της κ. Βιργινίας Τσουδερού,

Προέδρου της «Διεθνούς Διαφάνειας-Ελλάς»

 

 

Το Σύνταγμα είναι ο  θεμελιώδης νόμος του κράτους, με αυξημένη τυπική ισχύ έναντι των νόμων, στον οποίο ρυθμίζονται όχι μόνο η οργάνωση του κράτους αλλά και  οι σχέσεις κράτους-πολίτη. Περιγράφονται λοιπόν στο Σύνταγμα ένα πλέγμα Δικαιωμάτων των πολιτών, σύμφωνα με τα οποία ο πολίτης καταρχήν απολαμβάνει την προστασία των θεσμών ενάντια στην κρατική εξουσία, αλλά και σύμφωνα με τα οποία ρυθμίζονται οι σχέσεις του τόσο με άλλους ιδιώτες όσο και με την ίδια τη κοινωνία, προστατεύοντας τον από την οποιαδήποτε πλειοψηφία η οποία οφείλει να τον σέβεται και όχι να τον περιφρονεί. Με αυτή την ουσιαστική έννοια το Σύνταγμα αποτυπώνει με τρόπο κανονιστικό, και μέσα από υποχρεωτικούς  για όλους κανόνες δικαίου, τον τρόπο με τον οποίο διοικείται το κράτος  ώστε να υπερασπίζεται τις ελευθερίες αλλά και την ίδια την Δημοκρατία πού αποτελούν το υπέρτατο αγαθό της κοινωνίας μας. Μα πάνω από όλα το Σύνταγμα, κάθε Σύνταγμα, αντικατοπτρίζει την ίδια την κοινωνία. Περιγράφει, θα έπρεπε να περιγράφει με απόλυτη σαφήνεια το περιβάλλον στο οποίο θα θέλαμε να ζήσουμε και θα έπρεπε να καταγράφει όχι μόνο την σημερινή κατάστασή αλλά και να προδιαγράφει το μέλλον.

 

Έχουμε επισημάνει από καιρό ότι η διαφθορά όχι μόνο υπονομεύει τους δημοκρατικούς θεσμούς δημιουργώντας συναίσθημα αδικίας αλλά επιβαρύνει υπέρμετρα και ανώφελα τους φορολογούμενους και ωθεί στη μη συμμόρφωση με το νόμο και τελικά αποτελεί εμπόδιο στην ανάπτυξη ενώ συγχρόνως απειλεί ευθέως την κοινωνική συνοχή.

 

Είναι ανάγκη να ενισχυθεί και όπου είναι απαραίτητο να αποκατασταθεί η λειτουργία των θεσμών ώστε να υπάρξουν διαφανείς διαδικασίες που θα επιτρέπουν τον πλήρη έλεγχο. Είναι απαραίτητο να αλλάξει η νοοτροπία των πολιτών απέναντι στη διαφθορά. Αίτημά μας είναι η με ήθος έμπρακτη άσκηση της εξουσίας.

 

Η επικείμενη Συνταγματική Αναθεώρηση αποτελεί μοναδική ευκαιρία ώστε να αποκτήσει η χώρα μας ένα σύγχρονο, πρωτοποριακό Σύνταγμα με όραμα στο μέλλον, το οποίο θα σηματοδοτεί την αποφασιστικότητά της να καταπολεμήσει την κοινωνική μάστιγα της εποχής θεσπίζοντας κανόνες διαφάνειας ικανούς να υποστηρίζουν την διαφάνεια στον δημόσιο Βίο και να διευκολύνουν την άσκηση του ελέγχου της εξουσίας, με στόχο την καλύτερη, αποτελεσματικότερη και δικαιότερη Δημόσια Διοίκηση.

 

Η αναθεώρηση, αν θέλουμε πραγματικά να αποκτήσουμε ένα σύγχρονο αλλά και αποτελεσματικό καταστατικό χάρτη, θα πρέπει να καλύπτει τους παρακάτω άξονες:

 

Τη θέσπιση  ενός ισχυρού συνταγματικού θεσμικού πλαισίου μέσω του οποίου θα είναι δυνατή όχι μόνο η παρακολούθηση και ο έλεγχος της εξουσίας αλλά και η πλήρης διαφάνεια των κυβερνητικών και κρατικών πράξεων, που αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα εμπέδωσης και ενδυνάμωσης των δημοκρατικών θεσμών.

 

Την καθιέρωση συνταγματικά αποτελεσματικών μεθόδων ελέγχου, ώστε να υποστηριχθεί η διαδικασία διαδοχικών μηχανισμών, οι οποίοι θα καθιστούν εφικτό τον επιμερισμό των ευθυνών σε κάθε επίπεδο διαδικασίας. Η υπευθυνότητα και η υποχρέωση λογοδοσίας και απολογισμού των εξουσιών προς τους εντολοδόχους πολίτες θα αναπτύξει την υπευθυνότητα τους και την δυνατότητα επιλογών.

