Στην πόλη Τζενγκζού της Κίνας, ένας αστυνομικός συλλαμβάνει διακινητή ηρωίνης σε σταθμό τραίνου με την χρήση γυαλιών αναγνώρισης. Στο Τσιντάο, κάμερες με την βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης, εντόπισαν πάνω από είκοσι πέντε εγκληματίες κατά την διάρκεια του ετήσιου φεστιβάλ μπύρας. Στο νησί Τσόνγκμινγκ, χρησιμοποιήθηκε σύστημα αναγνώρισης προσώπου κατά την διοργάνωση του μαραθωνίου, ώστε οι μαραθωνοδρόμοι να μην «κόβουν» δρόμο, μέσα από τις φυλλωσιές. Στο Πεκίνο, παραβάτες του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας βλέπουν τα πρόσωπά τους σε μεγάλες οθόνες σε κεντρικά σημεία της πόλης. Στην Σανγκάη, τα γραφεία και τα εργοστάσια μεγάλης εταιρίας επιβλέπονται από συστήματα καμερών που δείχνουν στους επόπτες ακόμη και την πορεία που ακολουθούν οι εργαζόμενοι κατά την διάρκεια της ημέρας.

Ίσως το οργουελικό 1984 να καθυστέρησε τριάντα πέντε χρόνια στην περίπτωση της Κίνας. Πάνω από διακόσια εκατομμύρια κάμερες παρακολούθησης –τέσσερις φορές παραπάνω από τον συνολικό αριθμό αυτών στις ΗΠΑ– παρακολουθούν κάθε κίνηση του ενός δισεκατομμυρίου εξακοσίων εκατομμυρίων Κινέζων σήμερα, με τον αριθμό των καμερών να αναμένεται να αυξηθεί κατά εκατό εκατομμύρια έως το 2020. Τις συναντά κανείς σε πολυσύχναστα σημεία, σε εισόδους και σε διαδρόμους δημοσίων κτιρίων, στους δρόμους, σε σταθμούς και αεροδρόμια, πλατείες και σε άλλα σημεία συνάντησης. Πέραν όμως, των καμερών σε σταθερά σημεία έχουν αναπτυχθεί συστήματα παρακολούθησης ενσωματωμένα σε γυαλιά ή σε αυτοκίνητα. Οι κάμερες αυτές, σε συνδυασμό με τις κάμερες ιδιωτικών φορέων, κυρίως μεγάλων επιχειρήσεων, διαμορφώνουν το μεγαλύτερο δίκτυο παρακολούθησης πολιτών στον κόσμο. Ωστόσο, το δίκτυο αυτό παρουσιάζει ακόμα και σήμερα μεγάλα κενά στην κάλυψη, αφού αναπτύσσεται μόνο στις μεγάλες πόλεις της επικράτειας, αλλά και εκεί αποσπασματικά.

Από το 2015, το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης της Κίνας έχει ζητήσει την δημιουργία ενός «πανταχού παρόντος, πλήρως διασυνδεμένου, διαρκώς ενεργού και πλήρως ελεγχόμενου» εθνικού συστήματος βίντεο-επιτήρησης, βασισμένου στην αναγνώριση των προσώπων. Το σύστημα παρακολούθησης της Κίνας δεν αποσκοπεί μόνο στην ιχνηλάτηση του εγκλήματος. Εκτοξεύονται κατηγορίες ότι το κομμουνιστικό κόμμα έχει διαμορφώσει ένα δίκτυο παρακολούθησης των αντιφρονούντων. Έτσι, το σύστημα καμερών χρησιμοποιείται για να ανακόψει την διάδοση αντίθετων ιδεολογιών ή ακόμη και θρησκειών στο καθεστώς αθεΐας που επικρατεί στην Κίνα. Κάμερες τοποθετούνται σε σημεία συγκέντρωσης των οπαδών τους, ακόμα και σε εκκλησίες και τζαμιά, αποτρέποντας έτσι τους πιστούς να προσέλθουν σε αυτές από φόβο μην αποκαλυφθούν. «Αποτελεί πιθανότατα έναν εντελώς νέο τρόπο διακυβέρνησης της οικονομίας και της κοινωνίας», σημειώνει ο Μάρτιν Τσορζέμπα, Συνεργάτης του Ινστιτούτου Πίτερσον για τα Διεθνή Οικονομικά. «Ο στόχος του είναι η αλγοριθμική διακυβέρνηση», προσθέτει.

