• ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022
  • ΣΤΗΛΕΣ
    • Editorial
    • Συνέντευξη
    • Μελέτες
    • Art & Crime
    • Notitiae Criminalis
    • Έγκλημα & Επιστήμες
    • Εκ των έσω
    • Σχολιασμένη Νομοθεσία
    • Νομολογία ΕΔΔΑ και ΔΕΕ
    • Σχολιασμένη Νομολογία
    • Με άποψη
    • Πορτραίτα
    • Βιβλιοπαρουσίαση
  • ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ
  • ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ
  • ΤΕΥΧΗ
    • ΝΕΑΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
    • ΠΑΛΑΙΑΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
The Art of Crime
The Art of Crime
  • ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022
  • ΣΤΗΛΕΣ
    • Editorial
    • Συνέντευξη
    • Μελέτες
    • Art & Crime
    • Notitiae Criminalis
    • Έγκλημα & Επιστήμες
    • Εκ των έσω
    • Σχολιασμένη Νομοθεσία
    • Νομολογία ΕΔΔΑ και ΔΕΕ
    • Σχολιασμένη Νομολογία
    • Με άποψη
    • Πορτραίτα
    • Βιβλιοπαρουσίαση
  • ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ
  • ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ
  • ΤΕΥΧΗ
    • ΝΕΑΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
    • ΠΑΛΑΙΑΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
  • The Art of Crime Mag

Σχολιασμένη Νομοθεσία

Σκέψεις περί της μεταχείρισης των ανηλίκων
στο πεδίο του νόμου περί εξαρτησιογόνων ουσιών

Αγγελική Γ. Πιτσελά
Αν. Kαθηγήτρια Νομικής Α.Π.Θ.

Θεοφίλη Κ. Χατζησπύρου
Υπ. Διδάκτωρ Νομικής Α.Π.Θ.

Μαΐος 2017

Print Friendly, PDF & EmailΕκτύπωση

Σκέψεις περί της μεταχείρισης των ανηλίκωνστο πεδίο του νόμου περί εξαρτησιογόνων ουσιών

Τα ζητήματα που προκύπτουν αναφορικά με τους ανηλίκους στο πλαίσιο της σχετικής με τα ναρκωτικά νομοθεσίας είναι τόσο νομικά όσο και πρακτικά. Η συνδυαστική εφαρμογή του ειδικού ποινικού νόμου και των ειδικών διατάξεων του Ποινικού Κώδικα, οι λειτουργικές ελλείψεις της θεραπευτικής μεταχείρισης αλλά και γενικότερα η ανάγκη ανάληψης ευθύνης που αποδεικνύει η εικόνα του ανήλικου εξαρτημένου αποτελούν τη βάση προβληματισμού για το παρόν κείμενο. Ποιες είναι οι πιθανές κυρώσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας ανήλικος ή νεαρός ενήλικος παραβάτης του νόμου περί ναρκωτικών, αν είναι εξαρτημένος και αν δεν είναι; Τα ερωτήματα αυτά απαντώνται μέσα από τη μελέτη των σχετικών διατάξεων αλλά και των θεμελιωδών αρχών του δικαίου των ανηλίκων. Παράλληλα, οι υποθέσεις εργασίας που προκύπτουν από το νόμο δίνουν το ερέθισμα για τη διατύπωση βαθύτερων σκέψεων λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαίτερη φύση της ανηλικότητας. Η πρακτική εφαρμογή των θεραπευτικών μέτρων αναπόδραστα αποτελεί επίσης αντικείμενο προβληματισμού. Σε κάθε περίπτωση η ανάδειξη των εκάστοτε κενών υπηρετεί τον σκοπό της βελτίωσης.

Σύμφωνα με το άρθρο 39 παρ. 1 του ν. 4139/2013 «περί εξαρτησιογόνων ουσιών και άλλες διατάξεις», σε ανηλίκους ή νεαρούς ενήλικες που καθίστανται δράστες εγκλημάτων προβλεπόμενων στον εν λόγω νόμο εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 121-132 ΠΚ και 133 ΠΚ αντίστοιχα, εφόσον είναι ευμενέστερες. Κατά τη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 39, ο ανήλικος που έχει συμπληρώσει το 15ο έτος ηλικίας και τελεί κάποια από τις πράξεις των άρθρων 20 (διακίνηση ναρκωτικών), 21 (ιδιαίτερες περιπτώσεις), 22 (διακεκριμένες περιπτώσεις), 24 (πρόκληση και διαφήμιση) και 25 (οδήγηση μεταφορικών μέσων), κρίνεται υπεύθυνος κατά το άρθρο 127 παρ. 1 ΠΚ και είναι εξαρτημένος μπορεί να υποβληθεί σε παρακολούθηση ειδικού προγράμματος απεξάρτησης αντί της ποινής της  εισαγωγής σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων. Από τη διατύπωση της διάταξης προκύπτει σαφώς ότι εξαιρείται από τη θεραπευτική μεταχείριση ο εξαρτημένος ανήλικος που τελεί κάποια από τις ιδιαίτερα διακεκριμένες πράξεις του άρθρου 23 του ν. 4139/2013. Για τον ανήλικο δράστη των πράξεων αυτών, υπό την προϋπόθεση ότι πληρείται και το όριο ηλικίας των 15 ετών, είτε είναι εξαρτημένος είτε όχι, η έννομη συνέπεια κατά το 127 παρ. 1 ΠΚ είναι ο ποινικός σωφρονισμός.

Ωστόσο, η ρύθμιση του άρθρου 39 παρ. 2 του ν. 4139/2013 μετά την τροποποίηση του άρθρου 127 παρ. 1 ΠΚ με το άρθρο 7 παρ. 3 του ν. 4322/2015 και το άρθρο 26 του ν. 4356/2015 έχασε πεδίο εφαρμογής, αφού πλέον για την επιβολή ποινικού σωφρονισμού σε ανήλικο άνω των 15 ετών απαιτείται η διάπραξη εγκλήματος που για τον ενήλικο δράστη απειλεί ισόβια κάθειρξη. Από τις προαναφερθείσες όμως πράξεις των άρθρων 20, 21, 22, 24, 25 του ν. 4139/2013 καμία δεν επισύρει την ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Συνεπώς, στο πλαίσιο του νόμου περί ναρκωτικών οι πράξεις για τις οποίες ο ανήλικος δράστης άνω των 15 ετών θα αντιμετώπιζε την ποινή της εισαγωγής σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων περιορίζονται στο άρθρο 23 του ν. 4139/2013.

Καθίσταται, λοιπόν, φανερό ότι για τον ανήλικο που διαπράττει έγκλημα σχετικό με τα ναρκωτικά απειλείται η επιβολή θεραπευτικών μέτρων εφόσον είναι εξαρτημένος ή η επιβολή αναμορφωτικών μέτρων εάν δεν είναι εξαρτημένος ή αν τα θεραπευτικά μέτρα δεν είναι πλέον αναγκαία (ά. 123 και 124 ΠΚ). Περαιτέρω, στις ιδιαίτερα διακεκριμένες περιπτώσεις του άρθρου 23 του ν. 4139/2013 είναι δυνατή η επιβολή ποινικού σωφρονισμού κατά το άρθρο 127 παρ. 1 ΠΚ.

Βέβαια, από τις περιστάσεις που προβλέπονται στο άρθρο 23 παρ. 2 περ. α’ και β΄ του ν. 4139/2013  το ύψος του προσδοκώμενου οφέλους άνω των 75.000 ευρώ αλλά και η χρήση όπλων κατά την τέλεση ή προς τον σκοπό διαφυγής περιορίζουν ιδιαίτερα τις πιθανότητες διάπραξής τους από ανηλίκους λόγω των αντικειμενικών δυνατοτήτων τους. Επιπλέον, κατά το άρθρο 23 παρ. 1 περ. β΄ του ν. 4139/2013  πρόθεση του νομοθέτη είναι να τιμωρήσει αυστηρότερα τον ενήλικο που οδηγεί ανήλικα άτομα στη χρήση ή τα εργαλειοποιεί. Αν όμως ο δράστης είναι ανήλικος, ερωτάται αν όντως συντρέχει αυτή η επιπλέον απαξία που ήθελε να προσδώσει ο νομοθέτης στην πράξη με την αυξημένη ποινή.

Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και όταν οι προϋποθέσεις του άρθρου 127 παρ. 1 ΠΚ πληρούνται για την επιβολή ποινικού σωφρονισμού, η ιδιαίτερη φύση και ο προσανατολισμός του δικαίου των ανηλίκων επιτάσσει την προτεραιότητα των μη ιδρυματικών κυρώσεων. Συνεπώς, ακόμα και όταν το άρθρο 127 ΠΚ μπορεί να εφαρμοσθεί, η κρίση περί της μη επάρκειας των αναμορφωτικών ή θεραπευτικών μέτρων πρέπει να προηγείται (ά. 126 παρ. 3 και 127 παρ. 1 ΠΚ).

Τέλος, κατά το άρθρο 127 παρ. 1 ΠΚ μπορεί να επιβληθεί ποινικός σωφρονισμός σε ανήλικο άνω των 15 ετών, ο οποίος μετά την εισαγωγή του σε ίδρυμα αγωγής τελεί πράξη, που αν την τελούσε ενήλικος, θα ήταν κακούργημα. Στην περίπτωση αυτή, το άρθρο 39 παρ. 2 του ν. 4139/2013 διατηρεί το πεδίο εφαρμογής του στο μέτρο που ο ανήλικος θα τελέσει την πράξη του άρθρου 22 παρ. 2 περ. α’ του ν. 4139/2013. Συγκεκριμένα, ο ανήλικος που έχει τοποθετηθεί σε ίδρυμα αγωγής, αν διακινήσει ναρκωτικές ουσίες εντός των εγκαταστάσεών του, μπορεί είτε να υποβληθεί σε ποινικό σωφρονισμό κατά το άρθρο 127 παρ. 1 ΠΚ, ή αν είναι εξαρτημένος, σύμφωνα με το άρθρο 39 παρ. 2 του ν. 4139/2013, να παρακολουθήσει ειδικό πρόγραμμα απεξάρτησης. Ωστόσο, ενώπιον μιας τέτοιας περίπτωσης η αντίδραση της πολιτείας θα έπρεπε απαραίτητα να συνοδευτεί και από μια λεπτομερή αναθεώρηση της λειτουργίας και επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι δομές για τους ανηλίκους.

Ορθώς και σύμφωνα με τις διεθνείς τάσεις το άρθρο 39 παρ. 3 του ν. 4139/2013 περιλαμβάνει τη δυνατότητα επιβολής παρακολούθησης ειδικού θεραπευτικού προγράμματος απεξάρτησης αντί της ποινής αντίστοιχα και για τους δράστες μετεφηβικής ηλικίας (18-21 ετών).

Γενικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 123 ΠΚ, τα θεραπευτικά μέτρα διατάσσονται μετά από προηγούμενη διάγνωση και γνωμοδότηση από εξειδικευμένη ομάδα ιατρών, ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών. Στην πράξη, ωστόσο, οι εξειδικευμένες αυτές διεπιστημονικές ομάδες δεν έχουν συσταθεί ούτε λειτουργήσει. Αντίστοιχα δεν έχουν λειτουργήσει ούτε θεραπευτικά καταστήματα ειδικά για ανήλικους παραβάτες. Κατά συνέπεια,  η ποινική δικαιοσύνη ανηλίκων αντιμετωπίζει τους εξαρτημένους ανήλικους παραβάτες με αναμορφωτικά μέτρα όπως τους μη εξαρτημένους, ενώ η εφαρμογή των θεραπευτικών μέτρων στους ανηλίκους είναι σπανιότατη υποδεικνύοντας την ανάγκη άμεσης παρέμβασης της πολιτείας.

Κοσμάτου Κ., Παρασκευόπουλου Ν. (2013). Ναρκωτικά – Κατ’ άρθρ. ερμηνεία των ποινικών και δικονομικών διατάξεων του "Ν. περί εξαρτησιογόνων ουσιών" (ν. 4139/2013), Έκδ. 3η. Αθήνα Θεσσαλονίκη: Σάκκουλα.

Νούσκαλης, Γ. (2016). Ορισμένες σκέψεις γύρω από την ποινική μεταχείριση ανηλίκων διακινητών ναρκωτικών μετά τις νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες, σε: Μ. Γασπαρινάτου (Επιμ.), Έγκλημα και Ποινική Καταστολή σε Εποχή Κρίσης, Τιμητικός Τόμος για τον Καθηγητή Νέστορα Κουράκη (σελ. 2220-2227). Αθήνα: Α.Ν. Σάκκουλα.

Πανταζή – Μελίστα, Ε. (2014). Θεραπευτικά μέτρα ή περιορισμός σε ΕΚΝΝ. Ποια η σύγχρονη βούληση του νομοθέτη για την αντιμετώπιση των ανηλίκων εξαρτημένων παραβατών του Νόμου περί ναρκωτικών (άρθρα 123, 127 παρ. 1 β’ ΠΚ και 39 Ν 4139/2013). ΠοινΔικ 17, τ. 12, σελ. 1088-1092.

Πιτσελά, Α., Φίλου Μ. (2008). Η θεραπευτική αντιμετώπιση των ανηλίκων δραστών στο πεδίο του ποινικού δικαίου, σε: Α. Κουτσουράδη κ.ά. (Επιμ.), Ψυχιατρική & Δίκαιο. ΙΙΙ. Μειωμένη νοητική επάρκεια (σελ. 55-82), Αθήνα – Κομοτηνή: Α.Ν. Σάκκουλα.

Facebook Twitter Google+ LinkedIn
Next article Pay-to-Stay Jails (Φυλακές επί πληρωμή)
Previous article Η στατιστική αποτύπωση του «οικονομικού εγκλήματος» στην Ελλάδα σήμερα.
Μια προκαταρκτική διερεύνηση

Σχετικά άρθρα

Γυναικοκτονία και κράτος δικαίου
Νοέμβριος 2022

Γυναικοκτονία και κράτος δικαίου

Δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων <br/>(φερομένων ως) δραστών σεξουαλικών αδικημάτων: <br/>Μια εγκληματολογική και ποινολογική ανάγνωση
Νοέμβριος 2022

Δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων
(φερομένων ως) δραστών σεξουαλικών αδικημάτων:
Μια εγκληματολογική και ποινολογική ανάγνωση

Το ποινικοδικονομικό ενδιαφέρον των ερευνών <br/>της Επιτροπής Ανταγωνισμού
Νοέμβριος 2022

Το ποινικοδικονομικό ενδιαφέρον των ερευνών
της Επιτροπής Ανταγωνισμού

Η διεύρυνση των δικαιωμάτων των ανηλίκων <br/>υπόπτων ή κατηγορουμένων στο πλαίσιο <br/>ποινικών διαδικασιών, μετά τον Ν 4689/2020
Νοέμβριος 2021

Η διεύρυνση των δικαιωμάτων των ανηλίκων
υπόπτων ή κατηγορουμένων στο πλαίσιο
ποινικών διαδικασιών, μετά τον Ν 4689/2020

Η δικαστική συνεργασία Ευρωπαϊκής Ένωσης <br/>και Ηνωμένου Βασιλείου σε ποινικές <br/>υποθέσεις μετά το Brexit*
Μαΐος 2021

Η δικαστική συνεργασία Ευρωπαϊκής Ένωσης
και Ηνωμένου Βασιλείου σε ποινικές
υποθέσεις μετά το Brexit*

Εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας <br/>και εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης <br/>της γενετήσιας ζωής  (άρ. 336-353) – <br/>Ισχύον καθεστώς και επικείμενες αλλαγές
Μαΐος 2021

Εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας
και εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης
της γενετήσιας ζωής (άρ. 336-353) –
Ισχύον καθεστώς και επικείμενες αλλαγές

Οι πρόσφατες τροποποιήσεις στα άρθρα <br/>33 επ. ΚΠΔ σχετικά με τους εισαγγελείς <br/>ειδικών καθηκόντων
Νοέμβριος 2020

Οι πρόσφατες τροποποιήσεις στα άρθρα
33 επ. ΚΠΔ σχετικά με τους εισαγγελείς
ειδικών καθηκόντων

Το πεδίο εφαρμογής της παρακώλυσης συναγωνισμού <br>κατ’άρθρο 395 παρ.1 ΠΚ
Νοέμβριος 2020

Το πεδίο εφαρμογής της παρακώλυσης συναγωνισμού
κατ’άρθρο 395 παρ.1 ΠΚ

Η Οδηγία (ΕΕ) 2017/1371 σχετικά με <br/>την καταπολέμηση της απάτης εις βάρος <br/>των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης <br/>και η ενσωμάτωσή της στο εθνικό δίκαιο
Μαΐος 2020

Η Οδηγία (ΕΕ) 2017/1371 σχετικά με
την καταπολέμηση της απάτης εις βάρος
των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης
και η ενσωμάτωσή της στο εθνικό δίκαιο

Οι πρόσφατες νομοθετικές τροποποιήσεις <br/>για το έγκλημα της απιστίας <br/>κατά των τραπεζικών ιδρυμάτων
Μαΐος 2020

Οι πρόσφατες νομοθετικές τροποποιήσεις
για το έγκλημα της απιστίας
κατά των τραπεζικών ιδρυμάτων

Η ποινική αξιολόγηση της συμμετοχής <br/>σε αυτοσχέδιους αγώνες ταχύτητας
Νοέμβριος 2019

Η ποινική αξιολόγηση της συμμετοχής
σε αυτοσχέδιους αγώνες ταχύτητας

Προβλήματα εφαρμογής σχετικά με το έγκλημα <br/>της μη καταβολής δεδουλευμένων - <br/>Παρατηρήσεις στην Α.Π. 774/2019
Νοέμβριος 2019

