Πριν από ένα περίπου χρόνο, το περιοδικό μας είχε αναδημοσιεύσει στο 15ο τεύχος του (Ιούνιος 2010) μία διεισδυτική ανάλυση του Κώστα Γεωργουσόπουλου για τις "Επτά Ρίζες της Βίας", όπως τις είχε κωδικοποιήσει ο μεγάλος Ινδός στοχαστής και πολιτικός Μαχάτμα Γκάντι. Πολύ συνοπτικά, σύμφωνα με το κείμενο αυτό, τα κύρια κοινωνικά προβλήματα που οδηγούν μια κοινωνία στη βία και τη γενικότερη κακοδαιμονία είναι: Λατρεία χωρίς θυσία, πλούτος χωρίς εργασία, απόλαυση χωρίς συνείδηση, επιστήμη χωρίς ανθρωπιά, συναλλαγή χωρίς ηθική, γνώση χωρίς χαρακτήρα και πολιτική χωρίς αρχές. Βέβαια, σε κάθε χώρα οι παράγοντες αυτοί που εκτρέφουν την κοινωνική βία, καθώς και οι δυνατοί τρόποι για αποτελεσματική αντιμετώπισή τους, διαφοροποιούνται σημαντικά, ανάλογα με τις υπάρχουσες δομές, την ψυχοσύνθεση και τις ιδιαιτερότητες της κάθε κοινωνίας. Με αυτή τη θεμελιώδη επιφύλαξη, θα επιχειρήσω στη συνέχεια να χρησιμοποιήσω κάποιες από τις ιδέες του Μαχάτμα Γκάντι ως εφαλτήριο για να εμβαθύνω, αντίστοιχα, σε εφικτούς τρόπους ή μέτρα για αντιμετώπιση της σημερινής κρίσης και κακοδαιμονίας στη χώρα μας, άρα –κατ΄ αποτέλεσμα- και σε τρόπους ή μέτρα για κοινωνική πρόληψη της βίας στις διάφορες μορφές της. Βέβαια, το εγχείρημα αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο διότι η χώρα μας, όπως ακούσθηκε από επίσημα χείλη (Πρωθυπουργός της Ελλάδας στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠαΣόκ, 15.4.2011), βρίσκεται από καιρό "στην εντατική". Πληρώνει, έτσι η Ελλάδα την επί έτη κρατικοδίαιτη οικονομία της, την έλλειψη παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας, τον άφρονα τρόπο διαχείρισης της δημόσιας περιουσίας και τη γενικότερη καταναλωτική παραζάλη των τελευταίων ετών, την έλλειψη διάθεσης για σοβαρή δουλειά, την ατιμωρησία και ανομία σε όλα τα επίπεδα, την έλλειψη σχεδίου και κρατικού προγραμματισμού, τη διαφθορά και την αλόγιστη επιδειξιομανία (π.χ. Ολυμπιακοί Αγώνες 2004). Και είναι πολύ δύσκολο να βγούμε από τον θάλαμο της εντατικής, διότι η κρίση δεν είναι μόνον οικονομική, αλλ΄ είναι πρωτίστως κρίση θεσμών και αξιών, κρίση ηθική και κρίση πολιτισμού. Επομένως, τα όποια μέτρα προτείνονται εδώ είναι λίγο-πολύ σαν φάρμακα που δίνουμε σε κάποιον με βαρύτατη ασθένεια και άρα με αβέβαιη την έκβαση της νόσου και της θεραπείας της. Υπάρχει ωστόσο μια αμυδρή ελπίδα επιτυχίας (όπως αντίστοιχα συνέβη σε χρεοκοπημένες χώρες, σαν την Αργεντινή και την Τουρκία), εάν οι προτεινόμενες ιδέες επιβίωσης εφαρμοσθούν όλες μαζί, ως ένα σύνολο μέτρων  που καταπολεμούν ταυτόχρονα τα διάφορα κεφάλια της σημερινής "λερναίας" κρίσης. Από την άλλη πλευρά, ευνόητο είναι ότι ο εδώ περιορισμένος χώρος δεν επιτρέπει την παράθεση εκτεταμένων αναπτύξεων ως προς τον τρόπο εφαρμογής αυτών των μέτρων, με κίνδυνο η απλή απαρίθμησή τους να προσλάβει τη μορφή ενός ευχολόγιου. Έστω κι έτσι, όμως τα μέτρα αυτά, που προφανώς απηχούν τις απόψεις του υπογράφοντα και όχι του περιοδικού, δεν είναι άσκοπο να καταγραφούν εδώ, αφού αποτελούν μια πρώτη τοποθέτηση των προβλημάτων και, ταυτόχρονα, μια πρώτη προσέγγιση για επίλυση αυτών των προβλημάτων ή έστω για γόνιμη συζήτηση ως προς τις εφικτές λύσεις:

