοδο μέσα από την έκφραση της συλλογικής συνείδησης και της διαφορετικότητας, επαναπροσδιόρισε την έννοια της «ανομίας» του εμπνευστή του, ως την «διάσταση μεταξύ των στόχων μιας κοινωνίας και των διαθέσιμων νόμιμων μέσων για την πραγματοποίησή τους». Αυτή η απόσταση μεταξύ αφενός των επιδιώξεων για οικονομική επιτυχία, τους οποίους καλλιεργεί η Αμερικανική κοινωνία, αφετέρου της έλλειψης παροχής των νομίμων μέσων επίτευξης των στόχων σε όλους, δημιουργεί σε αυτούς που υφίστανται την αδικία μια ένταση ψυχική που ωθεί στο έγκλημα. Σύμφωνα με την θεωρία της ανομίας του Merton, η ίδια η κοινωνία παράγει την απόκλιση από το έγκλημα  αφού θέτει αφενός πολιτισμικές αξίες για όλους (το «Αμερικάνικο όνειρο», τα σύμβολα επιτυχίας με την κατάκτηση των υλικών αγαθών του κύρους ή της ισχύος), ενώ η κοινωνική δομή αποκλείει μεγάλο μέρος του πληθυσμού από τα κοινωνικά αποδεκτά μέσα κατάκτησης του «ονείρου». Μεταξύ των ατόμων που προσπαθούν να «προσαρμοσθούν» μέσα στην ανομία της κοινωνίας που επιφέρει την διάσταση των πολιτισμικών στόχων και θεσμοθετημένων μέσων, ο Merton διακρίνει τα προφίλ του «εξεγερμένου» ατόμου και του «αναχωρητή». Και οι δύο φυσιογνωμίες απορρίπτουν τόσο τους κοινωνικούς στόχους, όσο και τα θεμιτά μέσα απόκτησής τους. Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ τους, είναι ότι ενώ ο «αναχωρητής» είναι συνήθως ψυχωτικό εξαρτημένο άτομο χωρίς καινούριους στόχους, το «εξεγερμένο άτομο» θέτει νέους, δικούς του, κοινωνικούς στόχους και νέα μέσα ή μεθόδους κατάκτησής τους. Έτσι, το εξεγερμένο άτομο είναι συχνά ο επαναστάτης ή ο αναρχικός, γνωρίσματα που σκιαγραφούν την προσωπικότητα του Unabomber. Υπό την παραπάνω θεώρηση, η εγκληματική συμπεριφορά αποδίδεται κατά κύριο λόγο στις κοινωνικές συνθήκες και όχι στην προσωπικότητα.

 

Αδιαμφισβήτητα όμως και η προσωπικότητα του Kaczynski διαμόρφωσε την εγκληματική του δράση. Εξάλλου, η υψηλή του μόρφωση και η παιδεία του, ήταν οι κινητήριες δυνάμεις της αποκλίνουσας συμπεριφοράς του. Άλλωστε, στον υψηλό δείκτη ευφυΐας του συνίσταται η πολυπλοκότητα του εγκληματικού του σχεδίου και του αντικειμένου των πράξεών του, καθώς και η λήψη μέτρων ασφαλείας που έκαναν επί 17 ολόκληρα χρόνια δυσχερή την εξιχνίαση του εγκλήματος και την σύλληψη του δράστη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μόνο ένας υψηλά μορφωμένος δράστης μπορεί να διαπράξει το «τέλειο έγκλημα».

 

Ήταν όμως ο Unabomber ένας «μεταμοντέρνος τρομοκράτης», η δραστηριότητα του οποίου μόνο στο κέντρο του καπιταλισμού των ΗΠΑ μπορούσε να βρει γόνιμο έδαφος? Η έννοια της τρομοκρατίας δεν είναι αυτονόητη, ώστε να μπορεί να αποδοθεί με αξιοπιστία ο χαρακτηρισμός του Unabomber ως τρομοκράτη. Έως σήμερα, η ανθρώπινη σκέψη μάλλον δεν έχει φτάσει σε έναν κοινά αποδεκτό ορισμό της τρομοκρατικής πράξης. Δηλαδή ενώ έχει «κατασκευασθεί» η λέξη «τρομοκρατία», δεν μπορεί να αποδοθεί η ακριβής σημασία της.

 

Υπό μια φιλοσοφική προσέγγιση, ο πυρήνας της τρομοκρατίας συνίσταται στην βία και τον εκφοβισμό, όχι όμως ως αυτοσκοπό, αλλά ως μέσο για την επίτευξη κάποιου πολιτικού ή κοινωνικού στόχου. Υπάρχουν ωστόσο, κάποια εμπειρικά χαρακτηριστικά της τρομοκρατικής δράσης, όπως είναι αφενός η ύπαρξη μιας οργανωμένης και δομημένης ομάδας δράσης, αφετέρου το στοιχείο της επικοινωνίας με την κοινωνία (μέσω λ.χ. προκηρύξεων ή μέσω του συμβολισμού της πράξης). Ο ίδιος ο Kaczynski πάντως ήθελε να θεωρείται τρομοκράτης δηλώνοντας πως ήταν πολλοί και όχι ένας, αφού χαρακτήριζε τον εαυτό του στις επιστολές και το μανιφέστο του ως «τρομοκρατική ομάδα FC» (Freedom Club).

 

Εκτός από αινιγματικό τρομοκράτη, πολλοί μπορεί να τον θεώρησαν «προφητικό φιλόσοφο», αφού βρήκαν στον έργο του πολύτιμες ουσιαστικές κοινωνιολογικές απόψεις. Σίγουρα, η εγκληματική του συμπεριφορά αποτέλεσε έκφραση ιδεών και αξιών, η οποία συνεχίστηκε και κατά την διάρκεια του εγκλεισμού του. Δεν αρκεί όμως να ερμηνευτεί η πράξη του μόνο μέσω των βασικών ιδεών του. Σε κάθε περίπτωση, ήταν μια παρεκκλίνουσα ιδιοφυία με νοσηρό μυαλό, καρπός του σύγχρονου βιομηχανικού προτύπου του αμερικανικού πολιτισμού. 

 

 

  

 

 

Γιώργος Στάμκος, «Unabomber, τεχνοφοβικός τρομοκράτης ή μεταμοντέρνος ήρωας;» http://www.e-telescope.gr/el/international-issues/92-unabomber, 30/04/2008

 

Κ. Δ. Σπινέλλη, Εγκληματολογία, Σύγχρονες και παλαιότερες κατευθύνσεις, Αθήνα- Κομοτηνή 2005
 

Ν.Ε. Κουράκης –Ντόρα Περτέση (επιστ. επιμ.), «Οι βίαιες πράξεις και η λογική τους», ψυχαναλυτικές, κοινωνιολογικές  και φιλοσοφικές προσεγγίσεις, Ε.Π.Ε.Ε., επιστημ. επιμέλεια , Αθήνα – Κομοτηνή, 2009

 

Φώτης Σπυρόπουλος, Σχολικός Τραμπουκισμός (Bullying στο σχολείο), θεωρητική προσέγγιση και πολιτικές πρόληψης, Αθήνα – Κομοτηνή 2011

 

Διονύσιος Ν. Χιόνης, Η επίδραση της υψηλής μόρφωσης στην εγκληματικότητα, Ποινικός Λόγος 6/2005, σελ. 2229-2238