«Αν γεννιόταν σήμερα ο Χριστός, θα ανήκε σε μια συμμορία»
- Πάτερ Αντόνιο-

 

 

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, ο νεοεκλεγμένος τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν, βρέθηκε μπροστά στο «πρόβλημα του Ελ Σαλβαδόρ», τη λαϊκή επανάσταση που μαίνονταν στη μικρή χώρα. Οι αριστεροί αντάρτες του Φαραμπούντο Μαρτί, μάχονταν με επιτυχία την ακροδεξιά κυβέρνηση που υποστηρίζονταν από τις ΗΠΑ. Το «κομμουνιστικό ζιζάνιο» έπρεπε να ξεριζωθεί πριν εξαπλωθεί σε όλες τις χώρες της Κεντρικής Αμερικής.

 

Έτσι, η Αμερικανική κυβέρνηση χρηματοδότησε το υπό κατάρρευση καθεστώς του Σαλβαδόρ, ενώ Αμερικανοί στρατιωτικοί έσπευσαν να εκπαιδεύσουν τους πρόθυμους υπερασπιστές του. Οι «υπερασπιστές» αυτοί, γρήγορα μεταλλάχθηκαν στα διαβόητα Τάγματα Θανάτου που βασάνισαν, δολοφόνησαν και «εξαφάνισαν» 80.000 ανθρώπους. Ο βρώμικος πόλεμος του Σαλβαδόρ, ανάγκασε ένα εκατομμύριο πολίτες της χώρας να μεταναστεύσουν ως πρόσφυγες στις ΗΠΑ. Τα παιδιά αυτού του πολέμου, αυτού του βιασμού της χώρας που κράτησε δώδεκα ολόκληρα χρόνια, είναι οι πρωταγωνιστές της σύγχρονης ιστορίας του Σαλβαδόρ.

Στις μέρες μας η εγκληματικότητα στο Ελ Σαλβαδόρ, έχει πάρει πλέον διαστάσεις επιδημίας. Δέκα δολοφονίες την μέρα, 3.600 νεκροί το χρόνο… Σε μια χώρα που έχει μόλις 5.5 εκατομμύρια κατοίκους. Δύο μεγάλες συμμορίες, η 18 και η MS 13, έχουν χωρίσει τη χώρα σε ζώνες ελέγχου. Η αδυσώπητη σύγκρουσή τους για τον έλεγχο της αγοράς ναρκωτικών και όπλων, σκορπά απλόχερα το θάνατο και τον τρόμο, ενώ και τα Τάγματα Θανάτου του εμφυλίου αναβιώνουν σήμερα μέσα από τις στάχτες τους. Τα μέλη των συμμοριών που βρίσκονται σήμερα στη χώρα υπολογίζονται σήμερα σε 30 με 40 χιλιάδες. Οι αστυνομικοί, κρατικοί και ιδιωτικοί που τους καταδιώκουν υπολογίζονται σε άλλους τόσους.

Θύτες και θύματα είναι κυρίως παιδιά και έφηβοι, τα αγόρια και τα κορίτσια που αποτελούν τη δύναμη κρούσης των συμμοριών. Για αυτά τα παιδιά, που ή έχασαν τους δικούς τους στον εμφύλιο ή οι οικογένειές τους χωρίστηκαν κατά την περίοδο των μαζικών μεταναστεύσεων, η συμμορία είναι η οικογένεια. Με τα χρήματα που κερδίζουν από τα ναρκωτικά, τα όπλα και την προστασία, μπορούν να επιβιώσουν. Τουλάχιστον μέχρι τη στιγμή που θα δολοφονηθούν στο δρόμο από τα μέλη της αντίπαλης συμμορίας, θα καταλήξουν στη φυλακή ή θα καθηλωθούν παράλυτα σε μια αναπηρική καρέκλα.

 

 

Η μικρή χώρα του Eλ Σαλβαδόρ, αν και φέρει το όνομα του Ιησού (El Salvador στα Ισπανικά σημαίνει ο Σωτήρας-Ιησούς), δε δείχνει να έχει μέχρι στιγμής αποκτήσει την εύνοιά του.  Τις τελευταίες δεκαετίες μαστίζεται τόσο από τον εμφύλιο πόλεμο και τις συνέπειές του, όσο και από μια σειρά φυσικών καταστροφών...