 

 

Η Ελλάδα φαίνεται σαν να παραπαίει χωρίς στρατηγική και χωρίς τεθειμένους σκοπούς, κυρίως όμως χωρίς ένα όραμα που να μπορεί να συγκινήσει και να συνεπάρει τους ανθρώπους που ζουν σ΄ αυτόν τον τόπο. Πιστεύω ότι αξίζει να ξεκαθαρίσουμε τι αξίες θέλουμε να υπάρχουν στην κοινωνία μας, και πώς μπορούν να εφαρμοσθούν στην πράξη αυτές οι αξίες, ιδίως, δε, πώς, μπορεί να επιτευχθεί σήμερα η σύζευξη ελευθερίας και τάξης. Ακόμη, είναι απαραίτητο, να γίνει σοβαρή και νηφάλια συζήτηση για το πώς μπορεί να διαμορφωθεί με αρμονικό τρόπο η συμβίωση Ελλήνων και αλλοδαπών, ποια είναι η σχέση μας με τις αξίες του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και με την ιστορία και τις παραδόσεις μας γενικότερα, καθώς και ποια μπορεί να είναι η θέση μας, ως χώρας με έντονη πολιτιστική παράδοση, μέσα στον σύγχρονο κόσμο του εξευρωπαϊσμού και της παγκοσμιοποίησης. Χρήσιμο μάλιστα θα ήταν τα πολιτικά μας κόμματα να τοποθετηθούν με καθαρότητα σε αυτά τα κρίσιμα ζητήματα, ώστε να υπάρξει επιτέλους κάποια μεταξύ τους στοιχειώδης συναίνεση ως προς τη διαμόρφωση και επιδίωξη αυτού του αναγκαίου οράματος, που θα λειτουργήσει για τη χώρα μας σαν πυξίδα.

 

 

2. Απόδοση πρωταρχικής σημασίας στην Παιδεία ως μοχλού πνευματικής και πολιτιστικής ανόρθωσης, από το νηπιαγωγείο έως τις μεταπτυχιακές  σπουδές. Κύριος σκοπός πρέπει να είναι η διασφάλιση στους εκπαιδευόμενους γνώσεων που ξεφεύγουν από το πλαίσιο της αποστεωμένης πολυμάθειας και της αποστήθισης, όπως δυστυχώς γίνεται σήμερα, και που, αντίθετα, τους βοηθούν ν΄ αναπτύξουν κριτικό, καινοτόμο και συνθετικό πνεύμα, ώστε να αντεπεξέλθουν επιτυχώς στις δύσκολες απαιτήσεις της σημερινής ζωής. Η άψογη γνώση μιας τουλάχιστον ξένης γλώσσας, η απόλυτη ευχέρεια στη χρήση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, η συνεχής ανανέωση της μόρφωσης με τη "δια βίου μόρφωση", καθώς και η έμφαση στο μάθημα του επαγγελματικού προσανατολισμού, ώστε ο κάθε νέος να επιδίδεται στο επάγγελμα που του ταιριάζει,  είναι κατά τη γνώμη μου, προτεραιότητες στην παιδεία "εκ των ών ουκ άνευ". Επίσης, η ευαισθητοποίηση σε θέματα περιβάλλοντος και η διαμόρφωση ενός ακέραιου χαρακτήρα των εκπαιδευομένων, με ήθος, εντιμότητα και συνέπεια λόγων και πράξεων, αξίζει να αποτελεί βασική αποστολή κάθε εκπαιδευτικού ιδρύματος.

