• ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020
  • ΣΤΗΛΕΣ
    • Editorial
    • Συνέντευξη
    • Μελέτες
    • Art & Crime
    • Notitiae Criminalis
    • Έγκλημα & Επιστήμες
    • Εκ των έσω
    • Νομοθεσία
    • Νομολογία
    • Με άποψη
    • Πορτραίτα
    • Βιβλιοπαρουσίαση
  • ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ
  • ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ
  • ΤΕΥΧΗ
    • ΝΕΑΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
    • ΠΑΛΑΙΑΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
The Art of Crime
The Art of Crime
  • ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020
  • ΣΤΗΛΕΣ
    • Editorial
    • Συνέντευξη
    • Μελέτες
    • Art & Crime
    • Notitiae Criminalis
    • Έγκλημα & Επιστήμες
    • Εκ των έσω
    • Νομοθεσία
    • Νομολογία
    • Με άποψη
    • Πορτραίτα
    • Βιβλιοπαρουσίαση
  • ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ
  • ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ
  • ΤΕΥΧΗ
    • ΝΕΑΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
    • ΠΑΛΑΙΑΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Εκ των έσω

Η αναγκαιότητα υιοθέτησης ενός προγράμματος πρόληψης αυτοκτονιών στη φυλακή

Όλγα Θεμελή
Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογικής Ψυχολογίας
Πανεπιστήμιο Κρήτης

Νοέμβριος 2016

Print Friendly, PDF & EmailΕκτύπωση

Οι αυτοκτονίες στο χώρο της φυλακής αποτελούν ένα τεράστιο πρόβλημα για το Σύστημα Ποινικής Δικαιοσύνης σε παγκόσμιο επίπεδο  (Blaauw, Kerkhof,  & Hayes, 2005; Dooley, 1990; Fazel, Grann, Kling & Hawton, 2011; Hayes, 1995;). Είναι αξιοσημείωτο το ότι, ενώ στο γενικό πληθυσμό η αυτοκτονία κατέχει τη δέκατη θέση στις αιτίες θανάτου, μεταξύ των κρατουμένων κατέχει την πρώτη. Αυτό που θα έπρεπε να δημιουργεί ιδιαίτερη ανησυχία είναι το ότι οι ήδη υψηλοί δείκτες αναμένεται εδώ και χρόνια να αυξηθούν δραματικά (Hayes & Blaauw, 1997).

Το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο στους υπόδικους κρατούμενους, συχνότερο στις αντρικές φυλακές και στα καταστήματα κράτησης που έχουν προβλήματα υπερπληθυσμού (Rabe, 2012; Spinellis & Themeli, 1997 ),

Στοιχεία από έρευνες  αποδεικνύουν πως ο δείκτης αυτοκτονιών στις φυλακές είναι από τέσσερις μέχρι και έντεκα φορές υψηλότερος από αντίστοιχο στην ελεύθερη κοινότητα. Έρευνα στο σύνολο των φυλακών της χώρας για το χρονικό διάστημα 1977-2000, απέδειξε ότι ο δείκτης αυτοκτονιών ήταν 112 ανά 100.000 κρατουμένους ενώ ο ανάλογος στο γενικό πληθυσμό την ίδια περίοδο ήταν 3,7 ανά 100.000 (Spinellis & Themeli, 1997; Τhemeli, 2006).  Οι υπόδικοι –επιβεβαιώνοντας την ευαλωτότητά τους- οδηγούνται στην αυτόβουλη αφαίρεση της ζωής με μεγαλύτερη συχνότητα από ό,τι οι κατάδικοι (Hurley, 1989).

Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, πάνω από το 50 τοις εκατό του συνολικού αριθμού αυτοκτονιών λαμβάνει χώρα μέσα στις πρώτες 48 ώρες της εισόδου του νέου κρατούμενου στο χώρο της φυλακής (Hayes, 1995;  Backett, 1988; Rowan, 1994).

