Η περιπέτεια των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, του Υπολοχαγού Μηχανικού, Άγγελου Μητρετώδη και του σκαπανέα Μηχανικού, Δημήτρη Κούκλατζη, στελεχών της 3ης Μηχανοκίνητης Ορεινής Ταξιαρχίας «Ρίμινι», άρχισε την 1η Μαρτίου, οπότε και συνελήφθησαν στην ελληνοτουρκική μεθόριο του Έβρου από την Τουρκική Στρατοχωροφυλακή (γνωστή και με επονομασία «Αετοί των Συνόρων»). Οι επ’ αυτοφώρω συλληφθέντες μεταφέρθηκαν ήδη την ημέρα της σύλληψής τους στο κατά τόπο και καθ’ ύλην αρμόδιο δικαστήριο της Ανδριανούπολης, αφού πρώτα διασταυρώθηκαν τα στοιχεία τους.[1] Στην συνέχεια, το Δικαστήριο διέταξε, κατ’ εφαρμογή των άρθρων 100 επ. ΤΚΠΔ (ιδίως άρθρο 101 σε συνδ. με άρθρο 94 ΤΚΠΔ), την προσωρινή κράτηση των δύο Ελλήνων. Το άρθρο 100 ΤΚΠΔ –το οποίο αφορά τόσο την σύλληψη όσο και την προσωρινή κράτηση– προϋποθέτει συνδυαστικά «ισχυρή» υποψία διάπραξης του εγκλήματος και κάποιο συντρέχοντα λόγο σύλληψης προκειμένου να διαταχθεί η σύλληψη και η προσωρινή κράτηση του υπόπτου ή του κατηγορουμένου. Τέτοιος λόγος υφίσταται, κατά την παρ. 2 του ίδιου άρθρου, όταν α) ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος έχει ήδη δραπετεύσει, τραπεί σε φυγή ή υφίστανται συγκεκριμένοι λόγοι που θεμελιώνουν την υποψία φυγής· β) η συμπεριφορά του υπόπτου ή του κατηγορουμένου θεμελιώνουν ισχυρή υποψία ότι αυτός πρόκειται να καταστρέψει ή να αποκρύψει στοιχεία της ενοχής του ή πρόκειται να επηρεάσει αθέμιτα τους μάρτυρες ή το θύμα[2].
Ο Τούρκος Δημόσιος Κατήγορος/Εισαγγελέας θεώρησε τους δύο Έλληνες υπόπτους για τα αδικήματα της κατασκοπείας και της παράνομης εισόδου σε απαγορευμένη στρατιωτική ζώνη. Έτσι, κατόπιν πρότασής του (άρθρο 101 ΤΚΠΔ), το τουρκικό δικαστήριο της Ανδριανούπολης έκρινε ότι αμφότεροι έπρεπε να κρατηθούν, εωσότου οριστεί η δικάσιμός τους. Σύμφωνα με το δικαστήριο, υπήρχαν σοβαροί λόγοι φυγής τους από την χώρα, καθότι αμφότεροι δεν διέθεταν ούτε μόνιμη, αλλά ούτε προσωρινή κατοικία εκεί. Η ελληνική πλευρά άσκησε στις 5.3.2018 το προβλεπόμενο στο άρθρο 101 §5 ΤΚΠΔ ένδικο βοήθημα κατά της εν λόγω απόφασης, το οποίο απορρίφθηκε κατ’ ουσίαν, καθότι οι δύο Έλληνες κρίθηκαν ύποπτοι φυγής για τους ανωτέρω λόγους. Παράλληλα, ο Δημόσιος Κατήγορος/Εισαγγελέας είχε ήδη διατάξει την προκαταρκτική εξέταση για την άσκηση ποινικής δίωξης. Πρέπει να τονισθεί ότι ποινική δίωξη δεν είχε ασκηθεί ακόμα κατά των δύο Ελλήνων, καθώς έως τον Αύγουστο του 2018 διεξήγετο η διαδικασία της προκαταρκτικής εξέτασης, κατά την οποία ο Δημόσιος Κατήγορος/Εισαγγελέας, ως επικεφαλής της ανακριτικής υπηρεσίας, ερευνούσε ποια πιθανά αδικήματα στοιχειοθετούνταν , προκειμένου να ασκηθεί η ποινική δίωξη κατά των δύο Ελλήνων, κατά το άρθρο 170 ΤΚΠΔ, και να παραπεμφθούν στην συνέχεια στο ακροατήριο.