 

 

3. Ανανέωση του πολιτικού σκηνικού της χώρας: Περιορισμός των βουλευτών σε 200, θέσπιση του θεσμού του μόνιμου υφυπουργού για όλα τα υπουργεία ώστε να υπάρχει συνέχεια του κράτους, καθιέρωση του ασυμβίβαστου μεταξύ υπουργού και βουλευτή (όπως συμβαίνει π.χ. στην Κύπρο) και πλήρης διαφάνεια στα οικονομικά των κομμάτων, με παράλληλο περιορισμό περιττών δαπανών (π.χ. "κομματικοί στρατοί") και με άτεγκτη και αυστηρή τήρηση του ανώτατου ορίου δαπανών τους, ώστε να μη χρειάζεται τα κόμματα να προσφεύγουν σε "μίζες" για την κάλυψη των έως τώρα υπέρογκων δαπανών τους. Επίσης, αυστηρή επιλογή, από τους πολίτες, κατά τις εκλογές, των πολιτικών προσώπων και του πρωθυπουργού, με βασικά κριτήρια το ήθος τους, την ακεραιότητά τους, τις ειδικές γνώσεις ή δεξιότητές τους και κυρίως την προθυμία τους να προβαίνουν σε ενέργειες που υπηρετούν το γενικό συμφέρον της κοινωνίας, ανεξάρτητα από το όποιο πολιτικό κόστος, έστω δηλ. και αν έρχονται οι ενέργειές τους σε αντίθεση με "λαϊκίστικα" αιτήματα ή επιδιώξεις, που απλώς "χαϊδεύουν αυτιά" και οδηγούν σε αδιέξοδα.

 

 

4. Ίδρυση μιας Ανεξάρτητης Αρχής "Διευκόλυνσης του Πολίτη", η οποία να λειτουργεί ως υπερυπουργείο για να διορθώνει τα κακώς κείμενα στο Ελληνικό Κράτος. Στελεχωμένη με αποφασισμένους και ικανούς υπαλλήλους, η Αρχή αυτή, σε συνεργασία και συντονισμό με άλλες συναρμόδιες αρχές, όπως ο Συνήγορος του Πολίτη και ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, θα δέχεται καταγγελίες ή παράπονα για οποιαδήποτε εκκρεμότητα ή προβληματική κατάσταση άλλων υπουργείων ή ΟΤΑ (π.χ. από λακκούβες στους δρόμους μέχρι καθυστέρηση στην έκδοση συντάξεων) και θα παρεμβαίνει με αυτοτελή αρμοδιότητα για την επίλυση του κάθε προβλήματος είτε πιέζοντας τις υπηρεσίες του άλλου αρμόδιου υπουργείου να αντιμετωπίσουν εντός προθεσμίας το πρόβλημα, είτε, εφόσον παρέλθει άπρακτη η προθεσμία, αναλαμβάνοντας η ίδια, με δικά της μέσα, την επίλυση του προβλήματος και χρεώνοντας με την αντίστοιχη δαπάνη τον προϋπολογισμό του άλλου υπουργείου και, κατ΄ αναγωγή, τους ολιγωρούντες υπαλλήλους.

