Το επάγγελμα του σωφρονιστικού υπαλλήλου έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως ένα από τα δυσκολότερα επαγγέλματα που ασκούνται στον δημόσιο τομέα. Γενικά, στα  επαγγέλματα που περιστρέφονται γύρω από τη διοίκηση ανθρώπων ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος της υπέρβασης ή της κατάχρησης εξουσίας. Επιπλέον, θεωρείται δεδομένο ότι ο σωφρονιστικός υπάλληλος δεν μπορεί να βασίζεται μόνο στα τεχνικά μέσα και μεθόδους για την άσκηση της επιτήρησης των κρατουμένων. Δυστυχώς στην Ελλάδα αυτό το επάγγελμα δεν τυγχάνει της ίδιας αναγνώρισης, όπως σε άλλες δυτικές χώρες, από την Πολιτεία και τους πολίτες, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται και να διαδίδεται διαχρονικά μια ψευδής εικόνα για το τι είναι φυλακές και σωφρονιστικοί υπάλληλοι. Σίγουρα πάντως δεν είναι και δεν πρέπει να είναι μια «πολεμική μηχανή» έτοιμη για «κατάληψη εδαφών». Εδώ, για παραδειγμα, να τονίσω ότι στα περισσότερα κράτη του κόσμου το προσωπικό των φυλακών δεν φέρει οπλισμό και δεν έχει αρμοδιότητες καταστολής. Ο ρόλος του προσωπικού των φυλακών – και πρέπει να το γνωρίζουν οι πολίτες αυτό - είναι η δίκαιη και ευπρεπής μεταχείριση των κρατουμένων, η εύρυθμη λειτουργία και η διατήρηση της ευταξίας των καταστημάτων κράτησης και, φυσικά, η αποτροπή αποδράσεων.

Η μνημονιακή καταιγίδα δυστυχώς οξύνει τα προϋπάρχοντα προβλήματα του κλάδου. Εκτός από το ζήτημα των οικονομικών απολαβών των εργαζομένων, των οποίων οι μισθοί έχουν υποστεί τεράστιες οριζόντιες περικοπές, υπάρχει το μεγάλο πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού - γενικότερα υποστελέχωσης - όπου σε αυτό το ζήτημα παρατηρείται η εξής αντίφαση: παρ’ όλο που η πολιτική ηγεσία και οι διακομματικές της επιτροπές το αναγνωρίζουν ως πρόβλημα, ο κλάδος δεν εξαιρέθηκε  του μνημονιακού κανόνα 1 προς 10 των προσλήψεων, με αποτέλεσμα σχεδόν το σύνολο των καταστημάτων κράτησης να υπολειτουργεί και νεόδμητα καταστήματα να κινδυνεύουν να γίνουν βακούφια…Το πρόβλημα θα κορυφωθεί προς το τέλος του 2012, όπου θα υπάρξει μαζική φυγή των υπαλλήλων λόγω συνταξιοδοτήσεων.

Σίγουρα η σχέση προσωπικού - κρατουμένων έχει αλλάξει. Οι ελληνικές φυλακές είναι πλέον και με τη βούλα πολυφυλετικές - πάνω από το 50 τοις εκατό των εγκλείστων είναι αλλοδαποί οι οποίοι στην πλειονότητά τους προέρχονται από χώρες που έχουν εμπλακεί σε πολεμικές συρράξεις ή βρίσκονται σε εμφύλια διαμάχη (Αφγανοί – Ιρακινοί - Βορειοαφρικανοί, Καυκάσιοι κ.ά.). Δυστυχώς, η αδυναμία επικοινωνίας με αρκετούς από αυτούς τους κρατουμένους, καθώς και η απουσία προσδοκίας ενός καλύτερου αύριο από πλευράς τους, κάνει τη σχέση αυτή καθαρά συγκρουσιακή, σε αντίθεση με τους Έλληνες και  με τους βαλκάνιους κρατουμένους. Τα κρούσματα βίας κατά προσωπικού έχουν αυξηθεί δραματικά, ενώ οι εντάσεις  μεταξύ των κρατουμένων είναι καθημερινό φαινόμενο. Βεβαίως, οι κάκιστες συνθήκες κράτησης και ο υπερπληθυσμός συντηρούν την ένταση αυτή.

Το σωφρονιστικό σύστημα της χώρας είναι υπό κατάρρευση. Οι λανθασμένες διαχρονικά πολιτικές επιλογές, η κοινωνική αδιαφορία, η νομοθετική και δικαστική ακαμψία, έκαναν τις φυλακές - τον βασικότερο πυλώνα του σωφρονιστικού συστηματος - αποθήκες ανθρώπων…

Χρειάζονται άμεσα πολιτικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες, αναδιάρθρωση κάποιων υπηρεσιών και ελάχιστοι πόροι. Οι εργαζόμενοι, από την πλευρά μας, έχουμε καταθέσει προτάσεις όσον αφορά τη λειτουργία και τη διαχείριση των καταστημάτων κράτησης με δεδομένες τις κρατούσες μνημονιακές συνθήκες, προτάσεις οι οποίες αν συνδυαστούν με νομοθετικές πρωτοβουλίες για μικρής κλίμακας αποσυμφόρηση και με νομοθετικές μεταρρυθμίσεις, πιστεύουμε ότι μπορούν να συνδράμουν στη βελτίωση της κατάστασης.

Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί είναι ταμπού για την Πολιτεία και τους πολίτες η ανέγερση νέων φυλακών. Ζήτημα εξεύρεσης πόρων υπάρχει σίγουρα., αλλά τίποτα άλλο. Δηλαδή αυτοί που η Πολιτεία έκρινε ότι πρέπει να στερηθούν την ελευθερία τους, πρέπει και να στοιβάζονται σε φυλακές του 1900 απλώς και μόνο για μην χαρακτηριστεί η κοινωνία και η χώρα μας προοδευτικά στάσιμη; Η ανέγερση νέων καταστημάτων κράτησης επιβάλλεται λόγω της φυσικής φθοράς των υποδομών, αλλά και για λόγους ασφαλείας. Η εγκληματικότητα, εκτός και εντός καταστημάτων, αλλάζει διαρκώς. Η Πολιτεία, αλλάζοντας τις υποδομές και αξιοποιώντας την τεχνολογία, σε συνδυασμό με την εργασιακή εμπειρία και πάντα με το βλέμμα στραμμένο στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μπορεί και πρέπει να δημιουργήσει σύγχρονες, ανθρώπινες και ασφαλείς φυλακές, ασφαλείς τόσο για τους εγκλείστους όσο και για τους πολίτες. Αυτό που πρέπει να κατανοήσουν όλοι όσοι εμπλέκονται με το σωφρονιστικό σύστημα είναι ότι πρέπει να ανεγερθούν νέες φυλακές, για να μπορούν να τηρηθούν οι διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες (Συμβούλιο της Ευρώπης, Ευρωπαïκή Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ευρωπαïκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ΟΗΕ κ.ά.).

Στο σημείο αυτό, να τονίσω ότι η φυλάκιση δεν στοχεύει στην πολιτική και κοινωνική εξόντωση του κρατουμένου. Ο θεσμός των αδειών αποτελεί πλέον τη ναυαρχίδα της μέριμνας για την κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων. Έχει αποδειχθεί στην πράξη η αποτελεσματικότητα του θεσμού, οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: μόνο το 3 τοις εκατό παραβιάζει τους όρους της άδειας. Παράλληλα, ο θεσμός αυτός συμβάλλει και στην ομαλή διαβίωση του κρατουμένου εντός του καταστήματος. Επίσης για τον κρατούμενο ο θεσμός της άδειας είναι κρισιμότερης σημασίας από τις συνθήκες διαβίωσής του. Είναι γεγονός όμως ότι η ερμηνεία των κριτηρίων χορήγησης αδείας, αλλά και κάποιες παραλείψεις και κενά που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της πολυετούς εφαρμογής του, καθιστούν αναγκαίες ορισμένες αλλαγές και βελτιώσεις.

Θα έλεγα ότι αυτό που έχει αλλάξει είναι τα χαρακτηριστικά των εξεγέρσεων και όχι η συχνότητά τους. Από τις εξεγέρσεις περασμένων δεκαετιών, όπου παρατηρούνταν ελάχιστα κρούσματα τυφλής βίας, περάσαμε σε εξεγέρσεις που έχουν «άρωμα» θρησκευτικού φονταμενταλισμού, εθνοτικών διαφορών και υποκουλτούρας. Μεγάλη, πλέον, κατηγορία κρατουμένων θεωρεί την ανθρώπινη ζωή ως ένα ευτελές μέγεθος, χωρίς αξία. 

Δυστυχώς η κατάσταση είναι τραγική. Οι εντός αστικού ιστού εγκαταστάσεις και η σχετική παλαιότητα του κτηρίου δεν είναι από τα μεγαλύτερα προβλήματα του Καταστήματος Κράτησης Κορυδαλλού - είναι χαρακτηριστικό ότι υπάρχουν φυλακές που χτίστηκαν τον 19ο αιώνα. Οι ανάγκες όμως λόγω του υπερπληθυσμού έχουν διαφοροποιηθεί, και οι περισσότερες παρεμβάσεις για τη βελτίωση της κατάστασης αποτελούν πλέον μεγάλο μέρος των ίδιων των προβλημάτων: μη επανδρωμένα σημεία επιτήρησης, διαρκώς αυξανόμενος όγκος μετακινήσεων κρατουμένων, αδυναμία συντήρησης των εγκαταστάσεων, παλαιότητα τεχνικού εξοπλισμού κ.λπ. Το χειρότερο, όμως, όλων είναι ο, συχνά παρατηρούμενος, πολιτικός στρουθοκαμηλισμός, που εμποδίζει την επικοινωνία του Υπουργείου με στελέχη των φυλακών τα οποία είναι σε θέση και να αναδείξουν τα προβλήματα και να προτείνουν λύσεις.