Το Μάιο του 2015, η 14χρονη Chiara Paez από την Αργεντινή δολοφονήθηκε από τον 16χρονο σύντροφό της, ενώ ήταν μόλις δύο μηνών έγκυος. Το σώμα της άτυχης κοπέλας βρέθηκε στις 11 Μαΐου, τρεις μέρες αφότου είχε δηλωθεί η εξαφάνιση της στις Αρχές, θαμμένο νότια της πόλης Sant Fe, στην αυλή ενός σπιτιού που κατοικούσαν ο παππούς και η γιαγιά της  συντρόφου της Chiara.

Χιλιάδες γυναίκες της Αργεντινής απάντησαν σε αυτό το έγκλημα με μια μαζική διαδήλωση, η οποία τροφοδοτήθηκε λόγω των συνεχώς αυξανόμενων δολοφονιών γυναικών και κοριτσιών. Κοντά στις 300.000 γυναίκες συγκεντρώθηκαν στο Buenos Aires στις 3 Ιουνίου του 2015 και διαδήλωσαν «Ni una menos»  (Ούτε μία λιγότερη), απαιτώντας καμία άλλη γυναίκα να μη χαθεί στην Αργεντινή εξαιτίας της βίας που στρέφεται κατά του γυναικείου φύλου. Το κίνημα «Ούτε μία λιγότερη» διαδόθηκε σε όλη τη Λατινική Αμερική. Διαδηλώσεις κατά της έμφυλης βίας  ξέσπασαν σε κάθε χώρα.

Στις 8 Οκτωβρίου του 2016, η 16χρονη Lucia Perez δολοφονήθηκε με άγριο τρόπο στην παραλιακή πόλη Mar del Plata της Αργεντινής. Μια συμμορία την απήγαγε έξω από το σχολείο της, τη νάρκωσε και το νεαρό κορίτσι βιάστηκε μέχρι θανάτου.

Φεμινιστικές οργανώσεις της Αργεντινής κάλεσαν τις γυναίκες σε απεργία την Τετάρτη 19 Οκτωβρίου με το σύνθημα «Αν η ζωή μου δεν έχει αξία, τότε να αναπαραχθείς χωρίς εμένα». Χιλιάδες άνθρωποι, φορώντας μαύρα ρούχα και αψηφώντας την καταρρακτώδη βροχή στο Buenos Aires, συγκεντρώθηκαν για να διαμαρτυρηθούν. Η μέρα αυτή ονομάστηκε «Μαύρη Τετάρτη». «Η διαμαρτυρία αυτή είναι για όλες τις γυναίκες που λείπουν, για τις δολοφονημένες και αγνοούμενες, για να εκφράσουμε την οργή μας για τη βία, τη φαλλοκρατική τρομοκρατία, την ατιμωρησία, τη συγκάλυψη, την απάθεια, την κρατική και αστυνομική συνενοχή», ανέφερε στο κάλεσμά της η συλλογικότητα «Ni Una Menos».

Αλλά και πέρα από την Αργεντινή, γυναίκες σε όλη τη Νότια Αμερική κατέβηκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν όχι μόνο για τον βιασμό και τη δολοφονία της Perez, αλλά για το ζήτημα της σεξιστικής βίας και τη «γυναικοκτονία»[1] συνολικά, με σκοπό να δώσουν μια ηχηρή απάντηση σε αυτό που η εισαγγελέας Maria Isabel Sanchez ονομάζει «βίαιη, απάνθρωπη σεξουαλική κακοποίηση». Την ίδια ημέρα διοργανώθηκαν συγκεντρώσεις σε πάρα πολλές άλλες χώρες σε ένδειξη αλληλεγγύης (Χιλή, Μεξικό, Ουρουγουάη, Βολιβία, Περού, Βραζιλία, Παραγουάη, Κόστα Ρίκα, Ονδούρες, Εκουαδόρ, Βενεζουέλα, Γουατεμάλα, Ισπανία, Βέλγιο, ΗΒ, Γαλλία).