Αποτελέσματα ερευνών αποδεικνύουν ότι η γνώση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του αυτόχειρα κρατούμενου, επιτρέπει σε πολλές περιπτώσεις την πρόβλεψη της αυτοκαταστροφικής πράξης και άρα παρέχει δυνατότητα αποτροπής της. Κατά τη διάρκεια του περιορισμού της ελευθερίας, η εφαρμογή του παραδοσιακού μοντέλου πρόληψης, εξαιτίας της ιδιαίτερης φύσης του εγκλεισμού, συναντά εξαιρετικές δυσκολίες. Ωστόσο, παρά την ύπαρξη αντικειμενικών δυσχερειών, η εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης αυτοκτονίας στη φυλακή όχι μόνο είναι δυνατή αλλά και επιβεβλημένη. Η διεθνής εμπειρία αποδεικνύει τα θετικά αποτελέσματα εφαρμογής τέτοιων προγραμμάτων, τονίζοντας ότι η μείωση της αυτοχειρίας κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού είναι υποχρέωση κάθε κράτους δικαίου.

Το σύνολο των ερευνών συγκλίνει στην επιλογή των μέτρων εκείνων, η εφαρμογή των οποίων κρίνεται αποτελεσματική στην προσπάθεια πρόληψης της αυτοκτονίας στη φυλακή. Τα μέτρα αυτά είναι:

 

  • Η εκπαίδευση του προσωπικού
  • Ο διαγνωστικός έλεγχος των κρατουμένων
  • Η δημιουργία ασφαλών χώρων φύλαξης
  • Η τακτική παρακολούθηση των  κρατουμένων
  • Η επικοινωνία
  • Η παρέμβαση

 

Ειδικότερα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στα πλαίσια του προγράμματος SUPRE (SUicide PRrevention), εξέδωσε οδηγό πρόληψης αυτοκτονιών στη φυλακή, σύμφωνα με τον οποίο κάθε πρόγραμμα με στόχο τη μείωση των αυτόχειρων κρατουμένων πρέπει να περιλαμβάνει (WHO, 2007):

  • Εκπαίδευση προσωπικού, για την αναγνώριση κρατουμένων που τελούν σε κίνδυνο αυτοκτονίας και την παροχή προσήκουσας βοήθειας σε όσους εκδηλώσουν αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
  • Διαγνωστικό έλεγχο κρατουμένων για αυτοκαταστροφική συμπεριφορά -τόσο κατά το στάδιο της  εισαγωγή τους, όσο και σε ενδιάμεσες φάσεις της παραμονής τους στη φυλακή- για τον εντοπισμό εκείνων των κρατούμενων που ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου αυτοκτονίας.
  • Μηχανισμό επικοινωνίας μεταξύ προσωπικού και κρατουμένων με κίνδυνο εκδήλωσης αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς.
  • Μηχανισμό επικοινωνίας με τον έξω κόσμο.
  • Δημιουργία ασφαλών χώρων φύλαξης.
  • Παροχή ψυχολογικής βοήθειας από ειδικευμένο προσωπικό σε θέματα ψυχικής υγείας.
  • Παροχή κοινωνικής στήριξης.
  • Καθημερινή επιτήρηση και στενή παρακολούθηση.
  • Αφαίρεση προσωπικών αντικειμένων, τα οποία είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν ως μέσα αυτοκτονίας.
  • Στρατηγική παρέμβασης σε περίπτωση τέλεσης αυτοκτονίας.

 

Έχει επανειλημμένα τονιστεί ότι η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων πρόληψης κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού, δεν μπορεί να βασιστεί στην εφαρμογή ενός και μόνου μέτρου.

Καθώς  η αυτοκτονία είναι αποτέλεσμα επίδρασης πολλαπλών παραγόντων, η πρόληψή της δεν θα μπορούσε ποτέ να επιτευχθεί με την υιοθέτηση μίας και μόνο ενέργειας και την παρέμβαση ενός και μόνου ειδικού. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος μπορεί να βασιστεί μόνο στη λήψη μίας σειράς αλληλοεξαρτώμενων μέτρων και τη συστηματική εμπλοκή πολλών προσώπων και φορέων.

Η εκπαίδευση του προσωπικού αποτελεί τη ραχοκοκαλιά κάθε προγράμματος πρόληψης ενώ η επικοινωνία τον ακρογωνιαίο λίθο του. Η δημιουργία όχι τόσο ασφαλών χώρων κράτησης όσο ενός περιβάλλοντος το οποίο θα περιορίζει τη γένεση συναισθημάτων φόβου, αβεβαιότητας και ανασφάλειας, αποτελεί το θεμέλιο κάθε προσπάθειας αποτελεσματικής πρόληψης της αυτοχειρίας στη φυλακή.