 

Τη μεγαλύτερη δυνατή θωράκιση ενάντια στον κρατισμό, τα οργανωμένα συμφέροντα και τις συντεχνίες, της ανεξέλεγκτης κομματοκρατίας, της διαφθοράς και της αδιαφάνειας εις βάρος της των ατομικών ελευθεριών και των πολιτών και της ίδιας της Δημοκρατίας.

 

Ειδικότερα έχουμε προτείνει την αναθεώρηση του άρθρου 86 και ιδιαίτερα της διάταξης περί ευθύνης υπουργών. Θεωρούμε ότι πρέπει να διευρυνθεί η περίοδος παραγραφής των ποινικών αδικημάτων όσων διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή Υφυπουργοί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Τα σημερινά περιθώρια για την άσκηση της δίωξης που περιορίζονται στο πέρας της δεύτερης τακτικής συνόδου της βουλευτικής περιόδου που αρχίζει μετά την τέλεση του αδικήματος έχουν αποδειχθεί στο παρελθόν ασφυκτικά. Η πρόταση της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάς είναι η κατά αντιστοιχία ισχύς των σχετικών άρθρων του ποινικού κώδικα περί παραγραφής.

 

Ο Κοινοβουλευτικός έλεγχος σε θέματα διαφάνειας και υποχρέωσης λογοδοσίας (Άρθρο 79) χρειάζεται περεταίρω ενίσχυση. Να καθιερωθεί και να επεκταθεί όχι μόνο ξεχωριστή συζήτηση στη Βουλή για την ψήφιση του ετήσιου απολογισμού της κυβέρνησης αλλά και η συνεχής και λεπτομερής παρακολούθηση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού από τη Βουλή μέσω ειδικών, τουλάχιστον τριμηνιαίων,  συνεδριάσεων. Προτείνεται επίσης η αλλαγή της παρακολούθησης των δημοσίων εξόδων ανά υπουργείο και λογαριασμό και της εκτέλεσης του εγκεκριμένου προϋπολογισμού που θα δώσει τη δυνατότητα λογοδοσίας των υπόχρεων. Επίσης να καταστεί πολύ πιο εύκολη η λήψη διορθωτικών μέτρων σε περίπτωση που υπάρχει πραγματικό πρόβλημα εκτέλεσης του προϋπολογισμού.

 

Ένα πολύ σημαντικό θέμα είναι η πλήρης ελευθερία  πρόσβασης των πολιτών σε δημόσια έγγραφα. Στα πλαίσια αυτά προτείνεται η αναδιατύπωση του άρθρου 5Α, ώστε να καθιερωθεί και να κατοχυρωθεί ρητά η πλήρης ελευθερία  πρόσβασης των πολιτών τόσο στα δημόσια έγγραφα και κείμενα όσο και σε όλες τις πράξεις της Κυβέρνησης και της Δημόσιας Διοίκησης, ώστε να μην είναι δυνατή η απαγόρευση της πρόσβασης με την επίκληση της δήθεν ελλείψεως εννόμου συμφέροντος. Με αυτό τον τρόπο θα καταργηθούν όλοι οι περιορισμοί στην πληροφόρηση και η γενική σημερινή διατύπωση δεν θα αφήνει περιθώρια ερμηνειών που θα εμποδίζουν τους πολίτες στην ελεύθερη πρόσβαση στα δημόσια έγγραφα.

 

Η ενίσχυση και επέκταση του Κοινοβουλευτικού ελέγχου είναι μια θεσμική παρέμβαση που θα βοηθήσει πολύ στην καθημερινή παρακολούθηση των πολιτικών εξελίξεων σε ανώτατο επίπεδο. Προτείνεται λοιπόν στα πλαίσια του Άρθρου 68, παρ. 2 η ενίσχυση του ελεγκτικού ρόλου της Βουλής με διευκόλυνση της συστάσεως εξεταστικών επιτροπών. Μοναδικό απαιτούμενο να συμφωνούν για τη σύσταση τα δύο πέμπτα του συνόλου των βουλευτών.

 

Η καθιέρωση ανεξάρτητης αρχής δημοσίων συμβάσεων θα αποτελέσει ένα ακόμα μεγάλο βήμα στην κατεύθυνση του ελέγχου των δημοσίων Δαπανών. Η θέσπιση μια ανεξάρτητης αρχής που θα έχει την ευθύνη για τον έλεγχο σε αναθέσεις, παρακολουθήσεις, εκτελέσεις δημοσίων συμβάσεων, θα γνωμοδοτεί υποχρεωτικά πριν την κατακύρωση και την υπογραφή κάθε σύμβασης (υπεράνω ορίου ποσού) και θα δέχεται καταγγελίες που αφορούν διαφθορά στις διαδικασίες αναθέσεων αποτελεί απαραίτητο εργαλείο ελέγχου. Η επιτροπή δεν πρέπει να μένει σε γενικές απαγορεύσεις αλλά να αναζητεί την ωφέλεια ή την ζημία του Δημοσίου