Ωστόσο, μετά τη δολοφονία της 16χρονης Lucia Perez, οι γυναίκες της Αργεντινής κατέβηκαν ξανά στους δρόμους για να διαδηλώσουν και να εκφράσουν τον αποτροπιασμό τους για μια περαιτέρω «γυναικοκτονία», αυτήν της 21χρονης ακτιβίστριας των «Ni Una Menos», Micaela Garcia. Η 21χρονη φοιτήτρια εξαφανίσθηκε ενώ έφευγε από κλαμπ στην πόλη Gualeguay (που βρίσκεται 140 μίλια βόρεια του Buenos Aires) το βράδυ της 1^ης Απριλίου 2017. Μια εβδομάδα αργότερα το απογυμνωμένο της κορμί βρέθηκε πεταμένο έξω από τη πόλη.

Η κοινωνική κατακραυγή εναντίον των δυο ανδρών που απήγαγαν, βίασαν και στραγγάλισαν τη Garcia ήταν τεράστια. Μεγαλύτερη ακόμη οργή ξέσπασε όμως μετά τη σύλληψη τους, καθώς διαπιστώθηκε ότι ο ένας εκ των δυο δραστών ήταν κατά συρροή βιαστής και του είχαν επιβληθεί ποινές κάθειρξης για προηγούμενες επιθέσεις μέχρι και το 2020. Ωστόσο, ο κατά συρροή βιαστής ήταν έξω κατόπιν υφ’ όρων απολύσεως από τον Αύγουστο του 2016. Η αντίδραση των γυναικών ήταν άμεση και οι κινητοποιήσεις μαζικές, καθώς χιλιάδες γυναίκες κατέβηκαν σε διαδήλωση το Σάββατο 8 Απριλίου στο Buenos Aires, στην Santa Fe και τη Rosario, καθώς και σε μικρότερες πόλεις. Με συνθήματα όπως «Ni Una Menos», «Vivas Nos Queremos» (Μας θέλουμε ζωντανές), «Estado Responsable» (Το κράτος είναι υπεύθυνο) και  «Justicia por Micaela» (Δικαιοσύνη για τη Micaela) οι γυναίκες απαίτησαν να αποδοθεί δικαιοσύνη για το θύμα όχι μόνο μέσω της παραδειγματικής τιμωρίας των βιαστών και δολοφόνων της αλλά και διά της τιμωρίας του δικαστή Carlos Rossi. Η Micaela Garcia είχε συμμετάσχει στα κοινωνικά κινήματα και είχε ενεργή συμμετοχή στον αγώνα κατά της έμφυλης βίας. «H Micaela αγωνιζόταν για μια πιο δίκαιη κοινωνία και εμείς δεν θα εγκαταλείψουμε ποτέ αυτόν τον αγώνα» σχολίασε η Sandra Miguez, δημοσιογράφος και εκπρόσωπος του Δικτύου Δημοσιογράφων με Έμφυλο Όραμα.

Γ. Γιαννούλης

Κατά την τελευταία δεκαετία, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν βιώσει μια πραγματική επιδημία γυναικοκτονιών. Επίσημα στατιστικά στοιχεία απουσιάζουν, αλλά εκτιμάται ότι στην Αργεντινή δολοφονείται μία γυναίκα κάθε 30 ώρες. Μόνο το 2015 διαπράχθηκαν 235 «γυναικοκτονίες». Από το 2008 ως το 2015 τα εγκλήματα βίας κατά των γυναικών αυξήθηκαν κατά 78% και διαπράχθηκαν περισσότερες από 2.000 «γυναικοκτονίες», όπου το 18% των θυμάτων ήταν ανήλικα κορίτσια. Περισσότερες από τις μισές χώρες με υψηλά ποσοστά γυναικοκτονιών βρίσκονται στην Αμερική. Στην κορυφή της λίστας με το υψηλότερο ποσοστό γυναικοκτονιών στον κόσμο είναι το Ελ Σαλβαδόρ, ενώ το ποσοστό στην Κεντρική και Νότια Αμερική καλύπτει το 50% της γυναικοκτονίας του κόσμου.