Άλλωστε είναι υποχρέωση κάθε έννομης πολιτείας η διασφάλιση της ύπαρξης των αναγκαίων εκείνων όρων για την προστασία του εννόμου αγαθού της ζωής των κρατουμένων που παραμένουν υποκείμενα δικαιωμάτων ακόμα και μετά τον περιορισμό της ελευθερίας τους. Υπογραμμίζεται μάλιστα ότι τα δικαιώματα τους είναι θεσμικά τα ίδια ως προς το περιεχόμενό τους με τα αντίστοιχα δικαιώματα των ελεύθερων πολιτών, διαφέροντας μόνο ως προς τον τρόπο άσκησής τους.

Ωστόσο, παρά τις συνταγματικές επιταγές του νόμου, η κράτηση δεν περιορίζει μόνο -ως όφειλε- «την προς τόπο κίνηση». Σε κάποιες περιπτώσεις, η στέρηση της ελευθερίας συνδέεται ακόμα και με την απώλεια της ίδιας της ζωής. Η υιοθέτηση ορισμένων μέτρων πρόληψης της αυτοχειρίας στη φυλακή δεν συνεπάγεται αναγκαστικά την υψηλή οικονομική επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού. Έτσι, για παράδειγμα, μέτρα πρόληψης όπως η ενημέρωση του σωφρονιστικού προσωπικού, ο διαγνωστικός έλεγχος των κρατουμένων κατά την είσοδό τους στη φυλακή, η  εκπαίδευση των κρατουμένων στην αναγνώριση ενδείξεων αυτοκτονικού ιδεασμού συγκρατουμένων τους – που εφαρμόζονται εδώ και δεκαετίες σε καταστήματα κράτησης άλλων ευνομούμενων πολιτειών – έχουν ελάχιστο κόστος.

Άραγε πόσο κοστολογείται η ανθρώπινη ζωή η οποία διακυβεύεται κατά τη διάρκεια έκτισης της ποινής;

 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Backett, S. (1988). Suicide and stress in prison: Implications for a Preventive Strategy. In S. Backett, S. M. Neil and A. Yellowles (Eds.). Imprisonment Today, London: MacMillan Press, 70-84.
Blaauw, E., Kerkhof, J. F. M. & Hayes, L. M. (2005). Demographic, criminal, and psychiatric factors related to inmate suicide. Suicide and Life-Threatening Behavior, 35(1), 63-75.
Fazel, S., Grann, M., Kling, B. & Hawton, K. (2011) Prison suicide in 12 countries: an ecological study of 861 suicides during 2003-2007. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology. 46(3): 191-195.
Dooley, E. (1990). Prison Suicide in England and Wales: 1972-1987. British Journal of Psychiatry, 156:40-45.
Ηayes, L. M. & Blaauw, E. (1997), Prison Suicide: A Special Issue. Crisis: The Journal    Of Crisis Intervention and Suicide Prevention, 18(4): 146-147.
Hayes, L. M. (1995). Prison suicide: An overview and guide to prevention. The Prison  Journal, 75 (4):   431-456.
Hurley, W. (1989). Suicide by prisoners. The Medical Journal of Australia, 151(4): 188-190.
Rabe, K. (2012). Prison structure, inmate mortality and suicide risk in Europe. International journal of law and psychiatry, 35(3), 222-230.
Rowan, J.R. (1994). Prevention of suicides in  custody. In A. Liebling, & T. Ward (Eds.), Deaths in custody: International perspectives (pp. 166-175). London: Institute for the Study and Treatment of Delinquency.
Spinellis, C. D. & Themeli, O. (1997). Suicide in Greek prisons: 1977-1996. Crisis: The Journal of Crisis Intervention and Suicide Prevention: 18(4): 152-156.
Themeli, O. (2006). Suicide in the Greek Penal System and the problem of the various limitations in relevant studies. Crisis: The Journal of Crisis Intervention and Suicide Prevention, 27(3): 135-139.
World Health Organization. (2007). Preventing suicide in jails and prisons. Geneva, Switzerland: WHO Document Production Services.