Το 1980 ξεκίνησε ο εμφύλιος ανάμεσα στην ντόπια ελίτ και την πάμφτωχη πλειονότητα των πολιτών. Όταν έληξε, το 1992, είχε αφήσει πίσω του 70.000 νεκρούς, αρκετές χιλιάδες αγνοούμενους και τον κοινωνικό ιστό της χώρας σε διάλυση.

Έκτοτε, το Σαλβαδόρ χτυπήθηκε από μια σειρά φυσικών καταστροφών, ανάμεσά τους και ο τυφώνας Μίτς το 1998 και οι μεγάλοι σεισμοί το 2001. Οι καταστροφές αυτές άφησαν πίσω τους τουλάχιστον 1.200 νεκρούς, ένα εκατομμύριο άστεγους και οικονομική ζημιά περίπου δύο δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Στις μέρες μας η οικονομία της χώρας στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική βοήθεια που στέλνουν οι Σαλβαδοριανοί μετανάστες που βρίσκονται στη Βόρεια Αμερική, ενώ το Σαλβαδόρ είναι διεθνώς γνωστό για τις maras, τις συμμορίες που δρουν σχεδόν σε ολόκληρη την Αμερικανική ήπειρο.

Επιπλέον, το 5% του πληθυσμού των 5,8 εκατομμυρίων κατοίκων της χώρας, εξακολουθεί να κατέχει το 95% της ιδιοκτησίας της γης. Και σαν να μην έφτανε η ήδη χαοτική κοινωνική ανισότητα, η πολιτική των αθρόων ιδιωτικοποιήσεων έφερε τα τελευταία χρόνια το τραπεζιτικό σύστημα και τις μεγάλες βιομηχανικές μονάδες του Σαλβαδόρ (όπως τις τηλεπικοινωνίες και την επιχείρηση ηλεκτρικού) στα χέρια του ιδιωτικού τομέα και των ξένων επενδυτών.

 Βέβαια, το Ελ Σαλβαδόρ είχε μία απολύτως εξαρτημένη «ανάπτυξη» καθ΄ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ΄90. Τότε, η πολιτική της χώρας καθορίζονταν από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και άλλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, με αποτέλεσμα συνεχείς δανεισμούς και υπερδιόγκωση του εξωτερικού χρέους.

 Σήμερα, και ενώ σύμφωνα με τα επίσημα κυβερνητικά στοιχεία το 48,9%  της χώρας εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από τα όρια της φτώχειας, η ανεργία καλπάζει. Και όσοι τυχεροί έχουν εργασία, και πάλι δεν μπορούν να τα καταφέρουν αφού οι μισθοί τους κινούνται κάτω από το όριο της φτώχειας.

 Εν έτει 2008, τη χώρα αυτή των 5,5 εκατομμυρίων ανθρώπων εγκαταλείπουν τουλάχιστον 500 άνθρωποι την ημέρα αναζητώντας μια καλύτερη τύχη ως λαθρομετανάστες στη Βόρειο Αμερική, ενώ 3.400 άνθρωποι δολοφονούνται κάθε χρόνο.
 

Maras, Mareros, Mara 18, Mara Salva trucha, MS 13, είναι μερικά μόνο από τα ονόματα που η ετυμολογία τους προέρχεται από «τα φονικά μυρμήγκια» (Marabuntas) και τα φέρουν οι συμμορίες. Οι συμμορίες αυτές, «οι σκληρότερες του κόσμου» κατά πολλούς, είναι δημιούργημα των δεκαετιών του ‘80 και του ‘90 όπου οι εμφυλιοπολεμικές συρράξεις συγκλόνισαν την Κεντρική Αμερική και χώρες όπως η Ονδούρα, το Σαλβαδόρ και η Γουατεμάλα, προσέφεραν το πρωτογενές υλικό ώστε να πλαστούν οι πυρήνες τους: Απεγνωσμένους απ’ την πείνα και το θάνατο πάμφτωχους μετανάστες.

Το κύμα μεταναστών, δημιούργημα του εμφύλιου πολέμου στο Σαλβαδόρ, δε σταμάτησε με τις συμφωνίες του Chapultepec που υπέγραψε η κυβέρνηση με τους αντάρτες του FMLN τον Γενάρη του 1992. Ο εμφύλιος άφησε πίσω του 75.000 νεκρούς και περίπου 700 χιλιάδες έως 1 εκατ. πρόσφυγες. Η μεταπολεμική κατάσταση όμως, ανάγκασε κι άλλο 1 εκατ. ανθρώπους να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή στις ΗΠΑ.  Έφυγαν από τη χώρα τους για να αποφύγουν τις βαρβαρότητες του εμφυλίου, άνθρωποι που αναζητούσαν μια καλύτερη τύχη, οικογένειες με τα παιδία τους, στρατιώτες που λιποτακτούσαν από τον στρατό, επιζώντες μιας φρίκης.