 

Η εισαγωγή της Δημόσιας διαβούλευσης και η καθιέρωση της ουσιαστικής συμμετοχής των επιτροπών στην διαμόρφωση των σχεδίων νόμων, θα διευκολύνει τον διάλογο και την ουσιαστική συζήτηση των νομοσχεδίων. Πριν από κάθε νομοθετική πρωτοβουλία, το προσχέδιο του νόμου ή του Προεδρικού Διατάγματος θα πρέπει να τίθεται υπ’ όψη των εμπλεκόμενων φορέων (επαγγελματικών και συνδικαλιστικών, μη κυβερνητικών οργανώσεων συναφών σκοπών) παρέχοντας ικανό χρόνο για την επεξεργασία του, για την κατάθεση των απόψεων τους. Επίσης, προσχέδιο του νόμου θα αναρτάται σε ειδική  ιστοσελίδα της κυβέρνησης  προσκαλώντας κάθε πολίτη να καταθέσει τις απόψεις του

 

Αυτό που θα πρέπει να διασφαλισθεί είναι η πλήρης καταγραφή των ιδιοκτητών των ΜΜΕ. Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η αδιαφάνεια και η συγκέντρωση είναι αυτή που προάγει τη «διαπλοκή». Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η θεσμική εξασφάλιση, ότι κανένας δεν θα είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί τη δεσπόζουσα θέση που κατέχει στην αγορά για να επιτύχει παράνομη ωφέλεια από το κράτος.

 

Τέλος η αναθεώρηση του άρθρου 29 στο οποίο πρέπει να υπάρχει μέριμνα για την ψήφιση ειδικού νόμου, ο οποίος θα καθορίζει σαφώς τα της λειτουργίας των κομμάτων. Ο έλεγχος του πολιτικού χρήματος και τα όρια χρηματοδότησης θα πρέπει να κατοχυρωθούν συνταγματικά.

 

Τις παραπάνω προτάσεις μας, με συγκεκριμένο κείμενο αναθεώρησης τις καταθέσαμε σε όλα τα κόμματα, αλλά και στην αρμόδια επιτροπή της βουλής και τις θεωρούμε το ελάχιστο που θα έπρεπε να θεσπίσουμε ώστε να μην ανακόψουμε την θετική πορεία της χώρας μας στον τομέα της καταπολέμησης της διαφθοράς, όπως αυτή έχει καταγραφεί τον τελευταίο καιρό.

 

Η Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς, από την πρώτη μέρα της ίδρυσής της αναγνωρίζοντας την άμεση και επιτακτική ανάγκη της Δημόσιας Διοίκησης και γενικότερα της ελληνικής κοινωνίας για θεσμικές αλλαγές έχει προτείνει και έχει δρομολογήσει ήδη, σε συνεργασία με άλλους φορείς, μια σειρά από εξειδικευμένες δράσεις και την εφαρμογή συγκεκριμένων προγραμμάτων.

 

Έχουμε, σαν κίνηση πολιτών, συστήσει αλλαγή θεσμών για την απλοποίηση της γραφειοκρατίας, αλλά και μέτρα που αφορούν τον πραγματικό διαχωρισμό εκτελεστικής εξουσίας και νομοθεσίας, προμήθειες, δημόσια έργα και άλλα πολλά.

 

Για την καταπολέμηση της διαφθοράς απαιτείται μια ευρεία κοινωνική συμμαχία μακριά από κομματικές αντιπαραθέσεις και μικροπολιτικές έριδες. Η συνεχής παρακολούθηση της εφαρμογής των νόμων αποτελεί μοναδική διασφάλιση της προόδου και της κοινωνικής συνοχής ενώ η θεσμοθέτηση ακόμα και Υπουργείου παρά τω Πρωθυπουργώ με αποφασιστικές αρμοδιότητες, ώστε να κινήσει «τα άρματα κατά  της διαφθοράς» και να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, θα αποτελέσει ένα πολύ ισχυρό μήνυμα προς την ίδια την κοινωνία που αγωνιά.

 

Η «Διεθνής Διαφάνεια –Ελλάς» με την υπευθυνότητα που πάντα την διακρίνει και έχοντας πλήρη επίγνωση του ενωτικού ρόλου που καλείται να διαδραματίσει στα πλαίσια της Κοινωνίας των Πολιτών, ενός θεσμού που εγγυάται την ορθή λειτουργία της Δημοκρατίας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και επισημαίνει για μια ακόμα φορά την μεγάλη ευκαιρία που μας παρουσιάζεται με την Αναθεώρηση του Συντάγματος να αποκτήσουμε ένα ισχυρό θεσμικό πλαίσιο καταπολέμησης της διαφθοράς και εμπέδωσης της διαφάνειας ώστε να κρατούν μακριά εξαρτήσεις και διαπλοκές. Ένα Σύνταγμα που να περιγράφει την προοπτική μας και θα αποτελεί την ουσιαστική απάντηση στις αγωνίες της κοινωνίας.