Facebook Twitter Google+ LinkedIn
Next article Υπολογιστική Υφολογία: Απόδοση της συγγραφικής πατρότητας σε ανώνυμα κείμενα
Previous article The Routledge International Handbook of the Crimes of the Powerful

Σχετικά άρθρα

Ποιες είναι οι αλλαγές στους Ευρωπαϊκούς <br/>Σωφρονιστικούς Κανόνες; Καινοτόμες διατάξεις <br/>περί διαχωρισμού κρατουμένων, απομόνωσης <br/>και λοιπών σωφρονιστικών πρακτικών
Νοέμβριος 2020

Ποιες είναι οι αλλαγές στους Ευρωπαϊκούς
Σωφρονιστικούς Κανόνες; Καινοτόμες διατάξεις
περί διαχωρισμού κρατουμένων, απομόνωσης
και λοιπών σωφρονιστικών πρακτικών

Στάσεις και αντιλήψεις κρατουμένων σε απεξάρτηση.<br> Τα μέλη μιας Ομάδας Λογοτεχνίας στη φυλακή
Νοέμβριος 2020

Στάσεις και αντιλήψεις κρατουμένων σε απεξάρτηση.
Τα μέλη μιας Ομάδας Λογοτεχνίας στη φυλακή

What’s new in the 2020 European Prison Rules?<br/>Innovative provisions on separation, solitary <br/>confinement, and other prison practices
Νοέμβριος 2020

What’s new in the 2020 European Prison Rules?
Innovative provisions on separation, solitary
confinement, and other prison practices

Το (πρώην) Νοσοκομείο Κρατουμένων <br/>Κορυδαλλού μέσα από τις εκθέσεις της CPT
Νοέμβριος 2020

Το (πρώην) Νοσοκομείο Κρατουμένων
Κορυδαλλού μέσα από τις εκθέσεις της CPT

Οι άδειες των κρατουμένων σε Ελλάδα <br/>και Νορβηγία - μια συγκριτική επισκόπηση
Μάιος 2020

Οι άδειες των κρατουμένων σε Ελλάδα
και Νορβηγία - μια συγκριτική επισκόπηση

«Νιώθεις σαν φυλακισμένος με τα μέτρα  <br/>για τον COVID-19; Ξανασκέψου το!»  <br/>Η μαρτυρία ενός κρατουμένου
Μάιος 2020

«Νιώθεις σαν φυλακισμένος με τα μέτρα
για τον COVID-19; Ξανασκέψου το!»
Η μαρτυρία ενός κρατουμένου

Υπερπληθυσμός των φυλακών: <br/>Η ανισοκατανομή ενός παλιρροϊκού φαινομένου
Μάιος 2020

Υπερπληθυσμός των φυλακών:
Η ανισοκατανομή ενός παλιρροϊκού φαινομένου

Νορβηγικές ή ελληνικές φυλακές; <br/>Η σύγκριση μέσα από την εξιστόρηση <br/>ενός πρώην κρατούμενου
Νοέμβριος 2019

Νορβηγικές ή ελληνικές φυλακές;
Η σύγκριση μέσα από την εξιστόρηση
ενός πρώην κρατούμενου

Οι κανόνες του Συμβουλίου της Ευρώπης<br/>περί κοινοτικών κυρώσεων και μέτρων<br/>και οι προτάσεις του Ευρωπαϊκού <br/>Παρατηρητηρίου των εναλλακτικών <br/>της φυλάκισης θεσμών
Νοέμβριος 2019

Οι κανόνες του Συμβουλίου της Ευρώπης
περί κοινοτικών κυρώσεων και μέτρων
και οι προτάσεις του Ευρωπαϊκού
Παρατηρητηρίου των εναλλακτικών
της φυλάκισης θεσμών

Οι Ευρωπαϊκοί Κανόνες περί Κοινοτικών<br/>Κυρώσεων και Μέτρων:<br/>Η αξία, η προέλευση, τα αποτελέσματα και οι επιπτώσεις τους
Νοέμβριος 2019

Οι Ευρωπαϊκοί Κανόνες περί Κοινοτικών
Κυρώσεων και Μέτρων:
Η αξία, η προέλευση, τα αποτελέσματα και οι επιπτώσεις τους