 

 

5. Πάταξη της διαφθοράς. Τα πρόστιμα και οι κυρώσεις για όποιον αποδεικνύεται να έχει τελέσει πράξεις διαφθοράς να είναι πολλαπλάσια του οφέλους που επιδιώχθηκε ή και επιτεύχθηκε από αυτόν. Ακόμη, να θεσπισθούν ταχείες διαδικασίες πειθαρχικού και ποινικού χαρακτήρα για την εξιχνίαση και εκδίκαση τέτοιων υποθέσεων διαφθοράς, ο δε συντονισμός των διαφόρων υπηρεσιών που ασχολούνται με την καταπολέμηση της διαφθοράς να γίνεται από μια Ανεξάρτητη Αρχή με αποφασιστικές αρμοδιότητες, ίσως την ίδια που θα ασχολείται και με τη "διευκόλυνση του πολίτη" στις σχέσεις του με το Δημόσιο, κατά τα ανωτέρω. Επιπλέον, όσοι καταχρώνται χρήματα του Δημοσίου, να τα επιστρέφουν επίσης στο πολλαπλάσιο και τα χρήματα αυτά να διατίθενται από ειδικό ταμείο για την κάλυψη αναγκών των πτωχότερων συμπολιτών μας.

 

 

6. Αποφασιστική εφαρμογή των νόμων προς κάθε κατεύθυνση. Η ατιμωρησία έχει δημιουργήσει ένα κλίμα ανομίας, μέσω του οποίου επικρατεί ο νόμος του ισχυρότερου, δηλ. της ζούγκλας, και διαβρώνονται έτσι οι θεμελιώδεις θεσμοί της δημοκρατίας, δηλ. η ελευθερία και η ισότητα, παραχωρώντας τη θέση τους στην ασυδοσία και στην κυριαρχία των ολίγων και ισχυρών. Απαιτείται, λοιπόν, ένα κοινωνικό συμβόλαιο επί τη βάσει του οποίου η εφαρμογή του νόμου αναγνωρίζεται από όλους ως ύψιστο καθήκον του πολίτη. Προϋπόθεση, πάντως για μία τελεσφόρα εφαρμογή των νόμων είναι η γνώση τους από τους πολίτες και ο "δίκαιος λόγος" θέσπισή τους, άρα εν τέλει ο περιορισμός τους στους πραγματικά αναγκαίους, χωρίς δηλ. να είναι επιτρεπτή η συνεχής παραγωγή νόμων (που αλλάζουν έτσι συνεχώς) μόλις αναλάβει καθήκοντα ένας νέος υπουργός Δικαιοσύνης, Οικονομικών κ.λπ. Επιπλέον, χρήσιμη θα ήταν και μία "αποκάθαρση" και απλοποίηση του νομοθετικού μας πλαισίου, όπως π.χ. συνέβη στο Βυζάντιο με τους Πανδέκτες του Ιουστινιανού.   

 

 

7. Απλοποίηση του γραφειοκρατικού συστήματος, ώστε να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Να αρκούν δηλ. ελάχιστες υπογραφές και, αντίστοιχα, ελάχιστος χρόνος για την έκδοση μιας απόφασης που αφορά την καθημερινότητα του πολίτη (π.χ. χορήγηση σύνταξης, άδεια πολεοδομίας), την έγκριση μιας οποιασδήποτε επένδυσης, καθώς και την εν γένει ελεύθερη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας στον αγροτικό τομέα, τη ναυτιλία, τη βιοτεχνία κ.λπ., μαζί με ταυτόχρονη παροχή κινήτρων για την εγκατάσταση στην περιφέρεια (π.χ. μερική φοροαπαλλαγή), ώστε να αναπτυχθεί η ζωή στην επαρχία, που τώρα μαραζώνει.

 

 

8. Μείωση του απασχολούμενου προσωπικού στο Δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, αλλά χωρίς να απολυθούν υπάλληλοι.
Η μείωση του προσωπικού είναι αναγκαία, ώστε να λειτουργήσει το Δημόσιο χωρίς αγκυλώσεις και χρονοτριβές. Από την άλλη πλευρά, είναι άδικο να χάνουν τη θέση εργασίας τους κάποιοι συμπολίτες μας, και μάλιστα σε περιόδους οξείας οικονομικής κρίσης. Επομένως, πέρα από τις νομοθετικά προβλεπόμενες δυνατότητες για μετατάξεις κ.λπ., προτείνεται να δοθεί άδεια σε μητέρες που έχουν παιδιά νηπιακής και προεφηβικής ηλικίας, ώστε αυτές να ασχοληθούν με την ανατροφή των παιδιών τους στην κρίσιμη αυτή για τα παιδιά τους ηλικία και να επιστρέψουν στη θέση τους αργότερα, προκειμένου να συμπληρώσουν τα συντάξιμα χρόνια. Ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών, οι αποδοχές μπορούν να φθάνουν και στο πλήρες ύψος του μισθού τους καθ΄ όλη τη διάρκεια αυτής της άδειας. Έτσι, και τα παιδιά θα μπορούν να έχουν κοντά τους μια μητέρα για να τους συμπαραστέκεται,  αλλά και οι δημόσιες υπηρεσίες θα αποσυμφορηθούν από τους υπεράριθμους –συνήθως- υπαλλήλους τους. Επιπλέον, παρέχεται με αυτόν τον τρόπο κίνητρο για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας στη χώρα μας.

 

 

9. Αξιοποίηση της καλής γεωγραφικής θέσης της χώρας και του ορυκτού-πλούτου της προς άσκηση εμπνευσμένης εξωτερικής πολιτικής, σύμφωνης με τα διδάγματα της πολιτικής του "συμπλέομεν" που εφαρμόσθηκε επιτυχώς κατά τη δεκαετία του 1910-1920, δηλ. με δημιουργία συμμαχιών μέσω των οποίων να προωθούνται ταυτόχρονα τα εκάστοτε συμφέροντα των εταίρων συμμάχων, αλλά και της ίδιας της χώρας μας.

 

 

10. Αναθέρμανση της αγοράς με εξασφάλιση ρευστότητας από πηγές όπως η αξιοποίηση λιμναζόντων κληροδοτημάτων, η διαχείριση από την Πολιτεία τραπεζικών καταθέσεων χωρίς κληρονόμους (πρβλ. άρθρο 1868 Αστικού Κώδικά), η ετήσια ενοικίαση σε υψηλό κόστος ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών συχνοτήτων σε παρόχους και αδειοδοτούμενους σταθμούς επί τη βάσει αυστηρών προδιαγραφών ποιότητας, η επείγουσα ένταξη εκτάσεων στο σχέδιο πόλεως, η παροχή κινήτρων για επιστροφή καταθέσεων από το εξωτερικό στην Ελλάδα, κ.λπ. Επίσης, ανακούφιση των πολιτών και των επιχειρήσεων, λόγω μείωσης του κόστους ζωής, θα επέφερε η μείωση του ΦΠΑ και η μείωση των τιμολογίων του ηλεκτρικού σε ποσοστά αντίστοιχα με την περσινή μείωση μισθών και συντάξεων, δηλ. περί το 15%. Άλλωστε, η ηλεκτρική ενέργεια είναι αγαθό απόλυτης ανάγκης και κοινής ωφέλειας επί του οποίου δεν επιτρέπεται, από ηθική άποψη, να υπάρχει κερδοσκοπία, πολλώ μάλλον όταν επικρατούν στην αγορά, όπως συμβαίνει στον αντίστοιχο τομέα, μονοπωλιακές ή ολιγοπωλιακές καταστάσεις. Τέλος, σημαντικό θα ήταν να παραχωρηθούν από την Εκκλησία αφενός εκτάσεις γης σε ακτήμονες και αφετέρου εγκαταλελειμμένα μοναστήρια για δημιουργία νοσοκομείων, πανεπιστημιακών μονάδων, μονάδων απεξάρτησης ή και φυλακών-χώρων κράτησης, σύμφωνα με ανάλογα παραδείγματα του εξωτερικού (π.χ. πανεπιστημιακές μονάδες στη Λάρνακα Κύπρου και στο Κόμο Ιταλίας, που εγκαταστάθηκαν σε μοναστήρια).