Όσον αφορά την διάρκεια της προσωρινής κράτησης στην χώρα, αυτή ορίζεται νομοθετικά στο άρθρο 102 ΤΚΠΔ και κυμαίνεται, κατά περίπτωση, μέχρι ένα ή δύο χρόνια με δυνατότητα παράτασης έξι μηνών και ενός έτους αντίστοιχα. Ωστόσο, η εφαρμογή του άρθρου 102 ΤΚΠΔ συνεχώς αναστέλλεται, ιδίως μετά το αποτυχημένο Πραξικόπημα, η δε νομολογία του Συνταγματικού Δικαστηρίου της χώρας έχει κρίνει ως ανεκτό ανώτατο χρονικό διάστημα της προσωρινής κράτησης τα πέντε έτη (βλ. απόφαση της 4.7.2013). Καθ’ όλη την διάρκεια της προσωρινής κράτησης, προβλέπεται η δυνατότητα του κατηγορούμενου να υποβάλει αίτηση αποφυλάκισής του, η οποία εξετάζεται από το αρμόδιο δικαστήριο (άρθρα 104-105 ΤΚΠΔ). Οι δύο Έλληνες αξιωματικοί αξιοποίησαν πάνω από πέντε φορές αυτή την δυνατότητα, ωστόσο, το δικαστήριο επέμενε ότι η προσωρινή του κράτηση είναι αναγκαία, καθώς δεν διέθεταν μόνιμη κατοικία στην χώρα.
Η είδηση της απελευθέρωσής μετά από πέντε μήνες κράτηση, σημάδεψε την επικαιρότητα τον περασμένο Αύγουστο. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο ωστόσο, σχετικά με την αποφυλάκισή τους, ευρίσκεται στην ίδια την διαδικασία που ακολουθήθηκε. Σύμφωνα με την δικηγόρο των Ελλήνων, Σελίν Οζέλ «η αποφυλάκιση αποφασίστηκε έπειτα από αίτημα του εισαγγελέα και αφού αποδείχθηκε πως δεν υπάρχουν στοιχεία για κατασκοπεία σε βάρος τους. Το αίτημα του εισαγγελέα ήταν έκπληξη για μας». Ο δε δικηγόρος Χακάν Γιαλτσιντούν πρόσθεσε πως «αυτό κατατέθηκε καθώς είχαν ολοκληρωθεί οι έρευνες στα κινητά τους τηλέφωνα που αποδείχθηκαν “καθαρά”». Απ’ ό,τι φαίνεται, η δικονομική οδός της αποφυλάκισης των δύο Ελλήνων εντοπίζεται στο άρθρο 108 ΤΚΠΔ. Το Τουρκικό σύστημα προσωρινής κράτησης προβλέπει, πρωτοτυπώντας, την υποχρεωτική αξιολόγηση από το αρμόδιο δικαστήριο της ανάγκης συνέχισης της προσωρινής κράτησης. Ο Δημόσιος Κατήγορος/Εισαγγελέας υποχρεούται, εντός χρονικού διαστήματος που δεν υπερβαίνει κάθε φορά τις 30 μέρες, να αξιολογεί το αν και κατά πόσο είναι πλέον αναγκαία η κράτηση του υπόπτου διαρκούσης της προκαταρκτικής εξέτασης. Ο Εισαγγελέας λοιπόν, καθότι –ιδίως μετά τον έλεγχο των κινητών τηλεφώνων των δύο Ελλήνων υπόπτων– αντιλήφθηκε ότι δεν θα μπορούσε να στοιχειοθετηθεί το βαρύτερο έγκλημα της κατασκοπείας (άρθρο 328 ΤΠΚ)[3] και πως η ποινική δίωξη