Προβλήματα εφαρμογής σχετικά με το έγκλημα
της μη καταβολής δεδουλευμένων -
Παρατηρήσεις στην Α.Π. 774/2019

Η δικανική εξέταση ανηλίκων<br/>σε υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης:<br/>Νεότερα νομοθετικά δεδομένα
Νοέμβριος 2019

Η δικανική εξέταση ανηλίκων
σε υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης:
Νεότερα νομοθετικά δεδομένα

Αναδρομική ισχύς του ηπιότερου νόμου <br/>και μερικότερες εφαρμογές στα θέματα <br/>της ποινής
Νοέμβριος 2019

Αναδρομική ισχύς του ηπιότερου νόμου
και μερικότερες εφαρμογές στα θέματα
της ποινής

Νεότερες εξελίξεις στην ποινική προστασία <br/>των επιχειρηματικών απορρήτων στο δίκαιο <br/>του ανταγωνισμού
Νοέμβριος 2019

Νεότερες εξελίξεις στην ποινική προστασία
των επιχειρηματικών απορρήτων στο δίκαιο
του ανταγωνισμού

Νewsletter

  • Interview of Prof. Dr. Dr. h.c. Kai Ambos,
    Judge Kosovo Specialist Chambers
    by Assist. Prof. Vasileios Petropoulos
    and Dr. Ioannis Morozinis
  • Germany along with Greece are perhaps the last “bastions” of a strict personal theory of guilt in the E.U. [...]

  • Νοέμβριος 2022 | Συνέντευξη
  • Επισκόπηση των σημαντικότερων ποινικών αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου
    των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για το διάστημα από Σεπτέμβριο 2021 έως Σεπτέμβριο 2022
  • Επιμέλεια: Εμμανουήλ Αποστολάκης, Δημήτριος Βούλγαρης, Νικόλαος Γανιάρης, Άννα Οικονόμου, Δημήτριος Τσιλίκης, Κωνσταντίνος Χατζόπουλος
  • Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ), Στρασβούργο Στην παρούσα στήλη παρατίθενται εν περιλήψει επιλεγμένες αποφάσεις ποινικού […]

  • Νοέμβριος 2022 | Νομολογία ΕΔΔΑ και ΔΕΕ
  • William Kentridge:
    Η τέχνη ενάντια στο έγκλημα της βίας
  • της Ελισάβετ Πλέσσα
  • Ξεκινώντας την προσπάθεια να σκιαγραφήσω με αδρές γραμμές τον William Kentridge, προτού [...]

  • Νοέμβριος 2022 | Art & Crime
  • Στη μνήμη και των δύο.
    Ο Νικόλαος Κ. Ανδρουλάκης γράφει
    για τον Γεώργιο-Αλέξανδρο Μαγκάκη
  • Εισαγωγικό Σημείωμα: Το κείμενο που ακολουθεί είναι προϊόν της σύνθεσης δύο αδημοσίευτων κειμένων του Νικολάου […]

  • Νοέμβριος 2022 | Μελέτες
  • Εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας και της περιουσίας.
    Η διεύρυνση του καταλόγου των κατ’ έγκληση διωκομένων εγκλημάτων.
    Πρακτικές λύσεις και θεωρητικά θεμέλια.*
  • του Δημητρίου Κιούπη
  • Έχουν παρέλθει πάνω από τρία χρόνια από την ψήφιση του Ποινικού Κώδικα και μπορεί κανείς να σημειώσει [...]

  • Νοέμβριος 2022 | Μελέτες
  • Γυναικοκτονία και κράτος δικαίου
  • του Μανώλη Μελισσάρη
  • Με την πρόσφατη σημαντική αύξηση στις αναφορές φόνων γυναικών από ερωτικούς συντρόφους τους, από άλλα άτομα [...]

  • Νοέμβριος 2022 | Σχολιασμένη Νομοθεσία
  • «Ίσως δεν έχουμε και τόσες φυλακές»:*
    Οι (πρόχειροι) σχεδιασμοί μιας (επεκτατικής) σωφρονιστικής πολιτικής
  • του Νικολάου Κ. Κουλούρη
  • Χρειαζόμαστε, άραγε, νέες φυλακές; Συναινούμε ή εγείρονται ενστάσεις για την ανέγερσή τους; [...]

© The Art of Crime 2006-2023. All rights reserved.
Produced by The Art of Crime