Η χώρα υποδοχής τους, η Αμερική, αποδείχτηκε έδαφος εχθρικό για τα προσφυγόπουλα που βρέθηκαν στο δρόμο αντιμέτωπα με άλλους Ισπανόφωνους μετανάστες. Αυτοί, είχαν ήδη δημιουργήσει τις συμμορίες τους για να ελέγχουν τις γειτονιές και τους δρόμους των γκέτο όπου ζούσαν. Vatos Locos, Latín Kings, 18 street gang, είναι μερικά μόνο από τα ονόματα των συμμοριών αυτών που δημιουργήθηκαν κατά τα πρότυπα της Μεξικάνικης μαφίας, της La Eme. Υπήρξε μάλιστα μεγάλος ανταγωνισμός στον τομέα των υπηρεσιών, για το ποιος θα καθαρίσει τους δρόμους, ποιος θα δουλέψει σε κάποιο ξενοδοχείο, για το ποιος θα πλύνει τα πια. Στα δυτικά των ΗΠΑ, στη νότια Καλιφόρνια, οι συμμορίες των Σαλβαδοριανών εμφανίστηκαν ως μια ανάγκη επιβίωσης.

 

 

Οι νεαροί που το έσκασαν από την φρίκη του εμφυλίου του Σαλβαδόρ δεν είχαν πάρει μαζί τούς μόνο εικόνες θανάτου, αλλά και εκπαίδευση στα όπλα και στις τεχνικές του πολέμου. Το μεγαλύτερο κύμα μεταναστών από το Σαλβαδόρ, έφθασε στο Λος Άντζελες. Εκεί εντάχθηκαν στην 18 Street Gang ή αλλιώς Μ18, που αποτελούνταν από Μεξικάνους και άλλους Λατίνους.

Λίγο αργότερα γεννήθηκε η Mara Salva trucha ή MS 13, αποτελούμενη αποκλειστικά στην αρχή από Σαλβαδοριανούς πρόσφυγες. “Salva Truchas”, σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «περήφανος Σαλβαδοριανός» ή και «σκληρός Σαλβαδοριανός» και το νούμερο 13, προέρχεται από το νούμερο του δρόμου που ελέγχουν, τη 13η οδό του Λος Άντζελες. Σταδιακά, η οργάνωση μεγαλώνει, οργανώνεται και διεκδικεί μια θέση ανάμεσα στις πιο σκληρές συμμορίες  της Αμερικής καλύπτοντας πλέον ολόκληρη την Αμερικανική Ήπειρο. Περίπου 30.000 χιλιάδες εκτιμάται ότι είναι σήμερα τα μέλη της στο Σαλβαδόρ και 100.000 σε όλο τον κόσμο.

Τα μέλη των συμμοριών που, μετά τη λήξη του εμφυλίου το 1992, άρχισαν να επιστρέφουν στο Σαλβαδόρ, άλλες φορές με τη θέλησή τους κι άλλες φορές μετά από τις μαζικές απελάσεις που οργάνωναν οι Αμερικανικές Αρχές. Πίσω στην πατρίδα τους οι Σαλβαδοριανοί έφεραν όλη την τεχνογνωσία και την σκληρότητα των συμμοριών των Αμερικανικών γκέτο. Η επέκταση ήταν ραγδαία: εμπόριο ναρκωτικών, εκβιασμοί, προστασία, και πάνω από όλα μια χαρακτηριστική σκληρότητα. Σταδιακά, η ίδια η έννοια της συμμορίας αλλάζει. Από μια χαλαρή ή και ανύπαρκτη σχέση μεταξύ των υποομάδων, των clicas, έχουμε φτάσει πλέον σε μια οργανωμένη δομή, με κεντρική εξουσία και συγκεκριμένα κέντρα λήψης αποφάσεων. Σήμερα, η δομή τους παραπέμπει περισσότερο στα ισχυρά καρτέλ της Κολομβίας και του Μεξικού παρά σε κάποιου είδους «εξαθλιωμένες συμμορίες των δρόμων του Σαλβαδόρ». Αναλαμβάνουν να ελέγξουν την διακίνηση ναρκωτικών και όπλων, ενώ θεωρούνται και ως οι νέοι, κατά παραγγελία δολοφόνοι των αμερικανικών μεγαλουπόλεων. Μάλιστα, σύμφωνα με το FBI, η Mάρα Σαλβατρούτσα, είναι η πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη και πιο επικίνδυνη συμμορία στον κόσμο. Μαζί με τη συμμορία 18, αποτελούν τις μεγαλύτερες «πολυεθνικές συμμορίες». Τα μέλη τους έχουν απλωθεί σε όλη την Κεντρική Αμερική, στις ΗΠΑ, ακόμη και στην Ευρώπη. Εκτιμάται ότι συνολικά ξεπερνούν τις 140.000 και η απίστευτη σκληρότητα θεωρείται χαρακτηριστικό τους γνώρισμα.

Κώδικες επικοινωνίας μυστικοί, κώδικες τιμής ισχυροί, και ο φόβος που αιωρείται, οδηγούν χιλιάδες νέων σ’ ένα δρόμο που, όπως λένε κι οι ίδιοι, «οδηγεί  ή στη φυλακή ή στο νοσοκομείο ή στο νεκροτομείο…».

 

 

Ο Πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ Francisco Flores, το 2003  εκπόνησε ένα σχέδιο αντιμετώπισης της έξαρσης του φαινομένου των συμμοριών και του οργανωμένου εγκλήματος. Το όνομα αυτού, Mano Dura (σκληρό χέρι). Η εξέλιξη του «σκληρού χεριού του νόμου», ήρθε έναν χρόνο αργότερα. Το 2004, ο σημερινός Πρόεδρος Antonio Elías Saca, εξήγγειλε το Súper Mano Dura ακολουθώντας τα Αμερικανικά πρότυπα περί «μηδενικής ανοχής». Το αποτέλεσμα ήταν να γεμίσουν οι φυλακές αλλά και τα νεκροταφεία, καθώς χιλιάδες πήραν το δρόμο για τα κάγκελα με μοναδική πολλές φορές κατηγορία τα τατουάζ που «κοσμούν» το σώμα τους, διακριτικά συνήθως της συμμορίας στην οποία ανήκουν. Αν και μόνο «διακριτικά» δεν θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει μεταφορικά, καθώς συχνά καλύπτουν όλο το σώμα και το πρόσωπο των νεαρών.

Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντέδρασαν στην μαζικότητα των συλλήψεων και το πογκρόμ των Αρχών ενάντια σε όποιον έμοιαζε με συμμορίτη. Ο νόμος κρίθηκε αντισυνταγματικός, αλλά η πρακτική των Αρχών δεν άλλαξε: Υπερβάσεις εξουσίας, καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μαζικές συλλήψεις και εξοντωτικές ποινές συνθέτουν το σκηνικό μέσα στο οποίο καλούνται να ζήσουν και να πεθάνουν όχι μόνο οι pandilleros, αλλά και όλοι οι κάτοικοι του Σαλβαδόρ.

«Πολλοί μη κυβερνητικοί φορείς, έχουν αμφισβητήσει αυτόν τον αντισυμμορίτικο νόμο, φορείς που δε σχετίζονται με τη διαχείριση θεμάτων ασφαλείας, που δεν μπορούν να φέρουν εις πέρας προγράμματα ασφαλείας αναφορικά στην πρόληψη και την αποκατάσταση κ.τ.λ., αλλά έχουν πολλές θεωρητικές γνώσεις», λέει στο ντοκιμαντέρ του Εξάντα ο Υφυπουργός Εσωτερικών κ. Αστορ Εσκαλάντε. Και συμπληρώνει «χαρακτηρίζονται από  την τεράστια μόρφωσή τους, αλλά δε γνωρίζουν τίποτα από τα πρακτικά ζητήματα». 

 Τώρα, το σύστημα της φυλακής είναι στα 500% της χωρητικότητας του. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 12.000 με 15.000 φυλακισμένοι, ενώ υπάρχουν περίπου 20.000 με 25.000 συμμορίτες συνολικά».

Η σφαγή 31 κρατουμένων από συγκρατούμενους τους αντίπαλης συμμορίας στις φυλακές «La esperanza», τον Αύγουστο του 2004, αλλά και η κατάληψη από συμμορίτες των φυλακών Apanteos τον Γενάρη του 2007 οδήγησε το Υπουργείο στο διαχωρισμό των κρατουμένων ανάλογα με την συμμορία στην οποία ανήκαν.

 Χαρακτηριστικό της έντασης της βίας είναι ότι για την ανακατάληψη των φυλακών Apanteos, χρειάστηκαν 2.000 στρατιώτες και τρείς ημέρες εχθροπραξιών που είχαν ως αποτέλεσμα  τον θάνατο 21 μελών των συμμοριών.

«Η λύση είναι να φτιάξουμε περισσότερες φυλακές»… «Συμφωνήσαμε λοιπόν να δημιουργηθούν 4 καινούρια σωφρονιστικά ιδρύματα, τα οποία θα μας παρέχουν χωρητικότητα για 8.000 άτομα. Και αυτό θα μας βοηθήσει στο να μειώσουμε τον υπερπληθυσμό στις φυλακές» λέει στο ντοκιμαντέρ του Εξάντα, o Oscar Bonilla εκ μέρους του Εθνικού Συμβουλίου Δημόσιας Ασφάλειας.

Εν τω μεταξύ, οι δολοφονίες στη χώρα των περίπου 6 εκατομμυρίων ανθρώπων έφτασαν τις 11 ημερησίως και συνολικά οι νεκροί τους 3.928 το 2006. Η πρωτεύουσα Σαν Σαλβαδόρ κατέχει την πρώτη θέση στον μακάβριο πίνακα με 1.457 δολοφονίες μέσα στο χρόνο, ενώ το συνολικό ποσοστό της χώρας είναι 5,6 νεκροί ανά χίλιους κατοίκους.

Οι ΗΠΑ απ’ την πλευρά τους, συνηθίζουν να απελαύνουν όσους κατηγορούνται για σχέση με τις συμμορίες και βρίσκονται στο έδαφός τους. Πάνω από το 60% των κρατουμένων στις φυλακές του Σαλβαδόρ είναι σήμερα απελαθέντες από τις ΗΠΑ, ενώ υπολογίζεται ότι την τελευταία 12ετία οι Αμερικάνικές Αρχές έχουν απελάσει πάνω από 50.000 ανθρώπους στην Κεντρική Αμερική. 

Πολλοί βέβαια από τους απελαθέντες επιστρέφουν ξανά στις ΗΠΑ με αποτέλεσμα σήμερα να έχει δημιουργηθεί ένα πολυεθνικό δίκτυο μεταξύ των συμμοριών της κεντρικής Αμερικής.  Η αδυναμία των Αρχών να φυλάξουν τα σύνορα, αλλά και οι στενές σχέσεις των συμμοριών με την μεξικάνικη μαφία και η εμπλοκή των ίδιων των συμμοριών στο trafficking λαθρομεταναστών έχει σε μεγάλο βαθμό εδραιώσει τη διείσδυσή τους στην αμερικανική επικράτεια.

Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά του Υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, οι συμμορίες, ακολουθώντας την πορεία των κυμάτων μετανάστευσης έχουν απλωθεί σε πάνω από 30 Πολιτείες, ενώ τα μέλη τους (μόνο) στις ΗΠΑ, αριθμούν γύρω στις 10.000 χιλιάδες. Σήμερα, η MS 13 ή Mara Salvatrucha, αποτελεί  την πιο επικίνδυνη συμμορία στις ΗΠΑ σύμφωνα με τις δηλώσεις του FBI. Ο αρχηγός της υπηρεσίας Robert Mueller, δηλώνει ότι έχει δημιουργηθεί ειδικό σώμα με στόχο την αντιμετώπιση της MS 13 με όρους «πολέμου κατά της μαφίας».

 

 

Πηγές
- Ελληνικό Ντοκυμαντέρ του Εξάντα <<Τα Παιδιά ενός Βιασμού>> (Αυγερόπουλος Γ. συντακτική ομάδα και συνεργάτες)
- Αμερικανικό Ντοκυμαντέρ του ABC <> (Alexandre Fuchs, Jonathan Bollier και συνεργάτες)
- National Geographic: Mara Salvatrucha - World΄s Most Dangerous Gang (USA)
- Documentary Discovery Channel - Maras
- TAINIA: SIN NOMBRE (2009)  του Κάρι Φουκουνάγκα  με  τους Πολίνα Γκαϊτάν, Έντγκαρ Φλόρες, Κριστιάν Φερέρ
- Documentary Sky One - Ross Kemp On Gangs - El Salvador - MS 13
- Αναφορά του FBI για την MS-13: THE MS-13 THREAT
- Vida y muerte de las maras en El Salvador (TVE de Cataluña, Ισπανία)
- Las maras: Pandillas salvadoreñas (24 H0RAS, Xιλή)
- Αμερικάνικα ειδησεογραφικά πρακτορεία NewsHourExtra, San Francisco Gate