που επρόκειτο να ασκήσει έπρεπε να περιορισθεί μονάχα στο ελαφρύτερο ποινικό αδίκημα της παράνομης εισόδου σε στρατιωτική περιοχή (άρθρο 332 ΤΠΚ)[4], υπέβαλλε αίτημα αποφυλάκισής τους ενώπιον του αρμόδιου να κρίνει Δικαστηρίου της Ανδριανούπολης. Στο σχετικό αίτημά του επισήμανε ότι, καθώς οι δυο Έλληνες είχαν περάσει άνω των πέντε μηνών στην προσωρινή κράτηση, τούτο θα ήταν δυσανάλογο σε σχέση με την επιβαλλόμενη ποινή της παράνομης εισόδου σε στρατιωτική περιοχή που κυμαίνεται από δύο έως πέντε έτη.
Το δικαστήριο έκανε δεκτό το ανωτέρω αίτημα του Δημόσιου Κατήγορου/Εισαγγελέα και απεφάνθη ότι όντως δεν τεκμηριώνονται κατηγορίες για κατασκοπεία. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τον χρόνο που παρέμειναν υπό προσωρινή κράτηση, οι δύο στρατιωτικοί αφέθηκαν ελεύθεροι και παραπέμφθηκαν στο ακροατήριο μόνο με την κατηγορία της παράνομης εισόδου σε απαγορευμένη στρατιωτική περιοχή. Για το αδίκημα αυτό, ο Δημόσιος Κατήγορος/Εισαγγελέας άσκησε ποινική δίωξη (άρθρα 170επ. ΤΚΠΔ) κατά αμφοτέρων.
Όσον αφορά πλέον τις εξελίξεις που θα ακολουθήσουν, η παρουσία των κατηγορουμένων στο ακροατήριο δεν είναι υποχρεωτική για την ολοκλήρωση της δικαστικής διαδικασίας, κατά το 193 §2 ΤΚΠΔ (σε συνδ. με άρθρο 196 ΤΚΠΔ), εφόσον επαρκούν οι σχετικές αποδείξεις· ο δε συνήγορός τους μπορεί να τους εκπροσωπεί σε όλα τα στάδια (άρθρο 197 ΤΚΠ). Η περιπέτεια των δύο Ελλήνων επομένως, φαίνεται να λήγει αισίως όσον αφορά την Τουρκική Δικαιοσύνη, δεδομένης και της πιθανότατης αναστολής της ποινής σε τέτοιες περιπτώσεις.
Ως προς το ενδεχόμενο της αναστολής πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με άρθρο 51 ΤΚΠ, η επιβληθείσα ποινή φυλάκισης διάρκειας μέχρι δύο ετών μπορεί να ανασταλεί. Για να συμβεί όμως, αυτό, ο δράστης πρέπει να μην έχει καταδικασθεί ξανά σε φυλάκιση άνω των τριών μηνών για εκ δόλου αδίκημα και, παράλληλα, το Δικαστήριο να έχει πεισθεί, ως αποτέλεσμα της μεταμέλειας του δράστη, ότι ο τελευταίος δεν πρόκειται να διαπράξει ξανά άλλο αδίκημα στο μέλλον. Επομένως, ο περιορισμός της ποινικής δίωξης στο ελαφρότερο αδίκημα του άρθρου 332 ΤΚΠ, το οποίο προβλέπει ως πλαίσιο ποινής φυλάκιση από δύο έως πέντε έτη, επιτρέπει την αναστολή της όποιας ποινής, εφόσον αυτή κινηθεί στα κατώτατα όρια του πλαισίου ποινής.