Όμως, ο σκοπός του συστήματος αυτού  δεν περιορίζεται στην εμπέδωση της ασφάλειας μέσω της καταγραφής και της αναγνώρισης προσώπων: πάνω σε αυτό το δίκτυο καμερών δομείται και ένα σύστημα κοινωνικής αξιολόγησης της συμπεριφοράς των πολιτών (social credit system). Ειδικότερα, η ιδέα αυτού του συστήματος είναι ότι η κοινωνική συμπεριφορά κάθε πολίτη πρέπει να αξιολογείται. Η δε αντικοινωνική συμπεριφορά πρέπει να αποδοκιμάζεται όχι μόνο με μέσα ποινικού δικαίου. Η εφαρμογή αυτού του συστήματος, που έχει ήδη κάνει την εμφάνισή του σε πολλές ιδιωτικές επιχειρήσεις παγκοσμίως (αν αναλογιστεί κανείς ότι και τα συστήματα βαθμολόγησης προσώπων, οδηγών, επιχειρήσεων, όπως λ.χ. αυτά της Uber ή της eBay εντάσσονται σε αυτήν την κατηγορία), ποικίλλει. Έτσι, για παράδειγμα, η πόλη Ρόντσενγκ δίδει σε κάθε πολίτη της χίλιους κοινωνικούς πόντους, οι οποίοι εξαντλούνται με την παραβίαση από πλευράς του κάποιων συγκεκριμένων διατάξεων, συνήθως ελαφρύτερων εγκλημάτων (όπως παραβάσεις του ΚΟΚ, οφειλές προς το Δημόσιο κ.λπ.) ή γενικότερα με την επίδειξη αντικοινωνικών συμπεριφορών σε δημόσιους χώρους, ενώ νέοι πόντοι προστίθενται με την επίδειξη καλής διαγωγής (λ.χ. φιλανθρωπίες, καλές πράξεις κ.λπ.). Έτσι, με τον μηδενισμό των εν λόγω πόντων, ο παραβάτης βλέπει, για παράδειγμα, τη φωτογραφία του να κοσμεί τις οθόνες κεντρικών σημείων ή να στερείται κάποιων δικαιωμάτων του (λ.χ. να ταξιδεύει με τραίνο ή αεροπλάνο κ.λπ.), εωσότου να προσφύγει είτε στο δικαστήριο είτε να καταβάλει το πρόστιμο. Το παραπάνω σύστημα κοινωνικής αξιολόγησης δεν είναι μεν το πρώτο που κάνει την εμφάνισή του, δεδομένου άλλωστε ότι πλήθος επιχειρήσεων στην Κίνα το εφαρμόζουν για την αξιολόγηση των εργαζομένων τους ή σε άλλες περιπτώσεις, αλλά είναι μοναδικό, καθώς αφενός είναι υποχρεωτικό για όλους τους πολίτες, αφετέρου αφορά κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής.

Ένα «Πανοπτικόν», όπου οι άνθρωποι υπακούουν στους νόμους, επειδή έχουν την αίσθηση ότι διαρκώς παρακολουθούνται, έχει γίνει ήδη πραγματικότητα στην Κίνα. Όμως, τo σύστημα παρακολούθησης σε αυτήν την χώρα εδράζεται και σε μια παλιά ιδέα: μόνο μία ισχυρή αρχή μπορεί να φέρει την τάξη και την ασφάλεια σε μια απέραντη χώρα. Οι διάδοχοι του Μάο διαμόρφωσαν έτσι μια νέα συνθήκη με τους κυβερνώμενους: σε αντάλλαγμα για την οικονομική ευημερία, θα είχαν τον πλήρη πολιτικό έλεγχο κάθε δραστηριότητας. Όμως, σταδιακά, η συνθήκη αυτή τείνει να διαρρηχθεί και από τα δύο μέρη. Ο πλήρης αντίκτυπος του συστήματος κοινωνικής αξιολόγησης είναι αδύνατο να προσδιορισθεί, καθώς το σύστημα δεν λειτουργεί ακόμα πλήρως. Σύμφωνα με αναλυτές, η αλήθεια είναι κάπου στην μέση μεταξύ των ισχυρισμών της Κινεζικής Κυβέρνησης και των φόβων των Δυτικών ΜΜΕ για μεταμόρφωση της Κίνας σε μια τρομακτική δυστοπία.

Γ. Γ.

Πηγές:
https://www.wired.co.uk/article/china-social-credit-system-explained?fbclid=IwAR1u2kxgCg6GGORMkkARog1LRSjuENfDprMFiAKhNieivvvwTJduh8Y1po0
https://www.nytimes.com/2018/07/08/business/china-surveillance-technology.html?fbclid=IwAR1qR5TuzlrkdSXmvoXHN8FLwzLy_Mp4wbZe8a_1B-RuJVx4Aj9yBxq2yPo
https://www.wsj.com/articles/the-all-seeing-surveillance-state-feared-in-the-west-is-a-reality-in-china-1498493020?fbclid=IwAR0sSJLesLbMNbSkRbEe6hbRVMP3m9hyGylEFZTbp-pbbWVKbINwvANNu24

Φωτογραφίες:
https://www.google.com/search?q=china+camera+surveillance&rlz=1C1GCEA_enGR797GR797&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwifpYCDmoXjAhUI16QKHSKxC5kQ_AUIECgB&biw=1536&bih=706#imgrc=k2tkNF6KI_WLIM:
https://www.google.com/search?q=china+camera+surveillance&rlz=1C1GCEA_enGR797GR797&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwifpYCDmoXjAhUI16QKHSKxC5kQ_AUIECgB&biw=1536&bih=706#imgrc=HVnZ2qmDisbmxM:
https://www.google.com/search?q=china+camera+surveillance&rlz=1C1GCEA_enGR797GR797&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwifpYCDmoXjAhUI16QKHSKxC5kQ_AUIECgB&biw=1536&bih=706#imgdii=za15ygm5H2GjvM:&imgrc=Nxhpegt5wwiXEM:
https://www.google.com/search?q=china+camera+surveillance&rlz=1C1GCEA_enGR797GR797&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwifpYCDmoXjAhUI16QKHSKxC5kQ_AUIECgB&biw=1536&bih=706#imgrc=6SdJ4nhMDNbVXM:
https://www.google.com/search?q=china+camera+surveillance&rlz=1C1GCEA_enGR797GR797&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwifpYCDmoXjAhUI16QKHSKxC5kQ_AUIECgB&biw=1536&bih=706#imgdii=pgXDsyQnk8fTVM:&imgrc=fAMvyAYIc0MngM:
https://www.google.com/search?q=china+camera+surveillance&rlz=1C1GCEA_enGR797GR797&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwifpYCDmoXjAhUI16QKHSKxC5kQ_AUIECgB&biw=1536&bih=706#imgdii=Z2xKUBfv8Y7KXM:&imgrc=5MprIbyPEBUicM: