Το καλοκαίρι του 2004 είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ τη Σκιάθο και να γνωρίσω από κοντά όχι μόνο το σπίτι, όπου μεγάλωσε και πέθανε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, αλλά και ορισμένες από τις περιοχές, όπου εκτυλίσσονται τα περισσότερα διηγήματά του, τα λεγόμενα «σκιαθίτικα». Όμως η Σκιάθος, όπως είναι γνωστό, αποτελεί και το πεδίο δράσης για το κορυφαίο έργο του Παπαδιαμάντη, τη «Φόνισσα», μια τραγωδία (με την αριστοτελική έννοια του όρου), που έχει μάλιστα και τον χαρακτηριστικό υπότιτλο «Κοινωνικόν Μυθιστόρημα» (1903). Ακόμη και σήμερα ένας επισκέπτης του νησιού, έχοντας ως οδηγούς το παλαιότερο σύντομο έργο του Ανδρέα Έρσελμαν (1954) και, ιδίως, το πολύτιμο οδοιπορικό του Φώτη Δημητρακόπουλου και του Γιάννη Μάγγου (2001)3, μπορεί να ακολουθήσει τα βήματα της ηρωίδας του έργου, της γραίας Χαδούλας ή Φραγκογιαννούς της γυναίκας, δηλ., του Γιάννη Φράγκου ή Φραγκογιάννη) και να περιπλανηθεί στις περιοχές που περιγράφονται με τόση παραστατικότητα.

Όσο και αν έψαξα στην πλουσιότατη βιβλιογραφία για τον Παπαδιαμάντη και τη «Φόνισσα», ελάχιστα στοιχεία βρήκα που να απαντούν σε αυτά τα ερωτήματα. Οι περισσότεροι συγγραφείς, όταν τύχει να ασχοληθούν με το ενλόγω ζήτημα, το αντιμετωπίζουν κατά τρόπο παρεμπίπτοντα και χωρίς ειδική θεμελίωση.

Ωστόσο, με το θέμα ασχολήθηκαν ήδη και δύο επιστήμονες με ειδικές γνώσεις, δηλ. δύο ψυχιατροδικαστές. Ο πρώτος από αυτούς, ο υφηγητής Φ. Σκούρας, είχε  παρακληθεί να γνωματεύσει για το θέμα αυτό από τον δικηγόρο Γιώργο Ι. Ρουμάνη, εν όψει μελέτης του τελευταίου που δημοσιεύθηκε με τον τίτλο «Αν δικαζόταν η ’’Φόνισσα’’ του Παπαδιαμάντη. Μία φιλολογική δίκη». Στη γνωμάτευσή του αυτή, της οποίας μικρό απόσπασμα μόνο παρατίθεται στη μελέτη του Ρουμάνη, σημειώνονται και τα ακόλουθα:

«Σαν άλλος ήρωας της Αρχαίας Τραγωδίας η Φραγκογιαννού πραγματοποίησε τις βαθύτερες επιταγές του ομαδικού υποσυνείδητου και κατά τούτο ακριβώς έχει ιδιαίτερη αξία: ότι σαν ηρωικά ξέχωρη φυσιογνωμία μόνη αυτή σήκωσε στους ώμους της το βάρος μιας ευθύνης που έπρεπε να βαραίνει όχι μονάχα αυτή αλλά, το σύνολο. Ο ίδιος άλλωστε ο συγγραφεύς, σαν να προσπαθή να τη δικαιολογήση και να την παρουσιάση, σαν θύμα ενός κορεσμένου από προλήψεις περιβάλλοντος. Όμως η προσωπικότητα του δράστη δεν χάνει τα δικαιώματα της, έστω και αν δεχθούμε τον «περιβαλλογενή» καθορισμό των ανθρωπίνων πράξεων. Γι’ αυτό πρέπει να τοποθετήσουμε σ’ ένα πλαίσιο ψυχοορμητικής «καταναγκαστικής» ψυχονεύρωσης ψυχοπαθολογικά την περίπτωση της Φόνισσας. Περιττό να τονίσω ότι εάν δεν θεωρώ την Φόνισσα απόλυτα υπεύθυνη για τις πράξεις της, δεν της δίνω όμως και το συγχωροχάρτι!»...