Γ. Γιαννούλης
ΠΗΓΕΣ
https://www.cnn.gr/news/ellada/story/142773/dyo-ellines-stratiotikoi-epanapatristikan-ystera-apo-tin-polymini-kratisi-toys-stin-toyrkia
https://www.cnn.gr/news/ellada/story/142737/eleytheroi-oi-dyo-ellines-stratiotikoi
https://www.cnn.gr/news/kosmos/story/142914/meta-apo-aitima-toy-eisaggelea-i-apofylakisi-ton-ellinon-stratiotikon-lene-oi-dikigoroi-toys
https://www.eleftherostypos.gr/ellada/278874-olo-to-paraskinio-tis-apofylakisis-ton-dyo-ellinon-stratiotikon/
Για το Τουρκικό σύστημα Ποινικής Δικονομίας και τα προβλήματά του:
https://www.avrupa.info.tr/sites/default/files/2016-11/Criminal_Justice_report_final_January_2015.pdf
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Ο Τουρκικός Κώδικας Ποινικής Δικονομίας (στο εξής: ΤΚΠΔ) προβλέπει ότι ο επ’ αυτοφώρω συλληφθείς μεταφέρεται εντός του απαραίτητου χρόνου ενώπιον του αρμοδίου καθ’ ύλην και κατά τόπον δικαστηρίου (άρθρα 90-91 ΚΠΔ).
[2] Η παρ. 3 του ίδιου άρθρου ορίζει ότι αν υφίστανται υποψίες διάπραξης συγκεκριμένων –οριζόμενων κατά περιοριστικό τρόπο στην εν λόγω παράγραφο– σοβαρών εγκλημάτων (λ.χ. ανθρωποκτονία με πρόθεση, βασανιστήρια, κλοπή, σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, εγκλήματα κατά της ασφάλειας της Πολιτείας), τεκμαίρεται ότι συντρέχουν λόγοι σύλληψης. Τα εγκλήματα της κατασκοπείας και της παράνομης εισόδου σε στρατιωτική περιοχή δεν περιλαμβάνονται στην επίμαχη λίστα και, άρα, η επιβολή προσωρινής κράτησης απαιτούσε ειδική αιτιολογία ως προς αυτά.
[3] Άρθρο 328 ΤΚΠ: «1. Όποιος εξασφαλίζει πληροφορίες, οι οποίες λόγω της φύσεως τους, πρέπει να διατηρηθούν μυστικές για λόγους σχετιζόμενους με την ασφάλεια ή τα εθνικά ή ξένα συμφέροντα του Κράτους για σκοπούς πολιτικής ή στρατιωτικής κατασκοπείας, τιμωρείται με την ποινή της κάθειρξης από δεκαπέντε έως είκοσι έτη. 2. Όταν η παράβαση αυτή διαπράττεται: α. για την εξυπηρέτηση συμφερόντων χώρας που βρίσκεται σε πόλεμο με την Τουρκία. β. εν καιρώ πολέμου ή έτσι που να θέτει σε κίνδυνο τις πολεμικές προετοιμασίες του Κράτους, την αποτελεσματικότητά του στον πόλεμο ή τις στρατιωτικές του κινήσεις, ο δράστης τιμωρείται με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης».
[4] Άρθρο 332 ΤΠΚ: «1.Όποιος κρυφά ή απατηλά, εισέρχεται παράνομα σε περιοχή, στην οποία έχει απαγορευτεί η είσοδος για λόγους στρατιωτικής σημασίας, τιμωρείται με φυλάκιση από δύο έως πέντε έτη. 2. Αν το παραπάνω αδίκημα διαπράττεται εν καιρώ πολέμου, τιμωρείται με φυλάκιση από τρία έως οκτώ έτη».
