Το βιβλίο "Α  Clockwork Orange" (Το Κουρδιστό Πορτοκάλι) γράφτηκε από τον Anthony Burgess το 1962 και είναι αυτό το έργο που τον έκανε ευρύτερα γνωστό -προς μεγάλη απογοήτευσή του. Μεταφέρει τον αναγνώστη σε μια φουτουριστική δυστοπική Αγγλία του κοντινού μέλλοντος και περιγράφει τις περιπέτειες του Alex που ηγείται μιας επαναστατημένης συμμορίας εφήβων, σε μια κοινωνία που μαστίζεται από τη διαφθορά. Πρέπει εδώ να επισημανθεί ότι κατά την δεκαετία του ΄60 παρουσιάζεται μια έξαρση στην εμφάνιση διαφόρων μορφών υποκουλτούρας και συμμοριών των εφήβων στην Αγγλία σαν αποτέλεσμα των σημαντικών αλλαγών στις οικονομικές δομές της κοινωνίας και της πτώσης των παραδοσιακών αξιών. Το έργο του Burgess θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως μία κατάφαση, ως ένας ύμνος της ατομικής επιλογής συμπεριλαμβανομένης και της επιλογής του φόνου και του βιασμού, θέτοντας το ζήτημα της στέρησης της ελεύθερης βούλησης ενός ατόμου που φαινομενικά είναι ένας ζωντανός οργανισμός με χυμούς αλλά έχει ένα κουρδιστήρι μέσα του. Ο συγγραφέας μέσω του κεντρικού ήρωά του, του ιδιαίτερα ευφυούς, απαθούς και αμοραλιστή Alex προβληματίζεται αν είναι προτιμότερο να επιλέγει κανείς το κακό ή να "αναμορφώνεται" ώστε να ακολουθεί το καλό. Βέβαια το κορυφαίο φιλοσοφικό ζήτημα που τίθεται είναι η δυνατότητα αυτονομίας και αυτοδιάθεσης του ατόμου στα πλαίσια της χαρακτηριζόμενης από την εναλλαγή καλού και κακού κοινωνίας μας. Υπάρχει δηλαδή η δυνατότητα ελεύθερης βούλησης και επιλογής ή μήπως αυτό αποτελεί μια ανθρώπινη ψευδαίσθηση; Η άποψη που διαπερνά το βιβλίο είναι ότι το κακό που επιλέγεται είναι ανώτερο από το επιβαλλόμενο καλό.

 

 

Το θέμα που πραγματεύεται ο  Burgess στο "Κουρδιστό Πορτοκάλι" είχε ως άμεσο στόχο τις θεωρίες του Αμερικανού ψυχολόγου -και διαδόχου του Σοβιετικού φυσιολόγου Pavlov-  B.F.Skinner, θεμελιωτή του σύγχρονου μπιχεϊβιορισμού, σχετικά με την μεταφορά στο πεδίο των ανθρώπων των πειραμάτων του με  επίκεντρο τις αλλαγές στην συμπεριφορά των ζώων, έχοντας ως όραμα μια προσχεδιασμένη κοινωνία όπου ελλείπει η αυτονομία και η ελευθερία των ανθρώπων. Στηριζόμενος στη θεωρία της πρακτικής εκμάθησης διατύπωσε σχέδια αναδιοργάνωσης της κοινωνίας για τη ρύθμιση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Ο δεκαπεντάχρονος Αlex (Α-lex = εκτός νόμου) ζει μαζί με τους γονείς του και ηγείται μιας συμμορίας. Η βαρετή ζωή του γίνεται υποφερτή μόνο μέσω της βίας, των ναρκωτικών και του σεξ, ενώ η κλασσική μουσική αποτελεί τη μεγάλη του αγάπη σε αντίθεση με τις ανέσεις της αστικής ζωής που τον αφήνουν αδιάφορο. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο  Burgess είναι η Νadsat, ένα κράμα Ρωσικής, Αγγλικής και Αμερικάνικης αργκό  και τσιγγάνικου γλωσσικού ιδιώματος. Από φόβο μήπως το βιβλίο χαρακτηριστεί από εφήμερο χαρακτήρα, το πρώτο σχέδιο του μυθιστορήματος στο οποίο ο  Burgess είχε χρησιμοποιήσει το ιδίωμα των συμμοριών της εποχής (Μods και Rockers) αφέθηκε στην άκρη και ήταν το ταξίδι  του στο Λένινγκραντ το 1961 που του έδωσε το απαραίτητο υλικό για την γέννηση της  Nadsat.
Ο συγγραφέας διαιρεί το βιβλίο σε τρεις ενότητες, κάθε μια από τις οποίες ξεκινάει με την ερώτηση: Τι πρόκειται να συμβεί στην συνέχεια, Ε; Κάθε ενότητα αποτελείται από επτά κεφάλαια, δηλαδή μέσα σε 21 συνολικά κεφάλαια -συμβολικός αριθμός που παραπέμπει στην ενηλικίωση του ατόμου-  ολοκληρώνεται η μυθιστορηματική καταγραφή των πράξεων βίας μιας συμμορίας νέων με αρχηγό τον  Alex και μέλη τους Pete, Georgie και Dim.

 

Στο "Κουρδιστό Πορτοκάλι" ο κεντρικός ήρωας Αlex υφίσταται μια ποινή που είναι ιδιαίτερα αυστηρή - 14 χρόνια - και τίθεται το ερώτημα ποιους σκοπούς εξυπηρετεί αυτό το είδος ποινής. Ο εγκλεισμός του Alex στο σωφρονιστικό κατάστημα εγείρει πολλά ερωτηματικά αναφορικά με την έκβαση μιας τέτοιας ποινικής αντιμετώπισης. Ασφαλώς δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς την άποψη ότι επιδιώκεται να επιτευχθεί κάποιος γενικοπροληπτικός στόχος ωστόσο και η ειδικοπροληπτική λειτουργία μιας τέτοιας ποινής είναι αμφίβολο κατά πόσο μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά. Ο Alex είναι μια ιδιοφυής προσωπικότητα που διαπνέεται από έντονο αμοραλισμό. Συμμετέχει και παρατηρεί τα τεκταινόμενα με την απάθεια του ήρωα του "L΄ etranger" του  Camus. Διαπράττει πράξεις βίας χωρίς κανένα συγκεκριμένο σκοπό (purposeless crimes), δικαιώνει την άποψη που έχει διατυπωθεί ότι δηλαδή η βία μπορεί να αποτελεί ένα είδος διασκέδασης και χρωματισμού της βαρετής ζωής. Με βάση την ψυχοσύνθεσή του δεν είναι εφικτή η δυνατότητα ανάπτυξης διαλόγου της Πολιτείας με αυτόν σε μια προσπάθεια διείσδυσης στον εσωτερικό του κόσμο...