The European Rules on community sanctions and measures: Their value, origins, effects and implications
Νοέμβριος 2019

The European Rules on community sanctions and measures: Their value, origins, effects and implications

Η κατάρρευση των φυλακών Ωρωπού <br/>με τον σεισμό του 1938
Νοέμβριος 2019

Η κατάρρευση των φυλακών Ωρωπού
με τον σεισμό του 1938

Aντιμετωπίζοντας το πρόβλημα <br/>του υπερπληθυσμού στις ελληνικές φυλακές
Μάιος 2019

Aντιμετωπίζοντας το πρόβλημα
του υπερπληθυσμού στις ελληνικές φυλακές

Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας <br/>των Αγροτικών Καταστημάτων Κράτησης: <br/>Παρουσίαση των καινοτόμων ρυθμίσεων
Μάιος 2019

Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας
των Αγροτικών Καταστημάτων Κράτησης:
Παρουσίαση των καινοτόμων ρυθμίσεων

Συνέδριο υψηλού επιπέδου με θέμα <br/>«Αντιδράσεις στον υπερπληθυσμό των φυλακών» <br/>(Στρασβούργο, 24-25 Απριλίου 2019)
Μάιος 2019

Συνέδριο υψηλού επιπέδου με θέμα
«Αντιδράσεις στον υπερπληθυσμό των φυλακών»
(Στρασβούργο, 24-25 Απριλίου 2019)

Νewsletter

  • Interview of Professor Claus Roxin
  • by Dr. Ioanna Anastasopoulou
  • Click here for the German version Ioanna Anastasopoulou (I.A.): Dear Professor Roxin, thank you very […]

  • Νοέμβριος 2020 | Συνέντευξη
  • A short discussion of Professor Luis Greco with
    Dr. Ioanna Anastasopoulou about the international
    influence of the German criminal doctrine
  • by Ioanna Anastasopoulou
  • Click for the German version Ioanna Anastasopoulou (I.A.): Professor Greco, at the age of 39 […]

  • Νοέμβριος 2020 | Συνέντευξη
  • H κλιματική αλλαγή ως κατάσταση ανάγκης.
    Μία επίκαιρη αναβίωση της συζήτησης για την πολιτική ανυπακοή
  • του Ιωάννη Μοροζίνη
  • Περιεχόμενα Ι. Εισαγωγή: Η απόρριψη της τριτάμυνας για την προστασία υπερατομικών εννόμων αγαθών στην περίπτωση […]

  • Νοέμβριος 2020 | Μελέτες
  • The Transformative Power of Art
    in the Prison Context and its Perception
  • by Katerina Gregos
  • ...Suffering is one very long moment. We cannot divide it by seasons. We can only […]

  • Νοέμβριος 2020 | Art & Crime
  • Η δικαιοσύνη, επί σκηνής και στην πόλη.
    Σημείωμα για την Ορέστεια του Αισχύλου.
  • του Στέργιου Μήτα
  • Ο Αγαμέμνων, η Κλυταιμνήστρα, η Ηλέκτρα και ο Ορέστης, σε σχέδια της σκηνογράφου Jocelyn Herbert […]

  • Νοέμβριος 2020 | Art & Crime
  • Σπύρος Βλαχόπουλος, Συνταγματικός μιθριδατισμός
    Οι ατομικές ελευθερίες σε εποχές πανδημίας
  • του Αντώνη Καραμπατζού
  • Η έλευση της πανδημίας του κορωνοϊού μάς ανάγκασε να προσαρμοστούμε σε μία νέα πραγματικότητα. Στην […]

  • Νοέμβριος 2020 | Βιβλιοπαρουσίαση
  • Οι πρόσφατες τροποποιήσεις στα άρθρα
    33 επ. ΚΠΔ σχετικά με τους εισαγγελείς
    ειδικών καθηκόντων
  • του Δημητρίου Βούλγαρη
  • 1. Εισαγωγή Ο Ν. 4745/2020 (Α΄ 214/6.11.2020) αποτελεί το τέταρτο[1] κατά σειρά νομοθέτημα από την […]

© The Art of Crime 2006-2021. All rights reserved.
Produced by The Art of Crime