Ο ΟΗΕ έχει καταγράψει αρκετούς παράγοντες που καθιστούν σ’ αυτές τις περιοχές τις γυναίκες περισσότερο ευάλωτες στη βία: διακρίσεις, φτώχεια, αδύναμα κράτη και ευάλωτοι θεσμοί, οργανωμένο έγκλημα, ναρκωτικά και «στρατιωτικοποιημένες καταστάσεις» μετά από συγκρούσεις. Πράγματι, οι εμφύλιοι πόλεμοι που έπληξαν τις χώρες αυτές άφησαν μια κληρονομιά βίας, εκφοβισμού και συνεχιζόμενης ατιμωρησίας, η οποία σε συνδυασμό με την επικρατούσα ιστορία των πατριαρχικών κανόνων σχετικά με τη θέση των γυναικών στην κοινωνία ενίσχυσαν τη βία κατά των γυναικών, η οποία κορυφώνεται με τον θάνατό τους.

Η τυποποίηση της γυναικοκτονίας ως διακριτό έγκλημα είχε ως αποτέλεσμα να λάβουν τα κράτη περαιτέρω μέτρα για να εξασφαλίσουν τη δίκαιη διερεύνηση και δίωξη αυτού του εγκλήματος. Τέτοια μέτρα είναι η δημιουργία ειδικών δικαστηρίων και ειδικών εισαγγελιών. Οι υποστηρικτές ελπίζουν ότι αυτοί οι νόμοι θα αντιμετωπίσουν ένα ζήτημα που βρίσκεται στο επίκεντρο της έμφυλης βίας: το γεγονός ότι η πλειονότητα των εγκλημάτων αυτών δεν καταγγέλλεται.

Η αναγνώριση και η κωδικοποίηση της γυναικοκτονίας σε εθνικό επίπεδο, καθώς και η πρόβλεψη αυστηρότερων ποινικών κυρώσεων μπορούν να συμβάλουν στη διαλεύκανση του εγκλήματος και στην παραγωγή πιο αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων, στην αλλαγή του γενικού δημόσιου λόγου γύρω από την έμφυλη  βία, στην αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού, ιδανικά δε να παροτρύνουν σε περισσότερες καταγγελίες δολοφονιών που στρέφονται κατά του φύλου των θυμάτων.

Από την άλλη πλευρά η πρόβλεψη αυστηρότερων ποινικών κυρώσεων για την γυναικοκτονία δεν αποτελεί πανάκεια και  κινδυνεύει να μην μείνει χωρίς αντίκρυσμα  αν δεν συνοδευτεί από περαιτέρω μεταβολές. Απαιτούνται δυναμικές αλλαγές στην παγιωμένη σεξιστική κουλτούρα, αύξηση της πρόσβασης των γυναικών στην υγεία και την εκπαίδευση, μεγαλύτερη προθυμία των κυβερνητικών υπηρεσιών να προστατεύουν τις γυναίκες, να τιμωρούν τους δράστες και να αποκαθιστούν τα δεινά που έχουν προκληθεί στις οικογένειες των θυμάτων.

Ως εκ τούτου ο ΟΗΕ συνέστησε την ενίσχυση των θεσμών και της αστυνομίας στην περιοχή και τη διάθεση πόρων για την ενδυνάμωση των γυναικών. Επίσης, συνέστησε να αντιμετωπιστούν τα «πατριαρχικά» πολιτισμικά πρότυπα που συντηρούν την ανισότητα των φύλων. Χρειάζεται να δοθεί μεγάλη έμφαση στην πρόληψη και να δημιουργηθούν ολοκληρωμένες και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες, στις οποίες να μπορούν να απευθυνθούν οι γυναίκες. Η συνειδητοποίηση ότι η γυναικοκτονία είναι η απόληξη μιας αλυσίδας πράξεων βίας κατά των γυναικών συνεπάγεται και την συνειδητοποίηση ότι οι τομείς της υγείας, των κοινωνικών υπηρεσιών, της αστυνομίας και της δικαιοσύνης πρέπει να συνεργαστούν. Διότι μπορούμε να θέσουμε όλους τους δράστες στη φυλακή, αλλά αν δεν αλλάξουμε τις διαρθρωτικές αιτίες, τις στάσεις και τις αντιλήψεις που οδηγούν στη βία κατά των γυναικών, αυτό το φαινόμενο δεν πρόκειται ποτέ να λάβει τέλος.

