Συχνά, ο δείκτης της εγκληματικότητας εκλαμβάνεται ως σχετιζόμενος με τον αριθμό των φυλακίσεων. Ο στατιστικός δείκτης των ΗΠΑ που αφορά στις φυλακίσεις έχει αυξηθεί πάνω από 220% από το 1980, περισσότερο από κάθε άλλη χώρα του ΟΑΣΑ. Μάλιστα στις ΗΠΑ βρίσκεται το 25% των φυλακισμένων παγκοσμίως, όταν ο πληθυσμός της χώρας αναλογεί μόλις στο 5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Έτσι σήμερα στις ΗΠΑ βρίσκονται περίπου 2,2 εκατομμύρια έγκλειστοι σε ομοσπονδιακές, πολιτειακές, ή και τοπικές φυλακές.

Εύκολα θα μπορούσε κανείς, στη βάση των παραπάνω, να καταλήξει σε βιαστικά συμπεράσματα σχετικά με τα ποσοστά εγκληματικότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο το εκτελεστικό γραφείο του Προέδρου των Η.Π.Α. περιγράφει μια διαφορετική πραγματικότητα, σύμφωνα με την οποία η δραματική αύξηση του αριθμού των εγκλείστων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εφαρμοζόμενη αντεγκληματική πολιτική και δεν υποδηλώνει κάποια διαφοροποίηση στο μέγεθος της εγκληματικότητας per se. Στην πραγματικότητα, μάλιστα, οι δείκτες της εγκληματικότητας είναι πτωτικοί.

Μεταξύ 1980 και 2014 τα ποσοστά των βίαιων εγκλημάτων μειώθηκαν κατά 39% και τα ποσοστά των εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας κατά 54%. Σημειωτέον μάλιστα πως μια οικονομική έρευνα αποκάλυψε ότι η αύξηση του ποσοστού των φυλακίσεων είναι μάλλον απίθανο να είναι η αιτία της εν λόγω μείωσης της εγκληματικότητας. Αντιθέτως, η ίδια έρευνα καταλήγει ότι η μείωση της εγκληματικότητας μάλλον οφείλεται σε μια σειρά από άλλους παράγοντες, όπως δημογραφικές αλλαγές, αλλαγές στην αστυνόμευση και βελτίωση των οικονομικών συνθηκών.

Βασική υπαίτια για την προαναφερθείσα δυσαναλογία είναι η αλλαγή στον τρόπο εφαρμογής της ποινικής δικαιοσύνης. Φαντάζει ειρωνικό, αλλά οι τάσεις των εγκλημάτων φανερώνουν πως, εάν τα ποσοστά των φυλακίσεων και ο μέσος όρος έκτισης της ποινής παρέμεναν στα ίδια επίπεδα με το 1984, τότε το 2004 θα υπήρχε μια μείωση της τάξεως του 7% στα ποσοστά φυλακίσεων.

Οι βασικοί παράγοντες που οδηγούν στην αύξηση του αριθμού των φυλακίσεων είναι η αυστηρότητα στην επιβολή και την έκτιση των ποινών, που συστηματικώς έχουν οδηγήσει και σε αύξηση του χρόνου έκτισης των ποινών σχεδόν σε όλα τα αδικήματα. Εξάλλου και μεταβολές στα ποσοστά συλλήψεων είναι πολύ πιθανόν να έχουν συμβάλει στην αύξηση των ποσοστών εγκλεισμού στην φυλακή. Μαζί με τα ποσοστά των εγκλημάτων μειώθηκαν και οι συλλήψεις αλλά σε μικρότερο βαθμό, με αποτέλεσμα να λαμβάνουν χώρα περισσότερες συλλήψεις αναλογικά με τα αδικήματα, τόσο σε βίαια όσο και σε περιουσιακά αδικήματα. Εν τω μεταξύ και οι συλλήψεις για εγκλήματα ναρκωτικών αυξήθηκαν κατά 90% μεταξύ του 1980 και του 2014.

Εξάλλου, ο αντίκτυπος της αύξησης του αριθμού των εγκλεισμών στην μείωση της εγκληματικότητας είναι, σύμφωνα με τη μελέτη, μικρότερος από τα οφέλη που θα είχε η επένδυση στην αστυνόμευση και στην εκπαίδευση αλλά και στην επαγγελματική επιμόρφωση.

Ταυτόχρονα, το αυξημένο κόστος είναι προφανές. Ο μέσος όρος των ετήσιων δαπανών φυλάκισης ανέρχεται στις 35.000 δολάρια για κάθε κρατούμενο, χωρίς να συνυπολογίζονται οι μεγάλες και προκαθορισμένες δαπάνες για την ανέγερση και λειτουργία των φυλακών. Επιπλέον, οι δαπάνες για την προσωρινή κράτηση στο στάδιο της προδικασίας, η οποία κατά κανόνα οφείλεται στην αδυναμία υποδίκων να αποφύγουν την κράτηση καταβάλλοντας εγγύηση, ανέρχεται σε 9 δισεκατομμύρια, ήτοι στο 11% του συνολικού προϋπολογισμού του σωφρονιστικού συστήματος. Σε αντίθεση με όσα ξοδεύονται για φυλάκιση, τα έξοδα του κράτους για κάθε αστυνομικό ανέρχονταν κατά μέσο όρο σε 60.000 δολάρια, αντίστοιχα δηλαδή με τα ετήσια έξοδα διαμονής ενός κρατουμένου.

Και κάτι τελευταίο: Οι εγκληματίες κατ’ επανάληψη.

Από τους περίπου δύο εκατομμύρια κρατουμένους, που υπάρχουν αυτή τη στιγμή, περίπου το 95% θα αποφυλακιστεί – με πάνω από μισό εκατομμύριο να αποφυλακίζονται ετησίως. Σχεδόν στα 2/3 από τους προσφάτως αποφυλακισθέντες θα ασκηθεί εκ νέου ποινική δίωξη για κάποιο αδίκημα και ποσοστό άνω του 40% θα επιστρέψει στη φυλακή μέσα σε διάστημα τριών ετών. Και βεβαίως σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό θα οφείλεται στην ένδεια ευκαιριών, ή σε άλλα στοιχεία του χαρακτήρα των εγκληματιών που μεγάλωσαν σε διαλυμένες οικογένειες, υποβαθμισμένες συνοικίες και ελάχιστο έλεγχο από τον κοινωνικό τους περίγυρο. Παρ όλα αυτά, πέραν αυτών των παραγόντων, είναι αποδεδειγμένο ότι η επαφή των κρατουμένων με το σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης θα στέκεται εμπόδιο στις μελλοντικές τους ευκαιρίες στην ζωή τους. Ειδικότερα η φυλάκιση έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό στις ευκαιρίες επαγγελματικής αποκατάστασης των φυλακισμένων αλλά και τη μείωση στις εργασιακές απολαβές, παράγοντες που κατεξοχήν οδηγούν στην υποτροπή των εγκληματιών.

Οι New York Times έχουν δημοσιεύσει ένα συναισθηματικά φορτισμένο βίντεο που αφορά έναν πρώην κρατούμενο που έχει θέσει ως στόχο ζωής να βοηθά τους άρτι αποφυλακισθέντες να προχωρήσουν στην ζωή τους. Ο μεγαλύτερος φόβος των ανθρώπων αυτών είναι ο φόβος της ιδρυματοποίησης, καθώς βλέπουν την πόρτα της φυλακής σαν περιστρεφόμενη πόρτα.