ΠΗΓΕΣ
- Dina Ljekperic, The Codification of Femicide in Argentina and Latin America, 
http://berkeleytravaux.com/codification-femicide-argentina-latin-america/
- Jenavieve Hatch, 27 Powerful Images Of Women Protesting Against Femicide In Latin America “The one death that we want is that of patriarchy.”
https://www.huffingtonpost.com/entry/28-powerful-images-of-women-protesting-against-femicide-in-latin-america_us_5807cd67e4b0b994d4c3856e
- Latin American Model Protocol for the investigation of gender-related killings of women (femicide/feminicide)
http://www2.unwomen.org/~/media/headquarters/attachments/sections/library/publications/2014/latinamericanprotocolforinvestigationoffemicide.pdf?v=1&d=20150824T170558
- Julia Jones and Artemis Moshtaghian, CNN, Women protest rape, killing of teenage girl in Argentina
https://edition.cnn.com/2016/10/20/americas/argentina-teen-raped-killed-trnd/ 
- Janice Joseph, Victims of Femicide in Latin America: Legal and Criminal Justice Responses
http://www.doiserbia.nb.rs/img/doi/1450-6637/2017/1450-66371701003J.pdf
- Sofia Lotto Percio, Murder of feminist activist Micaela Garcia shakes Argentina in latest episode of violence against women
http://www.newsweek.com/murder-feminist-activist-micaela-garcia-argentina-581562

ΣΗΜΕΙΩΣΗ
[1] Ο ΟΗΕ ορίζει τη γυναικοκτονία (femicide / feminicide) ως «τη δολοφονία των γυναικών, επειδή ακριβώς είναι γυναίκες, είτε αυτή διαπράττεται εντός της οικογένειας, ή της οικιακής σχέσης, ή οποιασδήποτε άλλης διαπροσωπικής σχέσης ή από οποιονδήποτε  στην κοινωνία, είτε διαπράττεται ή γίνεται ανεκτή από το κράτος ή τους αντιπροσώπους του». Γενικά, η γυναικοκτονία συνεπάγεται αυστηρότερες ποινικές κυρώσεις από ό,τι τα βασικό έγκλημα της ανθρωποκτονίας Αρκετές χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν μέχρι τώρα κωδικοποιήσει τη γυναικοκτονία ως ένα ξεχωριστό έγκλημα μίσους, διακριτό από την δολοφονία ή ως μια υποπερίπτωση της δολοφονίας στους Ποινικούς Κώδικες τους. Η Αργεντινή τροποποίησε τον Ποινικό της Κώδικα το 2012 για να συμπεριλάβει τη γυναικοκτονία, όπως επίσης η Βολιβία, η Κολομβία και η Νικαράγουα. Μέχρι το 2015, υπήρχαν 15 χώρες στη Λατινική Αμερική που είχαν θεσπίσει σχετική νομοθεσία για τη γυναικοκτονία. Μάλιστα, ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, μαζί με τις γυναίκες του ΟΗΕ,  δημοσιεύσαν ένα «Λατινικοαμερικανικό Πρότυπο Πρωτόκολλο» για τη διερεύνηση των δολοφονιών γυναικών με βάση το φύλο. Τον Μάρτιο του 2015 η Βραζιλία επιλέχθηκε ως η πρώτη πιλοτική χώρα στην περιοχή προκειμένου  να υιοθετήσει το εν λόγω Πρωτόκολλο στην εθνική της νομοθεσία, πράγμα που οδήγησε σε μια νομοθεσία-ορόσημο για τη γυναικοκτονία. Η νέα νομοθεσία της Βραζιλίας προβλέπει μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα εγκλεισμού  για εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά εγκύων, κοριτσιών κάτω των 14 ετών, γυναικών άνω των 60 ετών καθώς και γυναικών και κοριτσιών με αναπηρίες.